USD -
4.0245
EUR -
4.3225
GBP -
5.0414
DKK -
0.5796
Choroby cieląt powodują niemało kłopotów i strat finansowych - nie tylko przez bezpośrednie upadki zwierząt, ale również przez osłabienie ich przyrostów, kondycji i zwiększone koszty opieki weterynaryjnej. Dobra wiadomość jest taka, że wielu problemom zdrowotnym cieląt jesteśmy w stanie zapobiec.
Praktyka pokazuje, że najczęstszymi i najpoważniejszymi problemami zdrowotnymi spotykanymi u cieląt są posocznica, biegunka oraz choroby układu oddechowego.
Znajomość czynników które je powodują pozwala opracować dobre techniki zarządzania opieką nad cielętami w gospodarstwie i uniknąć niepotrzebnych strat.
Posocznica – bakterie atakujące cały organizm
Posocznica, znana również jako sepsa, to ogólnoustrojowa infekcja, w której bakterie i ich toksyny dostają się do krwi cielęcia i docierają do wszystkich jego narządów.
Zazwyczaj przyczyną posocznicy jest zakażenie bakteriami E. coli, lub, trochę rzadziej, bakteriami Salmonella, Pasteurella, Listeria, gronkowcami i paciorkowcami. Do przedostania się bakterii do organizmu cielęcia może dojść jeszcze w macicy, podczas porodu lub bezpośrednio po nim.
Nowonarodzone cielaki zakażają się najczęściej drogą pokarmową, przez błony śluzowe nosa i jamy ustnej lub przez pępek. Bakterie znajdować się mogą w kale krowy matki, w środowisku porodówki, w mleku i strzykach zanieczyszczonych kałem oraz w nieodpowiednio zdezynfekowanych kojcach.
Na zakażenie i ostry przebieg posocznicy narażone są zwłaszcza te cielęta, które nie otrzymały odpowiedniej ilości i jakości siary. Więcej o prawidłowym odpojeniu siarą przeczytasz tutaj – Cielęta: pomoc po porodzie i odpojenie siarą.
Pierwsze objawy posocznicy mogą pojawić się już w 24h od zakażenia, być trudne do wykrycia i przypominać objawy zapalenia płuc. Szybkie namnażanie się bakterii we krwi i narządach może doprowadzić do gwałtownego pogorszenia się stanu cielęcia i jego nagłej śmierci.
W przypadku jednak tych cieląt, które otrzymały odporność z siary, oraz gdy doszło do zakażenia mniej zjadliwymi bakteriami może rozwinąć się przewlekła forma choroby.
W ciągu około 5 dni od urodzenia obserwujemy wtedy takie objawy jak posmutnienie, osłabienie, trudność w utrzymaniu się na nogach, niechęć do ssania. Pojawić mogą się również obrzęk stawów, trudności w oddychaniu, objawy neurologiczne, mętny wygląd oczu oraz opuchnięty, bolesny pępek.
Biegunka pojawia się u tych cieląt, które równocześnie zaraziły się szczepem bakterii atakującym jelita. Gorączka nie jest typowym objawem – cielęta mogą mieć podwyższoną lub obniżoną temperaturę ciała.
Jak zapobiec posocznicy?
Posocznicę potwierdzić można pobierając krew cieląt lub wycinki narządów od padłych osobników i wysyłając próby do badań bakteriologicznych. Leczenie powinno być podjęte jak najwcześniej i obejmować intensywną antybiotykoterapię, nawadnianie i podawanie leków przeciwzapalnych.
Zapobiec posocznicy można przede wszystkim minimalizując kontakt nowonarodzonych cieląt z kałem matki lub innych dorosłych krów. Na niektórych fermach cielenie prowadzi się w taki sposób, aby cielę nie dotykało podłoża ale rodziło się np. na wyścieloną taczkę.
Ważne jest natychmiastowe zabranie cielęcia od matki po wycieleniu i dokładne oczyszczenie i zdezynfekowanie strzyków matki przed zdojeniem siary. Kluczowym elementem ochrony cieląt przed posocznicą jest również odpowiednio szybkie odpojenie ich dobrej jakości siarą.
