AGROEKOSYSTEM - ONE HEALTH - WSPÓLNE ZDROWIE

W Polsce potwierdzono już pierwsze przypadki nowego dla naszej części świata wirusa małpiej ospy (MPXV). To pochodzący od zwierząt krewny lepiej znanego wirusa ospy prawdziwej. Skąd wziął się ten patogen i w jaki sposób można się nim zarazić? Czy czeka nas kolejna, uciążliwa pandemia?

Poszukiwania związków przyrody z wojnami prowadzą w niecodzienne zakątki. O ile Bieszczady przyrodniczo kojarzą się wspaniale, o tyle chyba tylko hobbystom znane są ich związki z wojnami. Może się jednak mylę, bo przecież pamiętając o wielkich akcjach przesiedleńczych, czy też peryferyjnemu położeniu tego pasma górskiego podejrzewalibyśmy, że gdzieś przyroda i wojna będą się wzajemnie przeplatać.

Czasami zazdrościmy Niemcom, Czechom a nawet Słowakom, ich bardzo lokalnego zakorzenienia badań przyrodniczych. Na poziomie małych ojczyzn, powiedzmy w Polsce dość pragmatycznie obejmujących teren powiatu. Często to grupy przyrodników skupione wokół lokalnych muzeów, domów kultury, specjalistycznych kół zainteresowań. Z pewna instytucjonalna otoczka. Coś, czego nam w Polsce, bardzo brakuje, zwłaszcza dobrze rozumianej instytucjonalności. Mamy za to coś innego – pasjonatów. To oni gromadzą siebie i innych, zachęcają do działania, wspólnie udostępniają informacje innym – czy to w formie tradycyjnych publikacji, czy internetowych baz danych. 

Herbata - dla niektórych napój, bez którego nie wyobrażają sobie dnia, a dla innych lekarstwo na bolące gardło, zażywane wyłącznie podczas choroby. Jedni piją, bo po prostu lubią, inni szukają w niej energii skumulowanej w teaninie, aminokwasie pobudzającym nasz organizm do działania.

Nie ma chyba bardziej znanego i lubianego ssaka niż wiewiórka, a czy właściwie precyzyjniej ujmując - wiewiórka pospolita Sciurus vulgaris, jedyny polski gatunek z rodziny wiewiórkowatych (Sciuridae). Wiewiórka trafiła do pop-kultury, stając się nie tylko bohaterką bajek i wierszyków, ale także elementem logo wykorzystywanym w reklamach.

Międzynarodowy Dzień Tańca (ang. International Dance Day) – święto ustanowione w 1982 roku pod auspicjami UNESCO. Z okazji święta każdego roku inny artysta związany z tańcem przygotowuje orędzie do jego miłośników. Może po wielu informacjach dotyczących tańca jako ważnego elementu sztuki i kultury, czas na przyrodnicze nawiązania? Nim to jednak oficjalnie – mamy nadzieję – nastąpi, to my już dzisiaj wskazujemy, że taniec jest bardzo ważny także w przypadku zwierząt, w tym ptaków.

Wyobrażacie sobie, że istnieje święto ustanowione na cześć powracających z oceanu do swoich terenów lęgowych ptaków? Takie są właśnie początki powstania Światowego Dnia Pingwina, obchodzonego corocznie 25 kwietnia.

Dudek to ptasi celebryta. Znany, przynajmniej z nazwy i podziwiany, choćby za kontrastowe pomarańczowawe ubarwienie i strojny pióropusz na głowie. Kiedyś kojarzony niemalże wyłącznie z sielskim krajobrazem wierzb położonych w dolinach rzek i zbierającym pokarm na krowich czy końskich odchodach. Dziuplastych drzew coraz mniej, podobnie jak koni i luźno wypasanych krów. A jednak dudek sobie radzi i to nadzwyczaj dobrze.

Dlaczego to zając zostawia dzieciom wielkanocne prezenty? Czy jako zwierzę jest do obdarowywania w szczególny sposób przygotowany?

Z Adamem Zbyrytem i Piotrem Tryjanowskim, autorami najnowszej książki o niezmiernie ciekawym tytule: Bocian. Biografia nieautoryzowana (wyd. Paśny Buriat, Kielce 2022) specjalnie dla CenRolniczych rozmawia Stanisław Świtek.

Ptaki nie chodzą do szkoły, więc i o typowych wagarach nie ma mowy – to należy od razu podkreślić, a jednak to ciekawa gimnastyka umysłowa, jak połączyć temat 21 marca – pierwszy dzień wiosny - z innymi zagadnieniami niż tylko ciągłe pytania o to jakie gatunki już do nas dotarły, a które jeszcze do nas lecą? 21 marca to także Dzień Wagarowicza!

