AGROEKOSYSTEM - ONE HEALTH - WSPÓLNE ZDROWIE

Żyć jak pies z kotem – wszyscy dobrze znają to powiedzenie. W trudnych relacjach psio-kocich, które możemy zauważyć we własnych domach czy na podwórkach, zazwyczaj to pies jest zwierzęciem wyraźniej manifestującym swoją niechęć do kota.

Obecność drapieżnika szczytowego jakim jest człowiek ma ogromny wpływ na zwierzęta, które dostosowują się do życia w naszym sąsiedztwie. Proces synantropizacji kształtuje rytm dobowy gatunków zamieszkujących ludzkie osiedla. Najłatwiej jest to zauważyć w miastach, gdzie ssaki takie jak kuna domowa Martes foina czy coraz częściej pojawiający się w naszym kraju inwazyjny szop pracz Procyon lotor zmieniły swój tryb życia z dziennego na nocny. Nocą zmniejsza się prawdopodobieństwo spotkania człowieka, więc zwierzęta chętniej poszukują pokarmu buszując w śmietnikach lub przeczesują pobliskie osiedla i parki w poszukiwaniu nowego terytorium.

Późnym latem i wczesną jesienią przemierzając Polskę niemal wszędzie dostrzeżemy żółte połacie kwitnących roślin. Drobne, żółte, widoczne ze sporej odległości kwiatostany należą do nawłoci kanadyjskiej. Zwłaszcza pszczelarze kiedyś uwielbiali te rośliny, dawały bowiem pszczołom pożytek w końcu sezonu wegetacyjnego rodzimych gatunków. Bo nawłoć, to rodzima nie jest, a jak sama nazwa wskazuje do Europy została sprowadzona z Kanady, już w XVII wieku, jako roślina ozdobna.

Wędrówki ptaków budzą emocje. Co specjalnie nie dziwi, bo ptasie migracje są po prostu wspaniałym fenomenem przyrody. Wiosną czekamy na przyloty, zaś jesienią żegnamy się z gatunkami występującymi u nas na czas lęgów. Bywało, że odniesienie do fenomenu wędrówki pozostawało tak olbrzymi syndrom, że skutkowało nawet nadawaniem nazw ptaków z określeniem gatunkowym wędrowny – sokół czy albatros. Pojawił się też podróżniczek, i właśnie o tym gatunku chcę nieco więcej wspomnieć.

Psowate towarzyszyły nam przez dziesiątki tysięcy lat. Z czasem psy postanowiły pozostać naszymi wiernymi towarzyszami, a my zaprosiliśmy je do swoich domów. Natomiast wilki Canis lupus wybrały schronienie w lesie z dala od ludzkich siedzib stając się symbolem zła i okrucieństwa, ale także siły i niezależności. Obecnie wilk nadal stara się unikać kontaktu z człowiekiem, ale rozwijająca się infrastruktura i malejące z obszary leśne powodują, że nasze ścieżki coraz częściej się przecinają. Jak żyć w sąsiedztwie wilka? Badacze z Uniwersytetu Zachodniej Australii - literatura na końcu tekstu - zadali to pytanie mieszkańcom Parku Narodowego Bale w Etiopii, których sąsiadem jest rzadko spotykany wilk etiopski Canis simensis.

Czy na zakażenie SARS-CoV 2 narażeni są nasi domowi pupile oraz zwierzęta gospodarskie? Co wiemy na temat zachorowań u zwierząt na nowego koronawirusa po miesiącach obserwacji oraz badań?

Pandemia COVID-19 wywarła silny wpływ na funkcjonowanie wielu sektorów gospodarki, jednakże sektorem, który został szczególnie dotknięty jest sektor (agro)turystyczny. Agroturystyka to branża, w której dochody są trwale tracone, ponieważ niewykorzystane produkty czy usługi np. zakwaterowanie, nie mogą być sprzedane w kolejnych latach.

