USD -
4.0245
EUR -
4.3225
GBP -
5.0414
DKK -
0.5796
Jak długo powinna trwać ciąża u lochy i w jaki sposób przebiega normalne oproszenie? Jakie sygnały i objawy powinny nas zaniepokoić? Warto zapoznać się z tym tematem, aby uniknąć poważnych komplikacji i utraty wartościowych zwierząt.
Fizjologia normalnej ciąży i porodu
Aby zrozumieć, dlaczego oproszenie nie zawsze przebiega w sposób prawidłowy i skąd mogą wziąć się problemy należy spojrzeć na anatomię układu rozrodczego i fizjologię porodu u świń. Srom i pochwa maciory prowadzą do szyjki macicy, która otwiera się do dwóch długich rogów macicy. W obu z nich znajdują się prosięta – każde jest połączone pępowiną z własnym łożyskiem przymocowanym do powierzchni macicy i otoczone własnymi błonami płodowymi. Obecność płodów w obu rogach macicy może czasami w trakcie porodu spowodować zaklinowanie się prosiąt.
Ciąża i poród u loch kontrolowane są przez złożone zmiany hormonalne i fizjologiczne. Utrzymanie ciąży jest zależne głównie od progesteronu wydzielanego przez ciałko żółte w jajniku. Jego stężenie wyraźnie spada w ostatnich dniach ciąży – na 24-36 godzin przed oproszeniem spadek ten jest dramatyczny i stymuluje uwolnienie z macicy prostaglandyny PGF2α, która jest sygnałem do rozpoczęcia porodu. Razem z prostaglandyną wzrasta poziom relaksyny, hormonu rozluźniającego mięśnie macicy i jej szyjkę.
W normalnej sytuacji oproszenie u świń następuje po ciąży trwającej 111-116 dni (średnia wartość to 114-115 dni). Długość ta może się różnić w zależności od rasy, predyspozycji genetycznych, czy sposobu utrzymania świń. Czasami na różnice w trwaniu ciąży notowanie między gospodarstwami wynikają również po prostu z różnych systemów oznaczania początku ciąży – może to być np. pierwszy dzień rui, pierwsze, lub ostatnie krycie.
Jak rozpoznać nadchodzący poród?
Zmiany hormonalne wywołują możliwe do zaobserwowania symptomy zbliżającego się porodu. Już w 80-90 dniu ciąży może pojawić się powiększenie obrysu („wzdęcie”) brzucha, które staje się coraz bardziej widoczne wraz z nadchodzącym terminem oproszenia. Kolejnym objawem jest rozwój gruczołu mlekowego. W ostatnim tygodniu przed porodem jest zazwyczaj opuchnięty i zaczerwieniowy. Na 12 godzin przed porodem przy delikatnym masażu strzyków możliwe jest odciągnięcie pewnej ilości siary. To najbardziej wiarygodny zwiastun zbliżającego się porodu.
Poza tym zmienia się również zachowanie lochy. Na 12 do 24 godzin przed oproszeniem staje się niespokojna, często zmienia pozycję – kładzie się i wstaje, a gdy ma do dyspozycji materiał ściołowy, zaczyna budować gniazdo. Przy braku ściółki może próbować ryć w podłodze i gryźć pręty kojca porodowego. W ciągu ostatnich 2 godzin przed porodem locha częściej oddaje mocz i wypróżnia się, przyspiesza się jej oddech. Na 15-60 minut przed przyjściem na świat pierwszego prosięcia kładzie się na boku. Ze sromu mogą wtedy zacząć wypływać niewielkie ilości płynu, co zwiastuje przyjście na świat pierwszego prosięcia. Jeśli w płynie pojawi się nieco smółki, pierwsze prosię jest skierowane tyłem do kanału rodnego. Należy wtedy zachować zwiększoną czujność. Smółka to gęsta, zielona wydzielina - odchody prosiąt wydalane często jeszcze przed porodem lub w czasie porodu.
Prawidłowy przebieg oproszenia
Normalnie przebiegający poród u lochy opisać można w 3 fazach:
Faza 1
Rozpoczyna się wraz z objawami zbliżającego porodu, a kończy w momencie całkowitego rozszerzenia szyjki macicy, co umożliwia wypchnięcie prosiąt na świat.
Faza 2
Zazwyczaj trwa ok 2,5 godzin, w niektórych przypadkach może się jednak przedłużyć nawet do 8. Prosięta przychodzą na świat w odstępach ok 10-20 minut, choć między pierwszym a drugim prosięciem czas ten może wynieść nawet do 45 minut. Między lochami istnieje mimo wszystko duża zmienność w długości odstępów między prosiętami. Z tego powodu, jeśli nie jest to pierwszy poród lochy, warto przyjrzeć się jej historii. Jeśli w przeszłości u zwierzęcia występowały komplikacje lub duży odsetek martwych urodzeń, należy zachować czujność i w razie niepokojąco przedłużającej się przerwy w porodzie zainterweniować.
