USD -
3.9415
EUR -
4.2773
GBP -
5.0709
DKK -
0.5732
Dlaczego to zając zostawia dzieciom wielkanocne prezenty? Czy jako zwierzę jest do obdarowywania w szczególny sposób przygotowany?
Można powiedzieć, że Święta Wielkanocne są pełne zoologicznej symboliki: baranek, jajko, zając – to pierwsze skojarzenia. Pamiętam, że u mnie w dzieciństwie zajączek przynosił słodycze w Wielki Czwartek, co jest tradycją przynajmniej części Wielkopolski, ale wiem, że moi znajomi z innych miejsc Polski byli tym zaskoczeni. Nie samym zającem przynoszącym prezenty, ukrywającym je w ogrodzie, ale tym, że nasz przybywa trzy dni wcześniej.
Już wielokrotnie podkreślałem, że bardzo lubię poszukiwania związków zoologii z kulturą czy etnografią. Zając nie jest wyjątkiem i doskonale łączy chrześcijański charakter świąt wielkanocnych, z pewnymi naturalistycznymi wyobrażeniami dotyczących biologii tego gatunku. Już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, zając zjadający winorośl był symbolem odradzającej się wiosną przyrody, płodności i zmysłowości, chociaż z wielkanocnymi jajkami został skojarzony dopiero w XVII wieku. Może dlatego, że szarak biega po polach i łąkach i tam znajduje różne skarby, którymi chce się podzielić? Tak, wiem pewnie nieco naciągana hipoteza.
Przypatrzmy się jednak cechom zająca, to zrozumiemy, że przynajmniej kilka z nich, w niemalże naturalny sposób łączy się z Wielkanocą. Zające są płochliwe i stąd w starożytnej sztuce chrześcijańskiej symbolizowały upływający czas, niepewność i ulotność życia. Przysłowiowa czujność zająca, podkreślona na przykład w przysłowiu „zająć śpi z otwartymi oczami” była znakiem oczekiwania na Zmartwychwstanie. Św. Augustyn porównywał nowo ochrzczonych do lękliwych i słabych zajęcy, chroniących się za skałą, którą jest Jezus Chrystus. Nie wiem czy Wielki Filozof znał zachowania zajęcy i to, że się doskonale potrafią ukryć pod miedzą i przeczekać niebezpieczeństwo, to bardzo trafne spostrzeżenia.
Zając to jeden z nielicznych ssaków, w którego badania sporo wnieśli ptasi specjaliści - ornitolodzy! To wcale nie przypadek, bo zając należy do zwierząt o dziennym trybie życia, żyje w krajobrazie rolniczym, lubi podobne do ptaków struktury – miedze, brzegi zadrzewień i oczek wodnych. Nie zaskakuje więc, że jego los przypomina sytuację wielu gatunków ptaków – kuropatwy, skowronka, czy trznadla. Zatem, podobnie jak wymienione ptaki, bardzo zmniejsza liczebność. Na szczęście z wielu miejsc kraju płyną sygnały, że największy trend spadkowy został zatrzymany i populacja zajęcy powoli zaczyna się odradzać. To krzepiące i dające nadzieję. A czyż symbolem nadziei, nie jest właśnie Wielkanoc?
Literatura:
Cabodevilla, X., Arroyo, B., Wright, A. D., Salguero, A. J., & Mougeot, F. (2021). Vineyard modernization drives changes in bird and mammal occurrence in vineyard plots in dry farmland. Agriculture, Ecosystems & Environment, 315, 107448.
Meichtry-Stier, K. S., Jenny, M., Zellweger-Fischer, J., & Birrer, S. (2014). Impact of landscape improvement by agri-environment scheme options on densities of characteristic farmland bird species and brown hare (Lepus europaeus). Agriculture, ecosystems & environment, 189, 101-109.
Przysiecki, P., & Nowicki, S. (2012). Wielkanocny zając. Przegląd Rybacki, 36(2 [122]).
Šálek, M., Hula, V., Kipson, M., Daňková, R., Niedobová, J., & Gamero, A. (2018). Bringing diversity back to agriculture: Smaller fields and non-crop elements enhance biodiversity in intensively managed arable farmlands. Ecological Indicators, 90, 65-73.
Santilli, F. (2006). Factors affecting brown hare (Lepus europaeus) hunting bags in Tuscany region (central Italy). Hystrix, 17(2).
Poniżej zaś garstka moich prac współautorskich, także dotyczących zająca:
Hušek, J., Panek, M., & Tryjanowski, P. (2015). Predation Risk Drives Habitat‐Specific Sex Ratio in a Monomorphic Species, the Brown Hare (L epus europaeus). Ethology, 121(6), 593-600.
Hušek, J., Panek, M., & Tryjanowski, P. (2015). Test of precipitation, compensation and Monday effect hypotheses on group hare trapping effort. Wildlife Biology, 21(6), 312-317.
Takacs, V., Zduniak, P., Panek, M., & Tryjanowski, P. (2009). Does handling reduce the winter body mass of the European hare? Open Life Sciences, 4(3), 427-433.
Tryjanowski, P. (2001). Does the european hareLepus europaeus avoid ravenCorvus corax nests in farmland? Zeitschrift für Jagdwissenschaft, 47(1), 63-66.
Elementy zoologiczne na pocztówce wielkanocnej z 1939 r. – polona.pl
