USD -
3.8659
EUR -
4.2883
GBP -
5.0812
DKK -
0.5746
W czasach dyskusji nad Zielonym Ładem gdzieś nam umyka świetny kontekst historyczny dotyczący polskiego, a przynajmniej wielkopolskiego rolnictwa. Mowa rzecz jasna o Dezyderym Chłapowskim, znanym także jako "Bonaparte Gospodarstwa Polskiego". Był polskim generałem, uczestnikiem wojen napoleońskich, ale przede wszystkim pionierem i reformistą w dziedzinie rolnictwa. Jego myślenie o rolnictwie koncentrowało się wokół modernizacji i racjonalizacji produkcji rolnej, co było rewolucyjne w kontekście ówczesnej Polski, a także w szerszej perspektywie europejskiej.
Chłapowski dążył do wprowadzenia nowoczesnych metod uprawy, zwiększenia efektywności pracy oraz poprawy warunków życia chłopów. Był zwolennikiem naukowego podejścia do rolnictwa, wierząc, że odpowiednia edukacja i rozpowszechnianie wiedzy są kluczowe dla rozwoju tego sektora. Jego działania obejmowały między innymi:
- Poprawę jakości ziemi przez systematyczne melioracje i stosowanie odpowiednich nawozów.
- Wprowadzenie zmianowego systemu upraw, co miało na celu zapobieganie degradacji gleby.
- Promowanie hodowli zwierząt na podstawie naukowych metod selekcji.
- Założenie szkół rolniczych, mających na celu edukację przyszłych pokoleń rolników.
Współcześnie, w dobie rosnącej świadomości ekologicznej, problematyki zrównoważonego rozwoju i zmian klimatycznych, idee Chłapowskiego mogą wydawać się niezwykle aktualne. Zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi, skupienie na edukacji rolniczej oraz poszanowanie dla środowiska naturalnego są dziś fundamentami nowoczesnego rolnictwa. Myślenie Chłapowskiego o konieczności innowacji i ciągłego rozwoju w rolnictwie, jak również dbałość o dobrostan społeczny pracowników rolnych, znajduje odzwierciedlenie w obecnych dążeniach do tworzenia bardziej zrównoważonych i sprawiedliwych systemów żywnościowych. Jego podejście do rolnictwa, łączące wiedzę naukową z praktycznymi aspektami gospodarowania, może być inspiracją dla współczesnych rolników i polityków rolnych, zwłaszcza w kontekście wyzwań takich jak bezpieczeństwo żywnościowe, zmiany klimatu i potrzeba ochrony bioróżnorodności.
Czy jego wizje nie są archaiczne? Mam wrażenie, że wręcz przeciwnie. Popatrzmy na napisaną w połowie XIX wieku jego książkę „O rolnictwie” (całkiem niedawno ukazał się piękny reprint!). To dzieło niemalże klasyczne, które szczegółowo opisuje rolnictwo i techniki gospodarowania ziemią z tamtego okresu. W naturalny sposób, ze względu na postęp technologiczny i zmiany w rolnictwie, niektóre z zawartych w niej metod i technik mogą wydawać się dzisiaj przestarzałe lub archaiczne. Technologie rolnicze, nawożenie, hodowla zwierząt, a także same zasady gospodarowania ziemią, znacznie ewoluowały od czasów Chłapowskiego.
Jednakże, choć szczegółowe metody uprawy, narzędzia i techniki mogą być nieaktualne, podstawowe zasady i filozofia, które przyświecały Chłapowskiemu, wciąż mają znaczenie. Chłapowski był przede wszystkim reformistą, który dążył do modernizacji rolnictwa poprzez wprowadzenie naukowego podejścia, edukacji i ciągłego doskonalenia metod pracy. Te wartości są nadal aktualne i istotne w dzisiejszym rolnictwie, które stoi przed wyzwaniami zrównoważonego rozwoju, ochrony środowiska i adaptacji do zmian klimatu.
Odnalezienie w jego dziele wątków dotyczących np. rotacji upraw, znaczenia edukacji rolniczej czy dążenia do poprawy warunków życia pracowników rolnych może dostarczyć inspiracji do dyskusji o współczesnych metodach rolnictwa i ich wpływie na środowisko oraz społeczności lokalne. Warto więc podchodzić do „O rolnictwie” Chłapowskiego zarówno jako do historycznego dokumentu, jak i źródła refleksji nad trwałymi wartościami w rolnictwie.
Z tego powodu, nawet jeśli niektóre techniki opisane przez Chłapowskiego nie znajdują już zastosowania w nowoczesnym rolnictwie, jego podejście do gospodarowania ziemią, zainteresowanie innowacjami oraz nacisk na edukację i rozwój mogą być postrzegane jako wizjonerskie i nadal inspirujące dla rolników, naukowców i polityków zajmujących się rolnictwem.
I na koniec tej notki drobne wspomnienie osobiste. Moja pierwsza formalna praca zawodowa rozpoczęła się w ówczesnej Stacji Badawczej Instytutu Biologii Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN w Turwi. Skromna pensja wystarczała ledwo na dojazdy do pracy, ale opłacało się. Z poznanymi wtedy osobami do dzisiaj utrzymuję kontakty naukowe i osobiste. Dziękuję.
Literatura (w tym prace wykonane w krajobrazie, którego struktura pamięta czasy gen. Chłapowskiego):
Kujawa, K., & Tryjanowski, P. (2000). Relationships between the abundance of breeding birds in Western Poland and the structure of agricultural landscape. Acta Zoologica Academiae Scientiarum Hungaricae, 46.
Sparks, T., Tryjanowski, P., Cooke, A., Crick, H., & Kuzniak, S. (2007). Vertebrate phenology at similar latitudes: temperature responses differ between Poland and the United Kingdom. Climate Research, 34(2), 93-98.
Tryjanowski, P. (1996). Liczebnosc populacji legowej gawrona Corvus frugilegus w Agroekologicznym Parku Krajobrazowym kolo Turwi w roku 1995. Przegląd Przyrodniczy, 7(2), 55-59.
Tryjanowski, P., Hartel, T., Báldi, A., Szymański, P., Tobolka, M., Herzon, I., ... & Żmihorski, M. (2011). Conservation of farmland birds faces different challenges in Western and Central-Eastern Europe. Acta Ornithologica, 46(1), 1-12.
Tryjanowski, P., Karg, M. K., & Karg, J. (2003). Diet composition and prey choice by the red-backed shrike Lanius collurio in western Poland. Belgian Journal of Zoology, 133(2), 157-162.
Tryjanowski, P., Rybacki, M., & Sparks, T. (2003). Changes in the first spawning dates of common frogs and common toads in western Poland in 1978—2002. Annales Zoologici Fennici (pp. 459-464).
Chłapowski D., O rolnictwie, Walenty Stefański (druk), Poznań: Księgarnia J. K. Żupańskiego, 1852, s. 164. Reprint z 2022: Fundacja Zakłady Kórnickie
