AGROEKOSYSTEM - ONE HEALTH - WSPÓLNE ZDROWIE

W styczniowym numerze (1/2019) specjalistycznego czasopisma Medycyna Weterynaryjna natknąłem się na dość niecodzienny artykuł ks. Krzysztofa Smykowskiego Zwierzęta w publikacjach polskich myślicieli katolickich I połowy XX wieku (do przeczytania tutaj - kliknij). Uważam, że dla skutecznej ochrony przyrody, ale też zapewnienia warunków koegzystencji człowieka i zwierząt niezbędne i ciekawe jest poznawanie historycznych, socjologicznych, w tym i religijnych, odniesień.

Produkcja jedzenia na czas lotów kosmicznych, czy precyzyjniej rzecz ujmując w warunkach mikrograwitacji, była dotychczas domeną stacji orbitalnej ISS (International Space Station) czy owianych tajemnicą laboratoriów wojskowych. Jednak, kiedy rząd Chin zapowiedział próbę rozpoczęcia produkcji rolniczej na Księżycu, zasadne staje się pytanie: czy w trakcie lotów kosmicznych, albo już nawet po skolonizowaniu dalekich planet będzie się można napić dobrego wina czy piwa? Przyznaję szczerze, że dotychczas rozważania tego typu sprowadzałem do gatunku science fiction, czy może nawet lekkiej, żartobliwej, intelektualnej prowokacji. Tak, pamiętam, że ich namiastki pojawiły się nawet w dwóch polskich książkach związanych z winem: Judyty Sierakowskiej Mołdawianie w kosmos nie lietajut biez wina i Marka Bieńczyka Wszystkie kroniki wina.

Wschodnią Azję zamieszkuje bocian czarnodzioby Ciconia boyciana, bliski krewniak naszego bociana białego Ciconia ciconia. Spokrewniony tak blisko, że jeszcze całkiem niedawno uchodził za podgatunek bociana białego i ukrywał się pod naukową nazwą C. ciconia boyciana. Od naszego boćka różni się przede wszystkim czarnym dziobem i czerwoną obwódką wokół oka.

W ewolucyjnych zmaganiach o przetrwanie ofiary wykształciły wiele mechanizmów obronnych przed drapieżnikami, które zmniejszają lub eliminują ryzyko śmierci. Drapieżniki często rozmnażają się w określonych miejscach przez wiele lat, powodując trwałe zagrożenie dla lokalnych populacji ofiar. Tym samym drapieżniki mogą wpływać na ich kondycję poprzez kształtowanie kosztownych zachowań obronnych. Jednym z zachowań antydrapieżniczych popularnych wśród ptaków, szczególnie narażonych na straty w okresie rozrodu, jest budowa dobrze ukrytych gniazd.

Z różnych przyczyn owcza wełna ostatnimi czasy nie należy do produktów chętnie wykorzystywanych w produkcji ubrań. Została zamieniona przez wiele innych, tańszych i zdawałoby się, bardzo praktycznych włókien. Naturalnych i sztucznych. Doszło wręcz do załamania na rynku wełny, a wielu producentów i tzw. ekspertów nadzorujących hodowle owiec nazywa ją wręcz odpadem.

Wielu przyrodników, zwłaszcza związanych ze środowiskiem akademickim, rozpacza, że nowe akty prawne faworyzują badania naukowe publikowane wyłącznie w języku angielskim. Przez to miałoby zginąć tradycyjne przyrodoznawstwo. Tymczasem, ono przed wieki, jak i teraz opierało się i powinno opierać się nadal na pasji ludzi, często amatorów, ale rozumianych jako miłośników konkretnych małych ojczyzn, czy też wybranych taksonów grzybów, roślin i zwierząt.

Gady, znacznie rzadziej niż ptaki i ssaki stanowią obiekt westchnień i marzeń badaczy. Oczywiście mają grupę wiernych fanów, ale przez większość ludzi nie są postrzegane jako atrakcyjne. Dzieje się tak z różnych powodów, nieznajomości i kulturowych uprzedzeń.

Książka Wielki Renesans prof. Bogdana Góralczyka wywołała ożywioną dyskusję pośród polskich sinologów, ale też szerzej, pośród osób zainteresowanych współczesnymi globalnymi tendencjami. To nie dziwi, wszak Chiny to Kraj Środka już nie tylko wpisany w odwieczną chińską tradycję, ale to rzeczywista tendencja.

Ptaki krukowate budziły zainteresowanie ludzi praktycznie od zawsze. Nawet osoby niefascynujące się przyrodą wiedzą co to wrona, kruk czy sroka. Z jednej strony budzą zachwyt, z drugiej są powodem do narzekań. Rolnicy często postrzegają, a raczej postrzegali, je jako szkodniki plonów, a mieszkańcy miast za hałaśliwe źródło zanieczyszczeń skwerów i parków.

Czasem na ważne książki trafiamy w zaskakujących miejscach. No, by czy miłośnik koncepcji OneHealth i poszukiwań relacji natury i kultury sięgnąłby po książkę z serii Biblioteka Historii Gospodarczej Polski? Chyba przez przypadek albo zaskoczony tytułem – Czerwiec polski (Porphyrophora polonica L.). Czerwiec polski to owad, którego nazwę część biologów pamięta ze studiów. Raczej jednak wyłącznie nazwę, bo już o jego znaczeniu wspominano niewiele. A szkoda, bo pięknie wpasowuje się w historię Rzeczpospolitej.

Propagowanie zdrowego odżywiana, w tym wyrobów mięsnych pochodzących z dobrze prowadzonych ekstensywnych hodowli, jest ściśle związane z promocją OneHealth. Jak już wspominaliśmy kilkakrotnie na naszym portalu, owce są wykorzystywane jako zwierzęta krajobrazotwórcze i zachwycamy się ich widokiem na górskich halach czy nizinnych łąkach. Jednak z akceptacją baraniny jako ważnego elementu polskiej czy środkowoeuropejskiej tradycji kulinarnej, mamy nieco problemów.

Poniżej prezentujemy bardzo ciekawy wywiad z prof. Piotrem Tryjanowskim – autorem książki "Wino i Ptaki" (Lanius, Poznań 2018)*. Z lektury rozmowy z profesorem dowiemy się m.in. dlaczego polskie wino jest coraz lepsze i dlaczego kukułki zalatują do winnic. 

W koncepcji wspólnego zdrowia OneHealth jak już to wielokrotnie wskazywałem, niezbędne jest całościowe, można by wręcz napisać, holistyczne podejście do ekosystemów.

Bocian biały uznawany jest za chlubę i tradycję polskiej wsi. Powszechnie wiadomo, że pokarm zbiera na łąkach, polach i pastwiskach. Ostatnimi czasy ten obraz ulega zmianie i bociany coraz częściej zdobywają jedzenie na dużych składowiskach śmieci. To już obrazek znany nie tylko z Europy Zachodniej, ale coraz częściej pojawiający się także w Polsce. Jednak część badaczy tego gatunku zauważyła, że oprócz progresywnej frakcji korzystającej ze śmietnisk, znani są także ultrakonserwatyści … zbierający pokarm w lasach. To widok na tyle rzadki, że takie informacje postanowili podsumować polscy badacze, wykorzystując nie tylko własne materiały terenowe, ale zbierając informacje wśród członków Grupy Badania Bociana Białego i na przyrodniczych forach dyskusyjnych.