AGROEKOSYSTEM - ONE HEALTH - WSPÓLNE ZDROWIE

Wiele gatunków organizmów zamieszkujących naszą planetę jest w stanie wyczuwać pole geomagnetyczne i je wykorzystywać. Istnienie zmysłu magnetycznego odkryto u przedstawicieli praktycznie wszystkich najważniejszych grup zwierząt, od mrówek po migrujące ptaki i żółwie morskie. Nie trzeba jednak szukać daleko, żeby znaleźć przykłady tego zjawiska. Na przykład odkryto, że pasące się bydło, układa swoje ciało niemal zawsze w magnetycznej linii północ-południe. Podobne zachowanie zaobserwowano u dzikich świń. Po co jednak zmysł magnetyczny zwierzętom, które nie podejmują zapierających dech w piersiach dalekich wędrówek?

Krajobraz rolniczy pełni istotną funkcję nie tylko jako miejsce produkcji żywności – jego dobre funkcjonowanie odgrywa ważną rolę w ochronie przyrody. Coraz częściej, zwłaszcza w Europie Zachodniej i w USA, dyskutuje się o niekorzystnych zmianach bioróżnorodności związanych z rolnictwem. Krajobraz rolniczy jest jednakże niezwykle skomplikowany i nie każdy jego fragment służy bezpośrednio produkcji rolnej.

Felietony zebrane w książce prof. Łukasza Święcickiego zatytułowanej "Buka u psychiatry" chłonąłem. Radość płynąca z lektury, jednakże starałem się dawkować – parę o poranku i parę wieczorem. Wiedziałem, że będę chciał o nich napisać, choćby krótko wspomnieć. Zdecydowanie warte lektury, aczkolwiek dotrzeć do nich niełatwo (trzeba wszak kliknąć w odpowiedni link, prowadzący do specjalistycznej, niekorporacyjnej księgarni – rzecz jasna podaję poniżej).

Wśród osób zajmujących się ochroną przyrody i ochroną środowiska modnym się stało narzekanie na koszty środowiskowe hodowli zwierząt i promocja wegetarianizmu. Większość tych analiz zdaje się zupełnie nie dostrzegać komplikacji ekosystemów i tego, że istnienie wielu gatunków dzikich zależy nie tylko od rolnictwa, ale właśnie od obecności zwierząt gospodarskich. Niemal klasycznym przykładem działalności proekosystemowej jest wypas niektórych gatunków zwierząt, przede wszystkim bydła i owiec. Wspominaliśmy o tym w dziale OneHealth wielokrotnie. Kluczowym jednak pozostaje o intensywność hodowli, przede wszystkim obsadę zwierząt na pastwisku. Wiele badań wskazuje, że najlepsze znaczenie dla zachowania bioróżnorodności mają ekstensywne, tradycyjne praktyki pasterskie. W niektórych miejscach, na przykład w basenie Morza Śródziemnomorskiego tradycja wypasu, a zatem wpływu na elementy dzikiej przyrody, trwa już nieprzerwanie od ponad 5000 lat.

Trzmiele – to owady, których często nawet nie dostrzegamy. Nazywane często kosmatymi pszczołami, pozostają w cieniu pszczoły miodnej, niejako swojej kuzynki.

Kto ma owce ten ma co chce! – głosi stare porzekadło. Jednak trzeba odpowiedzieć równie ważnym – Bez pracy nie ma kołaczy! Oba powiedzonka są na Zaolziu stale popularne. Wszak kryją się za nimi odwieczne prawdy.

Nietoperze nie należą do zwierząt szczególnie dobrze znanych i lubianych. Trafiają jednak nawet do kultury masowej, a przypadek Batmana spowodował zwiększone zainteresowanie życiem tych ssaków. Również ujmując zagadnienie nieco poważniej, widać pewne zmiany w podejściu do nietoperzy, a ich ekologiczne funkcje i znaczenie dostrzegają nawet właściciele winnic. Cóż może łączyć te latające ssaki z winem? Zaskakująco sporo aspektów. 

