Brazylijska wołowina dewastuje lasy. Kto jest za to odpowiedzialny?

Brazylia jest największym eksporterem wołowiny na świecie, przeznaczającym na rynek zagraniczny około 20% swojej produkcji. Hodowla bydła mięsnego dewastuje tam naturalne obszary leśne i trawiaste. Które firmy i kraje importujące najsilniej się do tego przyczyniają? Jaki udział ma w tym Unia Europejska? Najnowsza analiza ujawnia szokujące dane.

Skąd właściwie pochodzi to mięso?

Produkcja i handel takimi towarami, jak soja, palma olejowa, kawa, kakao i wołowina często są kluczowe dla utrzymania się i rozwoju wielu lokalnych społeczności. Niestety równie często wiążą się one z poważnymi problemamii środowiskowymi i społecznymi.

Produkcja towarowa odpowiada obecnie za 1/3 globalnej utraty lasów, 20% globalnej emisji gazów cieplarnianych i jest głównym czynnikiem powodującym wymieranie gatunków i spadek różnorodności biologicznej.

Powiązano ją również z przypadkami zawłaszczania lokalnej ziemi i przymuszania do pracy.

Zrównoważone zarządzanie produkcją i łańcuchami dostaw takich towarów to ogromne wyzwanie – biorą w nich udział tysiące przetwórców, handlowców, firm logistycznych i detalistów.

Gdy produkt trafia ostatecznie do konsumenta, często nie można określić skąd dokładnie pochodzi, a co dopiero oszacować jego wpływ na środowisko

Śledzenie łańcucha dostaw

Eksport mięsa, podrobów i żywego bydła z Brazylii osiąga wartość około 5,4 miliarda dolarów amerykańskich rocznie.

Sektor wołowy w Brazylii mocno obciąża środowisko. Produkcję wołowiny w Brazyli wiąże się z 20% wszystkich wylesień w obszarach tropikalnych. Problem w tym, że dotychczas ciężko było zidentyfikować regiony, firmy i kraje importujące, które najsilniej się do tego przyczyniały.

Dotarcie do takich informacji wymaga prześledzenia tysięcy łańcuchów i kanałów dostaw i przeanalizowania ogromnych ilości danych. Niedawno tego wyzwania podjęli się naukowcy z Belgii i Wielkiej Brytanii.

W swojej najnowszej publikacji przedstawiają dane dające niezwykle szczegółowy wgląd w to jak wygląda produkcja wołowiny w Brazylii i jej eksport. Stworzyli mapę pochodzenia i przepływu brazylijskiego mięsa wołowego, podrobów i żywego bydła w latach 2015-2017.

Wykorzystali do tego oficjalne rejestry handlowe poszczególnych przesyłek, licencje eksportowe rzeźni, narodowe statystyki rolnicze i dane dotyczące pochodzenia bydła w poszczególnych rzeźniach. Uzyskali informacje na temat przepływu bydła z ponad 2800 gmin w Brazylii do 152 rzeźni eksportujących, z których produkty trafiły do 152 krajów importujących – za pośrednictwem setek firm eksportujących i tysięcy firm importujących.

Następnie wykorzystując różne inne dane oszacowali wpływ każdego uczestnika tego łańcucha dostaw na wylesianie w Brazylii.

Dzięki temu po raz pierwszy możemy zobaczyć, które regiony pochodzenia brazylijskiej wołowiny najsilniej zagrożone są wylesianiem i które firmy i państwa importujące namocniej ten proces stymulują.

Brazylijska potęga wołowa

Brazylia jest drugim co do wielkości producentem wołowiny na świecie. Pracujących w sektorze 2,5 miliona rolników utrzymuje tam bydło głównie w systemach opartych na wypasie. 87 do 90% bydła hodowane jest na pastwiskach, a około 10 do 13% otrzymuje mieszanki paszowe.

