USD -
4.0245
EUR -
4.3225
GBP -
5.0414
DKK -
0.5796
Materiały wzbogacające dla świń mają je zajmować, poprawiać ich dobrostan i zapobiegać niechcianym zachowaniom. Takim materiałem może być właściwie wszystko, co zainteresuje świnie i będzie dla nich bezpieczne. Czy warto więc sięgać po komercyjne rozwiązania i atrakcyjnie wyglądające zabawki? Przyglądamy się skuteczności zabawek i „domowych” alternatyw.
Materiał wzbogacający dla świń – co to oznacza?
Coraz liczniej pojawiające się na rynku zabawki i wszelkiego rodzaju „wzbogacenia” dla trzody chlewnej kuszą atrakcyjnym wyglądem i obietnicą poprawy dobrostanu - i nierzadko również wyników produkcyjnych zwierząt. Główną funkcją zabawek ma być zmniejszanie w stadzie świń przypadków agresji i różnych niepożądanych zachowań, takich jak obgryzanie ogonów, czy uszu. Czy faktycznie są pod tym względem przydatne i warto w nie inwestować? A może potrzeby świń można w pełni zaspokoić w prostszy niż wymyślne zabawki sposób?
Obecnie obowiązujące na terenie Unii Europejskiej ustawodawstwo mówi o obowiązku zapewnienia trzodzie chlewnej, na wszystkich etapach produkcji, stałego dostępu do materiałów wzbogacających w środowisku i ich odpowiedniej ilości. Mają umożliwiać świniom zachowania eksploracyjne i manipulacyjne, których ekspresja jest ich silną, naturalną potrzebą. Nie zostało jednak uściślone, czym dokładnie mają być materiał lub materiały wzbogacające dla świń. Umożliwia to dużą elastyczność i pozostawia duże pole do kreatywności – zarówno hodowców, jak i producentów wyposażenia dla zwierząt.
Badania pokazują, że dla świń tak naprawdę nie ma znaczenia konkretna forma „materiału wzbogacającego” – najważniejsze są dla nich jego właściwości – a więc czy da się go obwąchiwać, brać do pyska, manipulować nim, żuć go, jeść i niszczyć. Przeglądając oferty zabawek warto zastanowić się, czy spełniają przynajmniej większość z tych kryterów – ze świadomością, że wszystkie z nich świetnie spełniają prostsze niż komercyjne rozwiązania – takie jak słoma lub siano. Nawet jeśli nie da się ich zapewnić w formie materiału ściołowego pokrywającego całą podłogę, zaoferowanie ich zwierzętom np. na stojaku będzie wystarczające.
Co znajdziemy w sklepach?
Jednym z argumentów stojących za stosowaniem komercyjnych zabawek dla świń jest większa łatwość utrzymania ich w czystości, przekładająca się na mniejsze ryzyko przenoszenia patogenów, a także możliwość zastosowania ich w systemach, w których wykładanie słomy czy siana jest niepożądane. I chociaż wiele ze sprzedawanych zabawek może wyglądać pod tym względem interesująco, część z nich nie spełnia wspomnianych wcześniej kryteriów – zwłaszcza zabawki, których nie da się przeżuć, zjeść i zniszczyć nie będą bardzo atrakcyjne dla zwierząt.
Trzeba ponadto pamiętać, że zabawki z założenia „łatwe do czyszczenia” nie oznaczają zabawek „trudno się brudzących”. Przedmioty takie, jak kule, piłki, lub różnego rodzaju gryzaki – które można umieścić tylko na podłodze – będą się łatwo brudzić, co w konsekwencji zniechęci zwierzęta do korzystania z nich. Warto dodać, że kule i piłki dedykowane świniom same w sobie są kiepskimi zabawkami, ponieważ słąbo się deformują, nie są jadalne i dają niewiele możliwości manipulacji.
Część komercyjnych produktów, chociaż zadowalająca pod względem właściwości, może wywoływać zbędne konflikty między zwierzętami – rzeczy takie, jak cegiełki ze słomy, liny, płótno jutowe i drewniane kijki nie mogą być wykorzystywane przez wiele świń jednocześnie i przyczyniają się do konkurencji w stadzie. Dostarczenie takich zabawek w „wystarczającej ilości” może być nieco kosztowne. Są to jednak materiały, które można pozyskać taniej z własnych źródeł. Dobrym rozwiązaniem jest wieszanie nad podłogą płócien, lin i drewna w różnych miejscach kojców, co zapewnia ich dostępność dla większej liczby świń i zapobiega zabrudzeniu.