Ostatnimi miesiącami, a dniami w szczególności, nie ma chyba gorętszego tematu w polityce europejskiej niż opuszczenie Unii Europejskiej przez Wielka Brytanię. Uda się czy się nie uda? Nerwy w londyńskim citi, pohukiwania w parlamencie i wielka niewiadoma. Niczym tradycyjna, angielska mgła. Tylko flegmy brak, bo dzieje się wszystko szybko, bez namysłu i zdaje się bez pomysłu. Brexitem straszą albo się nim zachwycają. Jest odmieniany przez przypadki i łączony z egzotycznymi tematami. Strach otworzyć będzie lodówkę, bo rzeczy gotowe z niej wyjść i to nie tylko te z napisem Made in Britain.

Czasem z życiu nawet najtwardszego naukowca wygrywają sentymenty. Był koniec lat 90-tych ubiegłego wieku i jako świeżo upieczony doktor wyjechałem na staż podoktorski do IBRCE w Ejlat, na południu Izraela. Wtedy to była egzotyka, a wyjazdy nie były ani tak popularne, ani tak proste jak dziś.

Świat się zmienia, a przynajmniej wiele procesów dzieje się coraz szybciej. W ekonomii, polityce, relacjach społecznych, w tym naszych relacjach ze środowiskiem i zwierzętami. Ta konstatacja legła u podstaw koncepcji One Health, czyli wspólnego albo jednego zdrowia. Gdyby jednak lekarzy medycyny ludzkiej zapytać, czy w ich zawodzie jest miejsce dla uwzględniania roli zwierząt, to albo spotka nas wzruszenie ramion, albo szybkie przebieranie nogami by uniknąć tematu. Tak przynajmniej zauważają redaktorzy książki Animals and the shaping of modern medicine: One Health and its histories.

Pszczoły chyba niewielu osobom kojarzą się z winem. Jeśli już, to raczej z miodami pitnymi czy popularnymi zwłaszcza w górach miodulami – silnymi (czasem > 50%) alkoholami, znanymi na przykład na Zaolziu pod wdzięczna nazwą Mama z Tatą (lokalnie czasem zabawniej zapisywaną).

W styczniowym numerze (1/2019) specjalistycznego czasopisma Medycyna Weterynaryjna natknąłem się na dość niecodzienny artykuł ks. Krzysztofa Smykowskiego Zwierzęta w publikacjach polskich myślicieli katolickich I połowy XX wieku (do przeczytania tutaj - kliknij). Uważam, że dla skutecznej ochrony przyrody, ale też zapewnienia warunków koegzystencji człowieka i zwierząt niezbędne i ciekawe jest poznawanie historycznych, socjologicznych, w tym i religijnych, odniesień.

Produkcja jedzenia na czas lotów kosmicznych, czy precyzyjniej rzecz ujmując w warunkach mikrograwitacji, była dotychczas domeną stacji orbitalnej ISS (International Space Station) czy owianych tajemnicą laboratoriów wojskowych. Jednak, kiedy rząd Chin zapowiedział próbę rozpoczęcia produkcji rolniczej na Księżycu, zasadne staje się pytanie: czy w trakcie lotów kosmicznych, albo już nawet po skolonizowaniu dalekich planet będzie się można napić dobrego wina czy piwa? Przyznaję szczerze, że dotychczas rozważania tego typu sprowadzałem do gatunku science fiction, czy może nawet lekkiej, żartobliwej, intelektualnej prowokacji. Tak, pamiętam, że ich namiastki pojawiły się nawet w dwóch polskich książkach związanych z winem: Judyty Sierakowskiej Mołdawianie w kosmos nie lietajut biez wina i Marka Bieńczyka Wszystkie kroniki wina.

Wschodnią Azję zamieszkuje bocian czarnodzioby Ciconia boyciana, bliski krewniak naszego bociana białego Ciconia ciconia. Spokrewniony tak blisko, że jeszcze całkiem niedawno uchodził za podgatunek bociana białego i ukrywał się pod naukową nazwą C. ciconia boyciana. Od naszego boćka różni się przede wszystkim czarnym dziobem i czerwoną obwódką wokół oka.