Tak wielkie zapotrzebowanie na tereny pastwiskowe napędza wycinanie lasów i niszczenie innych roślinnych ekosystemów. Już dwie trzecie oczyszczonych gruntów w Amazonii i Cerrado (ekologicznie cenny, naturalny obszar trawiasty) zostało przekształconych w pastwiska dla bydła.

Intensywną produkcję napędza w dużym stopniu import. Brazylia eksportuje każdego roku dwa miliony ton tusz wołowych.

Naukowcy wspominają, że kilka przedsiębiorstw z sektora wołowego w Brazylii zobowiązało się nie powodować dalszego wylesiania, lub przynajmniej nie powodować nielegalnego wylesiania.

I chociaż takie zobowiązania podpisało 75% rzeźni zatwierdzonych do eksportowania wołowiny z Amazonii – właściwie nie wiadomo, jaka część eksportowanego produktu pochodzi właśnie z tych ubojni.

Jakimi drogami mięso jest eksportowane?

Badacze stwierdzili, że największy udział w eksporcie wołowiny z Brazylii mają cztery regiony: Rondônia, Mato Grosso, São Paulo i Mato Grosso do Sul. Znajduje się w nich więcej niż 50% rzeźni eksportujących, z których produkty stanowią 60% eksportowanego z kraju mięsa.

Dane potwierdziły, że produkt eksportowy powstaje na najcenniejszych przyrodniczo terenach. Prawie 50% eksportowej wołowiny pochodziło od bydła hodowanego na obszarze Cerrado, ponad 25% w Amazonii, a ponad 18% na obszarze Lasu Atlantyckiego (bujny las na południowym-wschodzie Brazylii).

Eksport pozostaje w rękach kilku firm – w latach 2015-17 było ich 204, jednak trzy z nich obsługuje ponad 70% eksportu: JBS, Minerva, Marfrig, i ich spółki zależne. Te trzy firmy prowadzą rzeźnie w stanach Mato Grosso i Rondônia w Amazonii.

Firmy eksportowe są w większości zintegrowane pionowo - ogółem 94,4% eksportu wołowiny i podrobów w badanych latach obsługiwało 55 firm, które prowadziły własne rzeźnie. Firmy te mają silną kontrolę nad pochodzeniem swoich produktów, przynajmniej na poziomie rzeźni.

Ubojnie zaopatrujące firmy eksportujące skupują bydło z dużego obszaru – nawet z ponad 360 gmin kraju, ale w większości starają się pozyskiwać je lokalnie.

Kto najchętniej kupuje mięso z Brazylii?

W latach 2015–2017 największymi rynkami eksportowymi brazylijskiej wołowiny, podrobów i żywego bydła były Chiny, które zakupiły 30,2% wielkości eksportu Brazylii (30,1% wartości).

Za nimi znalazły się Egipt (odpowiednio 12,4% i 10,2% pod względem wielkości i wartości), Rosja (10,4% i 8,2%), Iran (7,1% i 7,2%), Unia Europejska (7,1% i 11,9%), Chile ( 4,4% i 4,8%), Wenezuela (3,9% i 4,3%) oraz Stany Zjednoczone (2,3% i 4,9%).

Kraje Unii Europejskiej przyjmowały tylko świeżą i mrożoną wołowinę z zakładów w 10 stanach na południu, południowym wschodzie i środkowym zachodzie Brazylii.

Ze względu jednak na skuteczne zwalczanie przyszczycy w niektórych regionach Brazylii, UE zaczyna zaopatrywać się w wołowinę z innych obszarów, również z Amazonii.

W 2014 roku UE zatwierdziła 14 dodatkowych regionów do eksportu przetworzonego mięsa, w tym pięć stanów w Amazonii: Acre, Rondônia, Pará, Tocantins, i Maranhão.

W 2017 roku Rondônia jako pierwsza sprzedała przetworzone mięso na rynek UE, dostarczając 55 ton przetworzonych podrobów do Danii i Włoch.

Kto jest odpowiedzialny za wylesianie?

