USD -
3.9415
EUR -
4.2773
GBP -
5.0709
DKK -
0.5732
Przyglądamy się różnym metodom wzbogacenia środowiska bydła. Co sprawdza się najlepiej? Muzyka country, audiobooki, lustra, obrazy czy czochradła i drapaki?
Co wzbogaca środowisko krów?
Stres, nuda i samotność są męczące nie tylko dla ludzi. Zwierzęta również potrafią je dotkliwie odczuwać. Może to u nich prowadzić do przejawiania patologicznych zachowań, jak również pogorszać ogólny stan zdrowia. Dlatego coraz więcej mówi się o tzw. wzbogaceniach środowiska. Zazwyczaj polegają na dodawaniu do pomieszczeń dla zwierząt przedmiotów zachęcających do przejawiania naturalnych zachowań. Mogą to być czochradła, czy chociażby kartonowe pudełka, sterty słomy i piłki.
Wzbogaceniem jest także puszczanie zwierzętom muzyki lub oferowanie jedzenia, które jest dla nich interesujące i daje zajęcie (w przypadku bydła mogą to być np. lizawki). Ważnym, podstawowym wzbogaceniem jest kontakt z innymi osobnikami swojego gatunku. Ma to ogromne znaczenie w przypadku zwierząt stadnych, do których należy bydło.
Od dawna wiadomo, że zdrowe i szczęśliwe krowy dają więcej mleka i osiągają lepsze przyrosty masy ciała. Które wzbogacenia dla bydła są najbardziej skuteczne i warto w nie zainwestować? W niedawno opublikowanym przeglądzie naukowcy przyjrzeli się przydatności różnych metod, które są już obecne na rynku, jak również takich, które nie wyszły jeszcze z etapu badań eksperymentalnych. Rodzaje wzbogaceń można ogólnie podzielić na te, które stymulują zmysł wzroku, słuchu i dotyku.
Muzyka i audiobooki: czego lubią słuchać krowy?
Ciekawą i stosunkowo niedrogą metodą wzbogacania środowiska krów jest puszczanie im muzyki lub audiobooków. Skuteczność tego zabiegu potwierdzono w licznych badaniach naukowych. Dobrze dobrana muzyka znacznie redukuje odczuwanie stresu u bydła. Przykładowo, w jednym z eksperymentów stwierdzono, że krowy, które słuchają muzyki country są łatwiejsze w obsłudze i chętniej samodzielnie wchodzą do hali udojowej. Muzyka country, jak również audiobooki, okazały się również skuteczne w redukcji zachowań związanych ze stresem (takich jak manipulowanie językiem i wokalizacja).
Muzyka klasyczna i audiobooki sprawiały ponadto, że krowy chętniej wchodziły ze sobą w pozytywne interakcje. W innych badaniach wykazano, że krowy słuchające codziennie muzyki klasycznej mają wyższą wydajność mleczną. Szczególnie skuteczna była muzyka klasyczna o powolnym (75–107 bpm) i umiarkowanym tempie (90–100 bpm). Puszczanie jej krowom skutkowało zwiększeniem dobowej produkcji mleka (o 50–65%) i zmniejszeniem ilości mleka resztkowego (o 23,80–24,60%) w porównaniu do krów, które nie słuchały muzyki. U krów mających dostęp do muzyki wykryto również wyższy poziom serotoniny – a więc tzw. hormonu szczęścia.
Równie ważne dla zwierząt są okresy ciszy. Dlatego muzykę powinno się puszczać z przerwami. Warto również pamiętać, że dźwięki powyżej 70 dB są stresujące dla bydła. Eksperci polecają stosowanie muzyki w momencie wejścia krów do dojarni i w trakcie doju, co znacznie ułatwia ich obsługę i znacznie zmniejsza stres. Póki co nie udało się jednak określić, jakiego gatunku muzyki krowy lubią słuchać najbardziej.
Więcej na temat wpływu muzyki na zwierzęta można znaleźć tutaj: Świnie wolą muzykę klasyczną.