Przy wyborze zabawek dobrze jest też wziąć pod uwagę etap produkcji – tam, gdzie mamy bardzo gęstą obsadę lepiej jest zapewnić tańszy materiał dostępny do wielu zwierząt na raz. Natomiast „indywidualne” zabawki sprawdzić mogą się tam, gdzie zwierząt w kojcu jest mniej.
Słoma wygrywa z zabawkami
W jednym z dużych eksperymentów sprawdzono, jak na zachowanie świń wpływają typowo komercyjne, zawieszane plastikowe zabawki (Bite-Rite), podłoże ze słomy i kosze automatycznie zapodające świniom strzępy wysłodków buraczanych. Badanie przeprowadzono na tysiącu świń utrzymywanych w okresie tuczu (od 35 do 104 kg) w różnych systemach – z materiałem ściołowym w postaci słomy lub w pomieszczeniach z pełni zarusztowaną podłogą. W połowie wszystkich kojców umieszczono plastikową, wiszącą zabawkę. Na fermach wykorzystujących ruszy w części kojców dodatkowo zaoferowano świniom kosze z wysłodkami buraczanymi.
W gospodarstwach zapewniających świniom podłoże ze słomy dodatkowe wzbogacenia okazywały się zbędne. Zwierzęta znacznie więcej czasu spędzały na eksploracji i manipulacji słomą, niż na interesowaniu się plastikową zabawką, czy koszami z wysłodkami. To właśnie słoma wydaje się być idealnym materiałem wzbogacającym – prostym, ale spełniającym potrzeby zwierząt.
Okazało się, że plastikowa zabawka dobrze sprawdzała się tylko na fermach z rusztowanymi podłogami - a więc pozbawionymi innych materiałów manipulacyjnych. Świnie z ferm z rusztowanymi podłogami korzystały z plastikowej zabawki częściej od świń mających do dyspozycji słomianą ściółkę. Jeszcze ciekawsze od plastikowej zabawki – dla świń z kojców z rusztami - okazały się kosze z wysłodkami buraczanymi. Ostatecznie stwierdzo jednak, że oba rozwiązania były podobne jeśli chodzi o atrakcyjność dla świń.
Inne proste rozwiązania
O skuteczności zabawek i materiałów wzbogacających dla świń świadczy długotrwałe utrzymywanie zainteresowania zwierząt i zapobieganie niechcianym zachowaniom - wynikającym często z nudy. Tak naprawdę świniom podoba się wszystko, co jest nowe. Odświeżona słomiana ściółka będzie dla świń tak samo fascynująca, jak pierwszy kontakt z tego rodzaju materiałem.
Czasami właściwości przedmiotu (np. wspomniane piłki, których nie można zjeść) nie mają tak dużego znaczenia jak jego „nowość”. W stadach, gdzie dużym problemem jest obgryzanie ogonów dobrym rozwiązaniem będzie oferowanie świniom czegoś „nowego” co kilka dni.
Nie musi być to za każdym razem zupełnie inny wynalazek czy kupne, drogie zabawki. Coś tak prostego, jak kartonowe pudełko, które świnie mogą rozerwać, zapewni im dużo rozrywki. Dając zwierzętom tego rodzaju „domowej roboty” zabawki trzeba się tylko upewnić, czy są czyste pod względem ewentualnej transmisji patogenów oraz czy nie zawierają plastikowych lub innych, ostrych lub możliwych do połknięcia, szkodliwych elementów. Typ zabawki czy materiału warto zmieniać co tydzień lub kilka tygodni. Zabawki i materiały manipulacyjne można też „rotować”, tak by szybko się zwierzętom nie nudziły.
Na podstawie:
Pig Progress
Scott, K., Taylor, L., Gill, B. P., & Edwards, S. A. (2006). Influence of different types of environmental enrichment on the behaviour of finishing pigs in two different housing systems: 1. Hanging toy versus rootable substrate. Applied Animal Behaviour Science, 99(3-4), 222-229.