Kilka lat temu na łamach specjalistycznego periodyku Acta Ornithologica z licznym gronem współautorów zastanawialiśmy się, jak wymyślone i de facto narzucane z Brukseli rozwiązania wpływają na ptaki krajobrazu rolniczego w Polsce. Pytanie to jest o tyle zasadne, że poprzez pewne zapóźnienia systemowe, bioróżnorodność krajobrazu rolniczego u nas, czy może szerzej w Europie środkowej i wschodniej ciągle, jest wyższa niż na zachodzie kontynentu. Biorąc pod uwagę negatywne zmiany liczebności populacji ptaków krajobrazu rolniczego, ale także innych komponentów tworzących bioróżnorodność, powstały i nadal powstają specjalne programy mające ochronić, a chociażby znacząco zmniejszyć tempo negatywnych zmian przyrody.

W naszym dziale (kliknij), ale też w czasopiśmie Biologia w Szkole (kliknij), ostatnimi czasy omawiałem nie tylko tradycyjnie książki czy artykuły naukowe, ale także postanowiłem przyjrzeć się grom planszowym. Temat, co przyznaję nieco mnie zaskoczyło, wzbudził zainteresowanie i dzisiaj jego drobna kontynuacja. Wakacje zbliżają się ku końcowi, zaraz zacznie się jesień, a w raz z nią długie wieczory, kiedy jakieś rozrywki trzeba zaproponować i sobie, i naszym milusińskim. Z racji zainteresowań po raz kolejny postanowiłem przyjrzeć się grze, której bohaterem są zwierzęta. Jednakże, po bliższym zastanowieniu stwierdziłem, że sam nie będę kompetentnym graczem i recenzentem. Wszak to gra dla młodszych dzieci i warto ja przekazać w kompetentne ręce. Tak gra trafiła do rodziny Malwiny i Łukasza Jankowiaków, a Malwina – absolwentka biologii UAM w Poznaniu, ale przede wszystkim mama sympatycznych dzieci, zgodziła się podzielić ze mną, a za moim pośrednictwem, swoimi refleksjami dotyczącymi gry.

W lipcu 2020 roku ruszył ogólnopolski „Program naturalnego zwalczania insektów”, którego organizatorem jest wiodący na rynku producent budek lęgowych, karmników oraz hoteli dla ptaków, ssaków i owadów: MKW Pracownia Przyrodniczo-Rolna, z siedzibą w Kiełczu (woj. lubuskie). Kompleksowe, naturalne zwalczanie insektów to nowatorska inicjatywa, będąca w pełni alternatywna dla nieobojętnych dla środowiska i ludzi środków chemicznych.

Pstrokate szpaki czy kawki często bywają obserwowane i fotografowane nie tylko przez zawodowych obserwatorów ptaków, ale i zupełnie zaskoczonych przechodniów. Po raz pierwszy na świecie opisano zjawisko aberracji barwnych w szerokiej skali – analizując prawie tysiąc przypadków dotyczących 74 gatunków. Zadanie to wykonał zespół badaczy z Polski i Czech, a wyniki ich (w zasadzie też mogę spokojnie napisać – naszej!) pracy właśnie ukazały się w prestiżowym czasopiśmie IBIS. Badacze wykorzystali internetowe źródła danych, w postaci zdjęć i filmów nietypowo ubarwionych ptakach umieszczonych w internacie. Tego typu narzędzia są coraz częściej wykorzystywane w badaniach ekologicznych i ewolucyjnych. Inicjatorem i pomysłodawcą badań był Adam Zbyryt z PTOP, a samo podejście to kolejny krok w rozwoju nauki obywatelskiej, pozwalającej znacząco obniżyć koszty i zwiększyć intensywność gromadzenia danych.

Ptaki zachwycają ludzi od tysiącleci. Kiedyś głównie jako źródło mięsa i piór, refleksja nad zdolnością lotu i wolnością. Różne aspekty ptasiego życia i ich znaczenie dla zostało dostrzeżone przy powstawaniu koncepcji świadczeń ekosystemowych. Ostatnio jednak coraz silniej podkreślana jest rola pro-zdrowotnych aspektów obserwacji ptaków. Przebywanie i ruch na świeżym powietrzu, zapamiętywanie głosów i nazw oraz wiele innych aspektów ptasiego życia, powoduje, że kontakt z nimi staje się ważnym aspektem poprawy funkcjonowania organizmu człowieka.

