USD -
4.0688
EUR -
4.3316
GBP -
5.0615
DKK -
0.5805
W 1933 roku nestor polskiej ornitologii, prof. Jan Bogumił Sokołowski, zapytywał na łamach czasopisma Ochrona Przyrody - Czy bocian w Polsce wymiera? Nie dał jasnej odpowiedzi, ponieważ nie dysponował zestawem danych porównawczych. Później, w latach 1960-1980 rzeczywiście zaobserwowano spadek liczebności populacji światowej. Jednak przez długie lata niewielu odważyłoby się twierdząco odpowiedzieć na to pytanie, wszak Polska jest postrzegana w świecie jako bociania potęga. Czy tak jest dalej?
Wcale niełatwo odpowiedzieć na to pytanie, bo choć bocian jest jednym z najdłużej badanych gatunków ptaków na świecie, to całościowe, regionalne czy krajowe opracowania są rzadkością. Jest to o tyle zaskakujące, że ocena wielkości jego populacji wydaje się względnie łatwa z racji cech biologii lęgowej gatunku – duże widoczne gniazda, z młodymi na przełomie czerwca i lipca dumnie stojącymi na gnieździe pozwalają na policzenie liczby par, jak i sukcesu lęgowego. O ile wydaje się to proste do wykonania na małych, dobrze rozpoznanych obszarach, o tyle w dużej skali przestrzennej i czasowej jest to znacznie trudniejsze. By poznać całościowy obraz populacji gatunku, wielkość światowej populacji jest oceniana w trakcie cyklicznych Międzynarodowych Cenzusów Bociana Białego, organizowanych co 10 lat, co ostatnio miało miejsce w roku 2014. Niestety do dzisiaj nie mamy całościowego podsumowania tego liczenia, ale oto na łamach periodyku Acta Ornithologica właśnie pojawiło się oszacowanie liczebności bociana w południowo-zachodniej Polsce.
To pierwsze wielkoskalowe wyniki tego cenzusu pochodzące z Polski – podkreśla dr hab. Andrzej Wuczyński z Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie, pomysłodawca i główny autor opublikowanej pracy.
Badania dotyczą zwartego i dobrze zbadanego fragmentu obejmującego pięć południowo-zachodnich województw, od lubuskiego do małopolskiego, stanowiące łącznie aż 23% powierzchni kraju. Celem pracy była ocena regionalnej liczebności bociana i jej zmian w porównaniu z poprzednim cenzusem z 2004 r. oraz poszukiwanie czynników mogących te zmiany wywoływać. Sprawdziliśmy trendy populacji bociana wzdłuż gradientu wysokościowego, ponieważ obszar badań obejmował znaczącą część wyżynnych terenów Polski. Ponadto, dzięki zestawieniu wyników wszystkich siedmiu dotychczasowych cenzusów, porównaliśmy długoterminowe trendy w populacji bociana ocenianej w skali regionalnej, krajowej i globalnej.
Liczebność bociana białego w południowo-zachodniej Polsce w 2014 r. oszacowano na 2560 par lęgowych, co oznacza średnie zagęszczenie 3,61 pary/100 km2. W stosunku do roku 2004 odnotowano silną redukcję liczebności wynoszącą 35,5% w skali regionu i od 30 do 42% w poszczególnych województwach. Spadki liczebności w powiatach nizinnych okazały się ponad dwukrotnie większe niż w górskich, zaś pośrednie były na pogórzach. Wyniki te sugerują, że tereny wyżynne są obecnie bardziej sprzyjające dla lęgowej populacji bociana – być może ze względu na korzystniejsze warunki mikroklimatyczne i troficzne, a także większą dostępność preferowanych siedlisk – niż niziny, zdominowane przez intensywny krajobraz rolniczy.
Zaskakuje, iż zebrane przez nas dane są sprzeczne ze spektakularnym wzrostem światowej populacji bociana białego obserwowanym w ostatnich dekadach. Trudno jednakże o jasny obraz, bowiem fluktuacje w innych krajach Europy, mają dużą rozpiętość skal i kierunków trendów. Utrudnia to interpretację obecnych i przyszłych zmian liczebności. Wiele wskazuje na to, że Polskę lub szerzej, Europę Środkową, należy obecnie traktować jako obszar przejściowy, nacechowany zmniejszaniem liczebności bociana białego, leżący pomiędzy rozległymi częściami areału lęgowego o rosnących populacjach.
Nawet to częściowe podsumowanie cenzusu 2014 nie byłoby możliwe bez wielkiego zaangażowania rzeszy Współpracowników, którzy latem 2014 ruszyli w teren, aby liczyć bociany. Ten nieco już zapomniany wysiłek z wdzięcznością tu wspominamy i serdecznie dziękujemy – podkreśla dr hab. Andrzej Wuczyński, a ja jako współautor pracy do tych podziękowań się radośnie przyłączam.
Za: Wuczyński A., Betleja J., Jerzak L., Król W., Mielczarek P., Profus P., Siekiera A., Siekiera J., Springer S., Sztwiertnia H., Szymczak J., Tobółka M., Tryjanowski P., Wuczyński M. 2021. Strong declines of the White Stork Ciconia ciconia population in south-western Poland: a differentiated importance of altitude and land use changes. Acta Ornithol. 56: 255–271.
