USD -
4.0245
EUR -
4.3225
GBP -
5.0414
DKK -
0.5796
Zabieg inseminacji krów, który nie kończy się zacieleniem krowy to częsta przyczyna frustracji hodowców bydła. Ponoszą przez to zbędne koszty. Szacuje się, że każdy dzień opóźnienia kolejnej laktacji u krowy, kosztuje hodowcę przynajmniej 20 zł. Jakie są najczęstsze przyczyny niepowodzenia inseminacji?
Czy krowa może „odrzucać” nasienie byka?
Za udany zabieg inseminacji, a więc sztucznego unasieniania bydła uznaje się taki, który kończy się zdrową ciążą u zwierzęcia. Niestety, w praktyce często trzeba go powtarzać. Wokół przyczyn niepowodzenia zabiegu inseminacji narosło wiele mitów. Przykładowo, zdaniem niektórych hodowców, nieudana inseminacja może być skutkiem „odrzucania” nasienia danego byka przez krowę. W teorii miałoby to przebiegać na drodze reakcji odpornościowej. Czasami uważa się, że nasienie byków ras mięsnych jest lepiej tolerowane od nasienia byków ras mlecznych.
Chociaż nie można wykluczyć, że taka możliwość istnieje (i jest to ciekawy temat na badania naukowe), to jest to mało prawdopodobne. Niepowodzenie zapłodnienia przez „odrzucenie” nasienia przez organizm samicy to zjawisko generalnie rzadko spotykane u zwierząt. Bardziej wiarygodnym wytłumaczeniem może być słaba jakość nasienia (mała liczba plemników) niektórych byków, lub błędy w czasie konserwacji i przechowywania nasienia z konkretnych partii. Jest również wiele innych, banalnych przyczyn, dla których zdrowe krowy w naszym stadzie nie stają się cielne. Poniżej omawiamy najczęstsze z nich.
Wybór właściwego momentu cyklu
Przeprowadzenie inseminacji w niewłaściwym momencie cyklu rozrodczego bydła to chyba najczęstsza przyczyna niepowodzenia. U dorosłych krów ruja, a więc okres, w którym pojawia się owulacja (jajeczkowanie) i może dojść do udanego zapłodnienia, pojawia się w cyklu trwającym 18-24 (średnio 21) dni. Ruję wykrywa się zazwyczaj przez obserwację stanu i zachowania samicy.
W czasie rui u krów pojawia się obrzęk warg sromowych, wypływ przezroczystego śluzu z dróg rodnych, poza tym zwierzęta stają się niespokojne i bardziej ruchliwe (do czego wykrycia można zastosować komercyjne czujniki i pedometry, podobne do krokomierzy stosowanych u ludzi), częściej wokalizują, obskakują się nawzajem, rośnie też ich tolerancja na obecność w pobliżu buhaja. Spada ich apetyt, a przez to również produkcja mleka.
Wystąpienie rui można potwierdzić za pomocą wykonanego przez lekarza weterynarii badania per rectum i per vaginam, najlepiej z użyciem aparatu do USG, co pozwoli wykryć pęcherzyk na jajniku, zwiastujący owulację. Aby zapłodnienie doszło do skutku, inseminację powinno się wykonać ok. 30 godzin od pojawienia się pierwszych objawów rui. Przeoczenie tego momentu może mieć kosztowne konsekwencje. Szacuje się, że każdy dzień opóźnienia kolejnej laktacji kosztuje hodowcę przynajmniej 20 zł.
Kiedy można przeoczyć ruję?
Sytuację utrudnia występowanie tzw. cichych rui u niektórych krów. „Ciche ruje pozorne” mają miejsce wtedy, gdy krowa manifestuje objawy rui, ale zostają one przeoczone lub są słabo zauważalne. Jedną z ważnych przyczyn mogą być problemy z racicami, kulawizny, czy nieodpowiednie podłoże w oborach (śliskie, mokre posadzki), co skutkuje niewielką aktywnością krów. Nie zaobserwujemy wtedy zachowań, które są na wielu fermach głównym wyznacznikiem rui – a więc zwiększonej ruchliwości zwierząt i charakterystycznego obskakiwania się. Aktywność zwierząt może być zredukowana również przez nadmierne zagęszczenie obsady, stres cieplny, czy niską pozycję w stadzie danej krowy. Aktywność ruchowa krów w czasie rui spada również wraz z wiekiem i może być słabo widoczna zwłaszcza u wieloródek.