Położenie prosiąt w kanale rodnym jest losowe. Większość prosiąt rodzi się w położeniu główkowym – a więc głową do przodu. Część prosiąt, zwłaszcza pod koniec porodu, może jednak skierować się do kanału rodnego tyłem. Mamy wtedy do czynienia z położeniem pośladkowym, i chociaż też jest fizjologiczne, może wymagać nieco większej czujności. Niektóre prosiaki mogą przychodzić na świat skierowane bokiem, co często skutkuje zaklinowaniem. Tuż przed wejściem do kanału rodnego kolejnego prosięcia locha kładzie się na boku unosząc górną nogę i drgając ogonem. To ważny moment, w którym warto zwrócić uwagę na położenie prosięcia i jego żywotność.
Faza 3
Następuje zazwyczaj w czasie 1-4 godzin po przyjściu na świat ostatniego prosięcia. Wydalane są wtedy pozostałe łożyska i błony płodowe (część z nich usuwana jest już w czasie porodu). Przez następne 3-5 dni mogą występować nieznaczne upławy. Jeśli maciora jest w ogólnym dobrym stanie, a jej wymię nie przejawia oznak zapalenia, prawdopodobnie nie ma czym się niepokoić. W przypadku jednak obfitego wypływu z pochwy i pogorszenia kondycji zwierzęcia możemy mieć do czynienia z poważnym procesem zapalnym i konieczne jest niezzwłoczne wezwanie lekarza weterynarii.
Kiedy mamy do czynienia z komplikacjami?
W większości przypadków wyproszenie u loch następuje bezproblemowo. Warto jednak monitorować ten proces i reagować w momencie zauważenia niepokojących sygnałów. Naszej uwagi szczególnie potrzebują lochy z historią problemów porodowych oraz te, u których ciąża przedłuża się ponad 116 dni.
Do symptomów, które powinny nas zaniepokoić należą:
- krwisty i/lub zabarwiony smółką wypływ z pochwy, przy braku skurczów porodowych
- brązowa lub szara wydzielina z pochwy o nieprzyjemnym zapachu
- długotrwałe skurcze ze strony lochy i brak pojawiających się prosiąt
- trwająca ponad godzinę przerwa między prosiętami
- zaczerwienienie oczu lochy
- widoczne wyczerpanie: przyspieszony oddech, niezdolność do wstania
Co zrobić gdy sytuacja nas niepokoi?
W wymienionych sytuacjach konieczne jest zbadanie lochy. Badania kanału rodnego powinna się podejmować wyłącznie osoba doświadczona lub lekarz weterynarii. Należy pamiętać, aby rękę przed badaniem dokładnie umyć i zdezynfekować, obciąć paznokcie, najlepiej założyć również rękawicę rektalną. Organy zewnętrze lochy należy umyć. Do badania koniecznie trzeba użyć dedykowanego do tego lubrykantu – pod żadnym pozorem nie można próbować badać lochy „na sucho”.
Rękę do pochwy należy wkładać trzymając palce razem. Gdy szyjka macicy jest odpowiednio rozszerzona rękę można włożyć aż do wyczucia wejścia do każdego rogu macicy. Można wtedy stwierdzić m.in. zatrzymane w szyjce macicy prosięta (w przypadku zaklinowania się prosiąt z 2 rogów macicy, lub w efekcie braku skurczów macicy), czy prosięta zbyt duże w stosunku do kanału rodnego (co zdarza się głównie u loszek). Dalsze postępowanie powinno odbywać się pod nadzorem osoby bardziej doświadczonej.
W przypadku urodzenia dużej ilości martwych, czy zmumifikowanych prosiąt, warto skonsultować się z lekarzem weterynarii w kwestii przeprowadzenia badania stada pod kątem chorób zakaźnych mogących powodować takie problemy (m.in. wywołanej przez PRRS – wirus zespołu rozrodczo-oddechowego świń). Pozwoli to zidentyfikować przyczynę i zapobiec utracie kolejnych prosiąt (przez np. wprowadzenie szczepień zwierząt). Lochy starsze, po trudnych porodach i licznych miotach należy obserwować po oproszeniu pod kątem ewentualnego pogorszenia kondycji, czy wypadnięcia pochwy lub macicy.
U nowonarodzonych prosiąt które nie oddychają należy spróbować oczyścić drogi oddechowe. W tym celu należy włożyć kawałek słomy do nosa prosięcia. Powinno to wywołać u niego odruch kaszlowy i usunięcie śluzu zalegającego w tchawicy. Można również wysunąć język prosięcia, włożyć do pyska palec, położyć resztę dłoni na głowę, a drugą ręką przytrzymać tylne nogi. Następnie należy kołysać prosię zdecydowanym ruchem w dół.
Źródła:
The Pig Site
Ison, Sarah H., et al. "Periparturient behavior and physiology: further insight into the farrowing process for primiparous and multiparous sows." Frontiers in veterinary science 5 (2018): 122.
Oliviero, Claudio, and Olli Peltoniemi. "Troubled process of parturition of the domestic pig." Animal Reproduction in Veterinary Medicine. IntechOpen, 2020.
