USD -
4.0346
EUR -
4.3190
GBP -
5.0509
DKK -
0.5791
Od kilku lat w Polsce spotkać można nowy gatunek - szakala złocistego, bliskiego krewniaka wilka i kojota. Stopniowo rozprzestrzenia swój zasięg występowania. Dlaczego się u nas pojawił i co wiemy na jego temat? Czy może atakować bydło, owce i inne zwierzęta domowe?
Nowy gatunek na terenie Polski
Pierwszego szakala złocistego (Canis aureus) odnotowano na terenie naszego kraju w 2015 roku. Od tamtego czasu obserwowano go u nas około 30 razy. Prawdopodobnie będziemy się z nim spotykać coraz częściej. Szakal złocisty przywędrował do nas z południa Europy i Kukazu. Polska i sąsiednie państwa w przeszłości miały dla niego nieatrakcyjne warunki. Jednak wraz z globalnym ociepleniem gatunek ten czuje się coraz lepiej w środkowej i północnej części kontynentu.
Poza tym zmiany zarządzania przestrzenią, w tym pozostawianie coraz większych obszarów nieużytków w Europie dały szakalowi doskonałe siedlisko życia. W efekcie w ciągu ostatnich 20 lat jego populacja wzrosła liczebnie i stopniowo rozprzestrzeniła się na nowe tereny. Do ekspansji szakala przyczynić się mogło również wytrzebienie w Europie populacji wilka, dzięki czemu na wielu terenach nie ma konkurentów. Szakal poza Polską, coraz częściej odwiedza m.in. Niemcy, Czechy, Słowację, Białoruś, Litwę, Łotwę i Estonię.
Nadal mało wiemy na temat liczebności szakala w Polsce. Wynika to z jego sporego podobieństwa do psa czy lisa, przez co często jest z nimi mylony. Szakal jest niewielkim drapieżnikiem, jego długość ciała sięga 70-100 cm, a wysokość w kłębie 38-50 cm. Masa ciała wynosi 7-15 kg. Ma dość delikatną w budowie głowę i krótki pysk, co odróżnia go od wilka. Ogon jest dość krótki, sięga 25 cm. Najbardziej charakterystyczne w jego wyglądzie jest jednak jego krótkie, szorstkie futro, w barwie od jasnożółto-złotej do brunatnej. Na końcach kończyn zazwyczaj ma ciemniejszy, brązowy odcień.
Z naukowego punktu widzenia pojawienie się u nas szakala to bardzo ciekawe i warte obserwacji zjawisko. Szakal to atrakcyjny gatunek, który może stanowić cenny dodatek do naszej fauny. Tego zdania nie podziela wielu rolników, a także myśliwych. W efekcie szakal, mimo że obserwowany u nas jeszcze tak rzadko, już trafił u nas na listę zwierząt łownych. Czy słusznie?
Czy poluje na zwierzęta gospodarskie?
Szakal złocisty, podobnie jak wilk i niedźwiedź, został owiany złą sławą krwiożerczego drapieżnika, który może dziesiątkować drób, bydło, owce i kozy, a nawet atakować ludzi. Osoby nie mające większej wiedzy na jego temat twierdzą, że może powodować nawet większe szkody, niż nasz rodzimy wilk.
Warto zaznaczyć, że szakal w Polsce jest wciąż dość rzadki i nie odnotowano jak dotąd oficjalnych przypadków ataków na zwierzęta domowe. Szakal jest znacznie mniejszy od wilka, a jego dieta w dużej części przypomina tą u lisa. Mimo tego, że jest zwierzęciem socjalnym i żyje w grupach rodzinnych, to zazwyczaj poluje samotnie, lub w parach. Bardzo rzadko obserwuje się, aby polował stadnie.
Jak dotąd wydaje się, że w Polsce jego głównym pokarmem są gryzonie i inne niewielkie zwierzęta. Dane z innych państw, w których pojawił się szakal pokazują jednak, że może atakować również większe ssaki, w tym gospodarskie. Zależy to w głównej mierze od tego, jakie zasoby są dla niego najłatwiej dostępne w określonym regionie.