Naukowcy stwierdzili, że eksport wołowiny z Brazylii ogółem może przyczyniać się do znikania nawet 74 tysięcy hektarów lasów rocznie. Całkowita produkcja bydła w kraju powodować może wylesianie nawet na poziomie 500 tysięcy hektarów rocznie.

Do wylesiania najsilniej przyczynia się eksport wołowiny z obszarów Amazonii (ok. 55% wylesień) oraz z Cerrado (ok 40% wylesień).

Naukowcy zidentyfikowali kraje nasilniej stymulujące proces wylesiania Brazylii. Na pierwszym miejscu znalazł się największy eksporter brazylijskiej wołowiny, a więc Chiny (przypuszczalnie przyczyniające się nawet do 30% całkowitego wylesiania związanego z eksportem).

Badacze podkreślają, że obecnie i w przyszłości Chiny mogą być odpowiedzialne za jeszcze większy stopień wylesiania. Ich analiza dotyczy lat 2015-2017. W czerwcu 2019 Chiny wydały licencje dla ponad 20 dodatkowych rzeźni bydła na eksport – wiadomo o nich, że w silnym stopniu przyczyniają się do deforestacji.

Międzynarodowe rynki produktów halal (w tym Egipt, Iran i Zjednoczone Emiraty Arabskie) pozyskiwały w badanych latach od 30 do 40% swojego importu z gmin Amazonii i mogą być odpowiedzialne za ok. 60% wylesień w tym regionie.

Wylesienia powodowane przez eksport do Unii Europejskiej w badanym okresie dotyczyły głównie regionu Cerrado, co mogło się przyczyniać do utraty roślinności na obszarze od 2100 do 2600 ha rocznie.

Chroń lasy, kupuj lokalnie

Badacze podkreślają, że przed zebraniem przedstawionych tutaj danych ryzyko wylesiania związane z pozyskiwaniem wołowiny z danego regionu i danymi kanałami nie było znane, z tego powodu ciężko jest obwiniać kraje o wybór konkretnego łańcucha dostaw.

Dostarczone analizy mogą jednak pomóc w lepszym określeniu wpływu środowiskowego produktów pozyskiwanych z konkretnych obszarów i do wyboru firm i ubojni spełniających wyższe standardy.

Stworzona przez naukowców mapa pochodzenia i łańcucha dostaw brazylijskiej wołowiny, oraz wielu innych produktów, jest dostępna w wersji wirtualnej: https://trase.earth/explore i będzie stale uaktualniania i rozszerzana.

Uniwersalnym wnioskiem jest stwierdzenie, że najlepszym konsumenckim wyborem są produkty lokalne, wspierające krajowe rolnictwo. Chociaż dzięki nowym informacjom będzie można wybierać drogi dostaw mniej obciążające środowisko, import żywności z drugiego końca świata zawsze będzie się wiązał z negatywnym wpływem na planetę.

Na podstawie:

Zu Ermgassen, E. K., Godar, J., Lathuillière, M. J., Löfgren, P., Gardner, T., Vasconcelos, A., & Meyfroidt, P. (2020). The origin, supply chain, and deforestation risk of Brazil’s beef exports. Proceedings of the National Academy of Sciences, 117(50), 31770-31779.

Autor: Martyna Frątczak

Martyna Frątczak, studentka Weterynarii, zainteresowana szeregiem zagadnień związanych z medycyną zwierząt, ekologią i epidemiologią. Pasjonatka literatury pięknej i popularnonaukowej. W przyszłości chciałaby połączyć pracę lekarza weterynarii z prowadzeniem badań naukowych.

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Najnowsze artykuły autora:

• ASF zagraża wyginięciem 11 gatunków świń
• Kulawizny bydła: każdy ocenia je inaczej. Technologia pomoże w lepszej diagnozie.
• Chiny: ogromne zanieczyszczenie wody przez ASF
• Emerytura dla zwierząt w służbie
• Mięso in vitro zastąpi ubój rytualny halal?