USD -
4.0688
EUR -
4.3316
GBP -
5.0615
DKK -
0.5805
Wirus ASF jest powszechny w środowisku, gdzie natykają się na niego różne organizmy. W najnowszych badaniach stwierdzono, że pantofelki – znane z podręczników do biologii pierwotniaki wodne – traktują wirusa jako pokarm, a pewien gatunek ślimaka może sprzyjać utrzymaniu się wirusa w ekosystemie. Oceniono również rolę dżdżownic i – ponowie – komarów.
Wirusa ASF w środowisku znajdują różne stworzenia
W warunkach europejskich głównymi drogami przenoszenia wirusa afrykańskiego pomoru świń (ASF) pozostają kontakty między zakażonymi i wrażliwymi na patogen świniami lub dzikami. Kontakty te są bezpośrednie, lub pośrednie, umożliwione przez skażone materiały paszowe, sprzęt, pomieszczenia, czy ludzi i pojazdy. Na południu kontynentu zdarzają się przypadki roznoszenia wirusa przez kleszcze miękkie z rodzaju Ornithodoros, które jednak w Polsce nie występują.
Od kilku lat trwa natomiast dyskusja, czy wektorem patogenu mogą być również inne rodzaje kleszczy, muchy oraz komary. Dane dotychczasowo zebrane na ten temat mówią że istnieje taka możliwość, ale ryzyko to jest znikome i nie odgrywa ważnej roli w epidemii ASF. Więcej na ten temat można przeczytać tutaj: Czy komary mogą przenosić ASF? Wyniki najnowszych badań.
Słabiej zbadanym tematem jest to, w jaki sposób wirus ASF oddziałuje z innymi zwierzętami bezkręgowymi, powszechnymi w środowisku. Patogen ten jest niezwykle odporny na warunki otoczenia, co pozwala mu utrzymywać się na danym terenie przez długi okres. Jego wszechobecność w niektórych miejsca sprawia, że natykają się na niego stworzenia zasiedlające glebę oraz zbiorniki wodne. Co wtedy dzieje się z wirusem?
W niedawno przeprowadzonych badaniach naukowcy z Australii i Armenii sprawdzili interakcje ASF z dżdżownicami, ślimakami i orzęskami - małymi organizmami wodnymi. Pokazali, że stworzenia te mogą mieć interesujące relacje z wirusem - pozostają wobec niego neutralne, mogą stanowić dla niego transport lub po prostu go zjadają. Badacze sprawdzili również ponownie, czy wektorem wirusa ASF mogą być komary.
Na samym początku trzeba podkreślić, że badania są wstępne, a rola odgrywana przez ASF w ekosystemach wciąż pozostaje do odkrycia. Jego głównymi „roznosicielami” pozostają tam dziki oraz ludzie. Ślimaki, dżdżownice i inne bezkręgowce odgrywają ogromnie ważną rolę w środowisku, pełniąc wiele „usług” – bez ich obecności w ekosystemach nastąpiłoby ich kompletne załamanie, nie należy więc winić ich w żadnych stopniu za epidemię.
Pantofelek, ślimak i dżdżownica w akcji
Badacze przetestowali przeżywalność i zdolność do namnażania się wirusa ASF w czterech różnych organizmach, które mają z nim kontakt w środowisku – w pantofelkach (pospolicie występujących w wodzie pierwotniakach) Paramecium caudatum, dżdżownicach z gatunku Dendrobaena alpine, ślimakach lądowych Xeropicta derbentina oraz w komarach Aedes aegypti.
Pantofelki, dżdżownice i ślimaki otrzymały do swojej dyspozycji specjalnie przygotowane dla nich pojemniki naśladujące warunki spotykane w środowisku. Wirusa ASF dodano następnie do wody lub gleby w ich otoczeniu – skażenie środowiska wywołano za pomocą fragmentów śledziony pobranych od padłych na ASF świń. W ten sposób pojawienie się wirusa w otoczeniu organizmów naśladowało sytuację, która może mieć miejsce w ekosystemie. Badacze dodatkowo wprowadzili wirusa do ciała dżdżownic oraz ślimaków za pomocą mikroiniekcji. Komary „otrzymały” wirusa wraz ze skażoną krwią.