Badania nad dietą szakali przeprowadzono m.in. w Bułgarii, gdzie występuje jego największa populacja w Europie. Stwierdzono tam, że głównym pożywieniem szakala są gryzonie (ok. 60% diety), a w mniejszej części zając brunatny i rośliny. Sporadycznie w jego diecie znajdowano dzikie ptaki, gady i bezkręgowce. Nie potwierdzono, aby żywił się tam dużymi zwierzętami kopytnymi, dzikimi lub domowymi.
Podobne badania miały miejsce na Węgrzech, w Grecji i Izraelu. Pokazały one, że w Grecji i Izraelu najczęstszym (powyżej 60%) składnikiem diety szakali są zwierzęta domowe – w Grecji były to głównie kozy, a w Izraelu drób. Największe spożycie zwierząt kopytnych (głównie dzików) stwierdzono w Grecji (15,7%), a roślin na Węgrzech (39%). We wszystkich trzech obszarach spożycie dzikich ptaków było niskie. Gady, płazy i ryby występowały jedynie w diecie szakali w Grecji i Izraelu, natomiast na Węgrzech szakale częściej jadły bezkręgowce. Obserwacje z terenów Słowenii sugerują, że szakale są w stanie polować również na owce, głównie młode jagnięta.
Badania te pokazują, że skład diety szakala jest niezwykle zmienny w zależności od regionu i silnie powiązany z obecnością człowieka. Tam, gdzie zwierzęta gospodarskie są słabo chronione przed dostępem drapieżników i przez to łatwiej dostępne od innej zdobyczy, szakal faktycznie może czynić szkody. Nie odbiega w tym jednak daleko od naszego rodzimego lisa. Na temat drapieżnictwa lisów na zwierzętach gospodarskich można przeczytać tutaj: Lisy atakują drób, jagnięta i prosięta. Jak ochronić je przed drapieżnikiem?
Obserwacja szakala złocistego:
Jak na szakala reagują inne drapieżniki?
Potencjalnymi konkurentami dla szakala w Europie są wilki, lisy, a także inwazyjne jenoty i szopy pracze. Badania pokazują, że szakale unikają wilków, które mogą je atakować. W Europie zasięg wilków i szakali wzajemnie się wyklucza, a wraz z pojawieniem się stada wilków na danym obszarze, szakale się z niego wynoszą. Tak jak wcześniej wspomnieliśmy, zniknięcie wilka z wielu terenów Polski może sprzyjać rozprzestrzenianiu się szakala. Wiadomo również, że na szakala polować mogą rysie, które są u nas jednak już bardzo nieliczne.
Lisy rude zdecydowanie boją się szakali i schodzą im z drogi. Zaobserwowano, że unikają bliskiego z nimi sąsiedztwa, a ich populacje na skutek konkurencji zmniejszają się na terenach, które zasiedlają szakale. W Niemczech zaobserwowano jednak nietypowy przypadek, w którym samiec szakala złocistego dołączył do grupy rodzinnej lisów rudych.
Badanie przeprowadzone w 2022 r. wykazało, że obecność szakali złocistych w niektórych częściach Europy Wschodniej prowadzi do spadku populacji inwazyjnych jenotów. Pojawienie się szakali w Europie może mieć więc pozytywne konsekwencje. Nie odkryjemy ich jednak, jeśli będą pozostawały na liście zwierząt łownych.
Co ciekawe, szakale złociste mogą krzyżować się z wilkami i psami domowymi, a ich potomstwo jest płodne. Przypadki takich krzyżówek obserwowano w warunkach naturalnych m.in. w Chorwacji. Hybrydy szakali i lisów hoduje się również celowo w Moskwie, gdzie nazywane są psami Sulimowa. Mają mieć niezwykle czuły węch. Wykorzystywane są m.in. do wykrywania zapachów ładunków wybuchowych na lotnisku Szeremietiewo pod Moskwą.
Źródła:
Markov, Georgi, and József Lanszki. "Diet composition of the golden jackal, Canis aureus in an agricultural environment." Folia Zoologica 61.1 (2012): 44-48.
Lanszki, József, et al. "Late autumn trophic flexibility of the golden jackal Canis aureus." Acta Theriologica 55 (2010): 361-370.
Mihelič, Miha, and Miha Krofel. "New records of the golden jackal (Canis aureus L.) in the upper Soča valley, Slovenia." Natura Sloveniae 14.2 (2012): 51-63.