Problemem może być również niedobór pracowników gospodarstwa, lub słabe ich przeszkolenie, przez co nie będą trafnie rozpoznawać objawów rui u zwierząt. Obserwacje krów najlepiej jest prowadzić przez ok. 20-30 min wcześnie rano i późnym wieczorem – wtedy, gdy nie są prowadzone inne czynności (takie jak dój, zadawanie paszy), które rozpraszają uwagę. Szczególnie przeoczone mogą zostać powtarzane ruje u krów, które zostały już zainseminowane – pracownicy mogą poświęcać im mniej uwagi zakładając, że prawdopodobnie zapłodnienie doszło do skutku.
Jednym z charakterystycznych objawów rui jest obskakiwanie innych krów.
Fałszywe ruje – zmora hodowców
Kolejną pułapką czyhającą na hodowców są „fałszywe ruje”. Mogą wystąpić u krów w momencie, gdy niedojrzałe pęcherzyki jajnikowe wydzielają pewne ilości hormonów – estrogenów – które wywołują słabe objawy rujowe. Nie dochodzi wtedy jednak do pełnej owulacji. Szacuje się, że nawet 20% krów jest inseminowanych w niewłaściwym momencie cyklu, poza okresem rui. W przypadku wystąpienia fałszywej rui, objawy prawdziwej rui pojawiają się zazwyczaj w krótkim odstępie czasu, poniżej 18 dni, lub znacznie dłuższym, przekraczającym 24 dni. Nie należy jednak traktować tych okresów jako 100% wyznacznika przyczyny niepowodzenia inseminacji. Powtórzenie rui w długim odstępie czasu może być wynikiem również m.in. zamarcia zarodka po udanym zapłodnieniu.
Warto dodać, że ważnym elementem udanego programu rozrodczego w stadzie jest przestrzeganie tzw. dobrowolnego okresu oczekiwania (ang. voluntary wait period, VWP), a więc okresu po wycieleniu, gdy układ rozrodczy krowy podlega regeneracji. Ruja może pojawić się już ok. 30. dnia po wycieleniu, jednak zaleca się, aby z inseminacją poczekać do 45. – 60. dnia po wycieleniu. Znacznie rośnie wtedy szansa na udaną inseminację.
Kluczowa rola żywienia
Ogromne znaczenie dla utrzymania prawidłowego cyklu rozrodczego i wysokiej płodności ma żywienie krów. Zwierzęta niedożywione i z niedowagą mają niski wskaźnik udanych wycieleń. Nieprawidłowe zbilansowanie dawki pokarmowej (niedobór energii, witamin, minerałów, włókna, czy zbyt duża zawartość białka) może skutkować tzw. „cichą rują właściwą”. U krowy występuje wtedy owulacja, jednak nie pojawiają się zewnętrzne jej objawy, lub są bardzo słabe i trudne do zauważenia. Warto zauważyć, że do niedożywienia może prowadzić u krów również niska pozycja w hierarchii stada i słaby dostęp do stołu paszowego.
Stres podczas zabiegu i czynnik ludzki
Na efektywność zabiegu inseminacji duży wpływ może mieć stres. W momencie, gdy zabieg unasienniania przeprowadzany jest w atmosferze hałasu, strachu, pracownicy obchodzą się ze zwierzęciem brutalnie, w jego organizmie znacznie wzrasta poziom hormonu stresu – kortyzolu – oraz adrenaliny. Mogą one utrudnić zapłodnienie i zagnieżdżenie się zarodka. Warto zaznaczyć, że ogromny wpływ na powodzenie zabiegu unasieniania ma również doświadczenie i technika osoby wykonującej zabieg. Należy angażować do tego zadania wyłącznie odpowiednio przeszkolone osoby.
Sporym problemem może być również stres cieplny. Zbyt wysokie temperatury zewnętrzne i brak możliwości ochłodzenia organizmu mogą skutkować obniżonym poziomem estrogenów u krów, a co za tym idzie brakiem wystąpienia rui, lub wczesną śmiercią zarodków w kilka dni po zapłodnieniu.
Więcej o stresie cieplnym u bydła można przeczytać tutaj:
Jak ochronić bydło przed stresem cieplnym?
Stres cieplny szkodzi cielętom już w okresie płodowym
Źródła:
https://holstein.pl/zaburzenia-w-rozrodzie-cicha-ruja/
Dejneka, D. J. "Uwagi na temat niektórych przyczyn niepowodzeń w inseminacji bydła." Magazyn Weterynaryjny 26.10 (2017).
López-Gatius, F. "Factors of a noninfectious nature affecting fertility after artificial insemination in lactating dairy cows. A review." Theriogenology 77.6 (2012): 1029-1041.