W kolejnych dniach eksperymentu naukowcy sprawdzali obecność i ilość wirusa w otoczeniu ślimaków, dżdżownic i pantofelków oraz w ich organizmie. Miało to pokazać, czy patogen przeżywa w ich ciele oraz czy stworzenia mają wpływ na jego poziom w środowisku.
Wirus ASF to smaczny posiłek dla pantofelka
Badacze stwierdzili, że w zbiornikach z pantofelkami ilość wirusa ASF w wodzie niezwykle szybko się zmniejszała. Przy obecności pantofelków, miano wirusa w wodzie skażonej wirusem, w temperaturze ok. 22oC spadło do zera w ciągu 2-3 tygodni. Stworzenia te mogą więc odgrywać ważną rolę w ekosystemach wodnych, oczyszczając je z wirusa.
Pierwotniaki potraktowały wirusa w otoczeniu po prostu jako nowe źródło pożywienia. Zaobserwowano, że przy obecności patogenu znacznie szybciej się rozmnażały i osiągały większe rozmiary. Naukowcom nie udało się niestety dojść do tego, w jaki sposób pantofelki „trawią” wirusa – dokłady mechanizm pozostaje wciąż do odkrycia.
Znany z podręczników do biologii pantofelek Paramecium caudatum.
Źródło: Deuterostome, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons
Obojętne dżdżownice i atrakcyjne ślimaki
Nieco inne relacje z patogenem odnotowano u pozostałych organizmów. Dżdżownice z gatunku Dendrobaena alpina i wirus ASF są dla siebie prawdopodobnie zupełnie neutralne. Przez cały okres badania miana wirusa w środowisku i w dżdżownicach spadały – w podobnym tempie. Patogen miał dość niską przeżywalność w jej organizmie, podobną do tej w otoczeniu. Wirus nie był w stanie namnażać się w dżdżownicach. Nie przekazywały go sobie również z pokolenia na pokolenie.
Podobną relację z ASF odkryto wcześniej dla innego gatunku spokrewnionego z dżdżownicami – pijawek. Mogą być one wektorem mechanicznym wirusa, jednak nie pozwalają wirusowi na powielanie się. Pisaliśmy o tym tutaj: Pijawki są wektorem wirusa ASF.
Ślimaki atrakcyjne dla ASF?
Nieco bardziej gościnne dla wirusa ASF okazały się ślimaki z gatunku Xeropicta derbentina – niewielkie, lądowe ślimaki, pospolicie spotykane w całej Europie. Wirus miał wysoką przeżywalność w ich ciele – utrzymywał się w nich 3 razy dłużej niż w glebie i wodzie w otoczeniu, gdzie jego miano dość szybko spadło.
Wirus był również wykrywany w odchodach ślimaków – przez znacznie dłuższy okres, niż w glebie i wodzie. Badacze planują kolejne badania w celu sprawdzenia, co odpowiada za tak długie utrzymywanie się wirusa w układzie pokarmowym ślimaków.
W przypadku komarów wyniki badań były podobne do tych przeprowadzonych we wcześniejszych badaniach – są one w stanie pobrać wirusa do organizmu wraz ze skażoną krwią, ale patogen nie może się w nich namnażać.
Komary mogą być więc tylko wektorami mechaniczymi wirusa – przypadkowym dla niego transportem, o niskim znaczeniu w epidemii. Naukowcy w dodatkowym eksperymencie skażone komary podali do zjedzenia zdrowym świniom - w „dawce” 3 komary na zwierzę. Świnie nie uległy zakażeniu wirusem.
Skorupy ślimaków Xeropicta derbentina.
Źródło: By Gargominy O. - MNHN - Museum national d'Histoire naturelle (2020). The molluscs collection (IM) of the Muséum national d'Histoire naturelle (MNHN - Paris). Version 70.159.
Na podstawie:
Hakobyan, S. A., et al. "Experimental models of ecological niches for african swine fever virus." Veterinary Microbiology (2022): 109365.