Z uwagi na to, że bramą wejścia dla patogenów może być również pępek, warto dbać o jego odpowiednie zabezpieczenie – przez m.in. wielokrotne odkażanie jodyną lub innymi dobrymi środkami dezynfekującymi.
Biegunki młodych cieląt – co je powoduje?
Biegunka to częsta i – w większości przypadków – możliwa do uniknięcia przyczyna śmierci młodych cieląt. Największe ryzyko wystąpienia groźnych dla życia cieląt biegunek występuje w pierwszych 2-4 tygodniach po urodzeniu.
Czynnikami wywołującymi biegunki w tym okresie są enterotoksyczne szczepy bakterii E. coli, rotawirusy, koronawirusy oraz pierwotniaki Cryptosporidium. Zakażenia często są mieszane.
U bardzo młodych, kilkudniowych cieląt najczęstszą przyczyną biegunki są zazwyczaj bakterie E. coli. Do zakażenia nimi może dojść już w czasie kilku godzin po porodzie. Podobnie jak w przypadku posocznicy źródłem bakterii jest kał dorosłego bydła – oraz kał starszych cieląt, które mogą nie mieć objawów zakażenia.
W profilaktyce biegunek na tle E. coli mają więc znaczenie te same działania, co w przypadku zapobieganiu posocznicy.
U kilkudniowych cieląt zakażenia mogą powodować lub wikłać rotawirusy – które uszkadzają kosmki w jelitach i upośledzają trawienie mleka. Niestrawione mleko fermentuje w jelitach cieląt i powoduje „ucieczkę wody” z ich organizmu na drodze procesu osmozy.
Wyjątkowo ostre i ciężkie biegunki są zasługą koronawirusów, które poza jelitami atakować mogą również układ oddechowy cieląt. Śmiertelność w przebiegu biegunek wywołanych przez koronawirusy może sięgnąć nawet 50%.
Zakażenia pierwotniakami Cryptosporidium same w sobie nie przebiegają ciężko, predysponują jednak do zakażenia innymi patogenami jelitowymi i w ten sposób mogą powodować poważny stan u cieląt.
Dlaczego biegunki są takie groźne?
W przebiegu biegunek u młodych cieląt powodowanych przez E. coli, rotawirusy i koronawirusy obserwujemy zazwyczaj wystąpienie kału o konstystencji luźnej do wodnistej, koloru białego do żółtego, czasami z niewielką ilością krwi. Okolica odbytu cielęcia może być zabrudzona kałem.
Biegunka w szybkim czasie prowadzi u młodych cieląt do odwodnienia i rozwinięcia się kwasicy – stanu wywołanego zaburzeniami elektrolitowymi. U odwodnionych cieląt skóra traci elastyczność, gałki oczne się zapadają, cielę staje się coraz bardziej osłabione, przestaje sssać, zalega i w końcu traci przytomność.
W przypadku mniej ostego, przewlekłego przebiegu biegunki w ciągu kilku dni obserwuje się postępujące osłabienie cielęcia i utratę u niego masy ciała.
W przypadku zauważenia niepokojących sygnałów nie należy zwlekać z wezwaniem lekarza weterynarii, ponieważ stan cieląt może się bardzo szybko pogorszyć. Lekarz po ocenie stopnia odwodnienia cielęcia i kwasicy za pomocą odpowiedniej płynoterapii jest w stanie ustabilizować stan zwierzęcia.
W większości przypadków cielę umiera z powodu utraty wody i elektrolitów, a nie bezpośrednio z powodu czynników zakaźnych – szybka interwencja i płynoterapia są zabiegami ratującymi życie.
W dalszej, skutecznej terapii pomocne może być pobranie próbek kału do badań i zdiagnozowanie czynnika lub czynników odpowiedzialnych za biegunki cieląt w stadzie.
W niektórych przypadkach zalecana jest antybiotykoterapia, jednak w przypadku gdy biegunkę wywołały wirusy wystarczająca do wyleczenia cieląt będzie odpowiednia płynoterapia. W każdym przypadku sytuację indywidualnie ocenia lekarz weterynarii.