Quizy i zgadywanki przeżywają swojego czasu renesans. W leniwe gorące popołudnia i wieczory rodzice z dzieciakami oddają się tej ciekawej i rozwijającej wiedzę rozrywce. Świetnie, gdy w trakcie rozrywki pojawia się nienachalny watek edukacyjny. Z naszej perspektywy badawczej, super, gdy bohaterami gier i zabaw są zwierzęta. Na szczęście zoologicznych, czy ogólniej, przyrodniczych wątków w grach jest coraz więcej. Rynek gier planszowych nie jest głuchy i szybko odpowiada na różnorakie potrzeby konsumentów. Jednym z przykładów może być gra „FAUNA” wydawnictwa REBEL, autorstwa Friedemann’a Friese’go (matematyk z zielonymi włosami i manią nazywania gier na literę F -przynajmniej w oryginalnej wersji językowej, czyli po niemiecku – więcej szczegółów w linku na dole recenzji).

W Chorwacji zaobserwowano masowe padnięcia rodzin pszczelich, co zakończyło się ogłoszeniem przez władze klęski żywiołowej. Nadal brakuje oficjalnej odpowiedzi na pytanie, co było przyczyną śmierci owadów. Za winne uznaje się nielegalne opryski pestydycami.

Skąd się biorą koronawirusy? Jak szybko się rozprzestrzeniają? Jakie czynniki odpowiadają za to, że pewne osoby są praktycznie niewrażliwe na ich działanie, a dla innych to zabójczy strzał? Wiele osób jest już zmęczonych problemem COVID-19, co nie oznacza wcale, że nie warto sprawy monitorować i badać i próbować znajdować odpowiedzi jak SARS-CoV2 rozprzestrzenia się w populacji. Poza standardowymi badaniami lekarskimi i wykonywaniem testów, badacze z innych dyscyplin, przede wszystkim epidemiolodzy i grupy naukowców rozwijających koncepcję OneHealth, próbują patrzeć na zagadnienie od strony populacyjnej. Jak to się dzieje, że w niektórych krajach postęp COVID-19 jest niezwykle szybki, a w niektórych trajektoria zakażeń jest powolna? Najczęściej wiążemy to z ogólnym stanem zdrowotności społeczeństwa, piramidą wieku populacji, udziałem chorób towarzyszących czy dostępem do opieki medycznej.

Tego lata komary budzą wyjątkowe emocje. Ludzie się chyba po prostu odzwyczaili od ich obecności i dokuczliwości. Pilnie poszukujemy rozwiązań, jak z komarami sobie radzić, a z racji prowadzonych badań w Instytucie Zoologii UP w Poznaniu (kliknij tutaj), interesuje nas szczególnie, jak wykorzystywać naturalne metody walki z komarami. Wiem, że to marne pocieszenie, ale inni mają gorzej. U nas ugryzienia komarów bolą, ale jednak, jeśli ktoś nie jest wyjątkowym alergikiem, to to jedynie swędzenie i dyskomfort. Tymczasem w strefie tropikalnej kontakt z komarami to możliwość „złapania” całej listy chorób, dla których komary są wektorami, z najczęściej przywoływaną malarią na czele.

Jedną z najpopularniejszych na świecie używek, zaraz za nikotyną i kofeiną, jest alkohol etylowy. Ale to nie wyłącznie ludzka domena. Także inne gatunki ssaków, a nawet ptaki próbują zmierzyć się z napojami alkoholowymi. Dlaczego sięgają po tę substancję?

Warto rozejrzeć się dookoła. W gniazdach coraz większe pisklęta bocianów, a stada nie lęgowych ptaków już „sejmikują” na łąkach i pastwiskach. Przed młodymi boćkami będzie nie lada wyzwanie: jak szybko urosnąć i bezpiecznie opuścić gniazdo? Plany może pokrzyżować brak pokarmu i deszczowa pogoda, ale najbardziej – linie energetyczne. Uczące się latać młode giną na nich najczęściej.

Większość nowo pojawiających się chorób zakaźnych ma swoje pierwotne źródło w populacjach dzikich zwierząt. Najwyższy czas uregulować handel dziką fauną i opracować standardy, które zmniejszą ryzyko kolejnych epidemii.

Muchy są uciążliwymi szkodnikami na fermach, powodującymi często poważne straty produkcyjne. Drażnią zwierzęta, przez co mogą widocznie zmniejszać ich wydajność mięsną lub mleczną i irytują pracowników gospodarstw. Co gorsza, mogą przenosić na zwierzęta i ludzi ponad 65 chorób zakaźnych. Jak z nimi walczyć?