Kontemplacja sztuki: wzbogacenia wizualne
Krowy, jako zwierzęta stadne, aby czuć się dobrze, powinny mieć kontakt wzrokowy z przedstawicielami swojego gatunku. Oczywiście najlepiej, jeśli mogą wchodzić z nimi w bezpośrednie interakcje. Przebywanie w stadzie daje tym zwierzętom silne poczucie bezpieczeństwa. Izolacja natomiast może prowadzić do silnego niepokoju i stresu, który może być wyrażany agresją i patologicznymi zachowaniami.
W niektórych sytuacjach zwierzęta muszą jednak przebywać w izolacji. Przykładowo cielaki odsadzane od krów często umieszcza się w budkach ustawionych z dala od reszty stada, co skutecznie chroni je przed chorobami zakaźnymi. Ważne jest wtedy, aby cielaki z sąsiednich budek mogły siebie widzieć. Dobrym rozwiązaniem jest również trzymanie cieląt w budkach parami. Więcej na ten temat można znaleźć tutaj: Odchów cieląt w parach: lepszy niż indywidualny?
Konieczność izolacji może się również zdarzyć podczas kwarantanny lub leczenia. Aby poprawić dobrostan krów w tej sytuacji, proponuje się dodawanie do otoczenia luster, w których krowa może siebie widzieć (i rozpoznawać jako innego osobnika) lub obrazów z innymi krowami. Metodę z lustrami zastosowano jak dotąd w dwóch eksperymentach – wydaje się, że nieco zmniejszają stres u krów, ale nie są oszałamiająco skuteczne.
Lepszą metodą jest wykorzystywanie obrazów przedstawiających inne krowy. W pewnym badaniu sprawdzono, jak na poziom stresu u zwierząt wpływa izolacja gdy mają w swoim otoczeniu zdjęcie przedstawiające krowę. Dla porównania część krów miała w swoim otoczeniu pusty obraz. Okazało się, że zwierzęta, które widziały inną krowę na zdjęciu były mniej zestresowane od tych, które patrzyły na pusty obraz. Miały niższy poziom kortyzolu – hormonu stresu – i wydawały mniej dźwięków. Naukowcy podkreślają, że to metoda do zastosowania na krótką metę – o wiele skuteczniejszy w walce z samotnością jest kontakt z innym krowami.
Czochranie, drapanie i masowanie
Popularnym w ostatnich latach wzbogaceniem otoczenia krów jest zastosowanie czochradeł, drapaków i szczotek. Pozwalają one na przejawianie naturalnych zachowań - w środowisku bydło używa drzew i innych szorstkich powierzchni do drapania i oczyszczania sierści. Stymulują głównie zmysł dotyku – zapewniają przyjemny masaż, pomagają w pielęgnacji sierści i poprawiają krążenie krwi w organizmie. Krowy je uwielbiają. W pewnym eksperymencie odkryto, że krowy mając do wyboru wejście do pomieszczenia z czochradłem lub z dodatkowym jedzeniem – wybierają to pierwsze.
Szczególnie skuteczne są czochradła mechaniczne, które reagują na nacisk, jaki wywiera na nie krowa, gdy się o nie opiera. Wielokrotnie potwierdzono, że obniżają u krów poziom stresu i poprawiają zdrowie wymion, zwiększają aktywność zwierząt, ich apetyt, a nawet wydajność mleczną i mięsną. Co ciekawe, stwierdzono, że pozytywnie wpływają również na relację między krową, a jej cielakiem. W jednym z badań krowy, które miały dostęp do czochradeł były bardziej troskliwe wobec swoich cieląt i częściej je lizały.
Stymulacja dotykowa u bydła mlecznego nie ogranicza się do używania czochradeł. Dla utrzymania zdrowia i poprawy wydajności mlecznej krów ważne jest zapewnienie masażu strzyków – co naśladuje stymulowanie ich przez cielaka. Współczesne maszyny udojowe standardowo przeprowadzają wstępny masaż strzyków przed właściwym udojem. Ważne tylko, aby miały dobrze dobrane parametry.
Na podstawie:
Mota-Rojas D, Whittaker AL, Domínguez-Oliva A, Strappini AC, Álvarez-Macías A, Mora-Medina P, Ghezzi M, Lendez P, Lezama-García K, Grandin T. Tactile, Auditory, and Visual Stimulation as Sensory Enrichment for Dairy Cattle. Animals. 2024; 14(9):1265.