W 1933 roku nestor polskiej ornitologii, prof. Jan Bogumił Sokołowski, zapytywał na łamach czasopisma Ochrona Przyrody - Czy bocian w Polsce wymiera? Nie dał jasnej odpowiedzi, ponieważ nie dysponował zestawem danych porównawczych. Później, w latach 1960-1980 rzeczywiście zaobserwowano spadek liczebności populacji światowej. Jednak przez długie lata niewielu odważyłoby się twierdząco odpowiedzieć na to pytanie, wszak Polska jest postrzegana w świecie jako bociania potęga. Czy tak jest dalej?

W brazylijskiej, wydawanej w Rondonópolis (stan Mato Grosso) gazecie o swojsko i jednak nieco obciachowo, przynajmniej dla mojego pokolenia, brzmiącym tytule A TRIBUNA ukazał się wywiad, w którym namówiono mnie do paru refleksji, myślę o szerszym znaczeniu. Jako że portugalski nie jest językiem powszechnie znanym, a samy wywiad odbywał się w sposób nietypowy, mieszany po portugalsku i angielsku, to postanowiłem go przetłumaczyć na nasze krajowe potrzeby. Wywiad prowadził mój kolega dr Fabio Angeoletto, stąd jego nieco luźniejsza forma. 

Wirus ASF jest powszechny w środowisku, gdzie natykają się na niego różne organizmy. W najnowszych badaniach stwierdzono, że pantofelki – znane z podręczników do biologii pierwotniaki wodne – traktują wirusa jako pokarm, a pewien gatunek ślimaka może sprzyjać utrzymaniu się wirusa w ekosystemie. Oceniono również rolę dżdżownic i – ponowie – komarów.

Wiele informacji dotyczących biologii i ekologii ptaków i nietoperzy pochodzi z badań w budkach lęgowych. Budki służą ochronie ptaków i ssaków bezpośrednio, jako miejsca rozrodu i odpoczynku, ale także pośrednio – właśnie jako miejsca umożliwiające wykonywanie ciekawych badań. O takim naukowym wykorzystaniu domków dla owadów było znacznie mniej wiadomości. Ale to dzięki nim dowiedzieliśmy się ostatnio o diecie dzikich pszczół w miastach.

Tak jakoś się składa, że sport pasjonuje zapewne więcej osób niż zwierzęta. Chociaż nigdy nic nie wiadomo. Znamy przecież dyscypliny sportowe, gdzie biorą udział specjalnie tresowane i przygotowane zwierzęta, a wizerunki zwierząt przedostają się do marek i znaków drużyn sportowych. Świetnym przykładem jest koszykówka, zwłaszcza ta z najwyższej półki, amerykańska NBA.

Książka Tajemnice ptasiej alkowy Andrzeja Kruszewicza dawno przeczytana, leży na półce i czeka na chwilkę, bym napisał recenzję. Tak miało być, jednak stwierdziłem, iż zamiast recenzji zrobię parę dodatkowych zapisków z szansą przedstawienia własnych badań. I dopadł mnie termin, a jakże Walentynki, kiedy to tyle mówi się o miłości, nierozerwalnie wszak związanej z alkową. Ptaki służą jako znakomity przykład amorów, masowo fruwając w kulturze masowej – pojawiając się na słodkich kartkach walentynkowych, tortach czy etykietach walentynkowych win.

Dyskusje o dokarmianiu ptaków i ich konsekwencjach dla poszczególnych osobników, jak i całych populacji, coraz częściej pojawiają się na łamach specjalistycznych czasopism ornitologicznych i ekologicznych. Poza analizą obserwacji, pojawia się coraz większa liczba eksperymentów, mająca wykazać jakie elementy użytkowania karmnika są kluczowe czy to służące uatrakcyjnieniu miejsca podawania pokarmu dla największej liczby osobników i gatunków, czy też jak najbezpieczniej zapewnić podaż pokarmu przylatującym ptakom.

W dyskusjach na temat produkcji wołowiny, jakby zupełnie ginie kwestia wypasu – jego wpływu na środowisko. Wszystko to przez zmiany w sposobie gospodarowania, które zachodzą na naszych oczach. Na szczęście są jeszcze regiony, gdzie wypas ma silne podstawy kulturowe, a także – z pewnymi zastrzeżeniami – ekonomiczne. Bardzo cieszy naukowa refleksja dotycząca tego zagadnienia i fakt, że przyglądają się mu także polscy naukowcy.

Jak to się dzieje, że ptaki, nawet nie uczone przez rodziców, potrafią odnaleźć się w przestrzeni i dolecieć do wybranego celu? Czy potrafią kierować się gwiazdami? W kontekście gwiazdy, choć najpewniej komety, wskazującej Betlejem, pytania takie często zadawane są badaczom łączącym nauki przyrodnicze ze zrozumieniem pewnych fenomenów kulturowych. Choć u nas środek zimy, a wiele naszych gatunków lęgowych, odpoczywa w Afryce, to przecież zaraz będą podejmowały drogę powrotną do miejsc rozrodu. Czy na zimowiskach już myślą o powrocie do domu? Czy uczą się mapy świata by wiedzieć jak trafić do Polski?