Biegunki starszych cieląt – nieco inny temat
U starszych cieląt biegunki do 2 miesiąca powodować mogą nieco inne czynniki, m.in. rzadsze szczepy E. coli, kokcydia – pasożyty z rodzaju Eimeria, czy bakterie Salmonella.
Niektóre szczepy E. coli mogą wywoływać łagodne, wodniste biegunki, inne prowadzić do krwotocznego zapalenia jelit i znacznej utraty krwi. Zakażenia nimi występują jednak rzadziej niż szczepami enterotoksycznymi, atakującymi cielęta zaraz po porodzie.
Kokcydia najczęściej powodują zachorowania u cieląt w wieku od 3 tygodni do 6 miesięcy. Do rozwoju biegunek na tle kokcydii predysponują stresujące sytuacje i wiążący się z tym spadek odporności cieląt. Taka sytuacja ma miejsce m.in. po transporcie, przeniesieniu cieląt w inne otoczenie oraz w związku ze zmianą paszy.
Cielęta zakażają się pasożytami zazwyczaj drogą doustną. Kokcydia mogą być obecne w środowisku obory przez cały rok.
Pasożyty po zakażeniu uszkadzają jelita cieląt, prowadzą do odwodnienia, kwasicy i upośledzenia wchłaniania substancji odżywczych. Śmiertelność jest niska, w ciężkich przypadkach może jednak sięgać aż 25%.
Kał w przebiegu zakażenia kokcydiami jest zazwyczaj z domieszką śluzu i krwi. Poza tym u cieląt obserwuje się utratę masy ciała, ogólne osłabienie i wyniszczenie.
Zakażenia na tle bakterii Salmonella mogą mieć ciężki przebieg i zazwyczaj mają związek z podawaniem cielętom niepasteryzowanego, skażonego mleka lub innego pokarmu w którym znajdują się bakterie. Ze względu na upowszechnienie dobrych praktyk na fermach obecnie nie obserwuje się wielu przypadków takich zakażeń.
Tak samo jak w przypadku biegunek młodych cieląt kluczem do szybkiego rozwiązania problemu w gospodarstwie jest pomoc lekarza weterynarii i sprawne zdiagnozowanie czynnika zakaźnego. Pozwoli to zapobiec upadkom cieląt i znaleźć słabe punkty profilaktyki na fermie.
Syndrom oddechowy cieląt
Kolejnym często spotykanym problemem zdrowotnych cieląt są zakażenia układu oddechowego, znane zbiorczo pod nazwą syndromu oddechowego (BRD). Najczęściej dotyka on cielęta w wieku od 2 do 6 miesiąca życia.
Powodują go liczne zakaźne i środowiskowe czynniki. Do zakaźnych należą bakterie – m.in. z rodzajów Mannheima, Mycoplasma, Pasteurella i Chlamydia oraz wirusy – m.in. adenowirusy bydlęce (BAV), herpeswirus bydła typu 1 (BHV-1), wirus syncytialny układu oddechowego bydła (BRSV), wirus biegunki bydła (BVDV) i wirus parainfluenzy typu 3 (PI-3).
Środowiskowe czynniki, które bardzo silnie predysponują cielęta do zachorowania są związane z sytuacjami stresującymi dla cieląt i obniżającymi ich odporność.
Wymienić tutaj można: zbyt wysoką wilgotność i niewłaściwą temperaturę powietrza, przeciągi, silne stężenie w powietrzu dwutlenku węgla i amoniaku, nadmierne stłoczenie cieląt, stres związany z zabiegiem dekornizacji czy transportem. Na wystąpienie syndromu oddechowego narażone są szczególnie cielęta nieprawidłowo odpojone siarą.
Objawy wskazujące na zakażenie układu oddechowego cieląt to śluzowo-ropny wypływ z nosa, łzawienie oczu, opadnięte uszy, osłabienie, leżenie na mostku i niechęć do wstania, gorączka oraz widoczne trudności w oddychaniu („robienie bokami”).
W szczegółowej diagnostyce syndromu oddechowego cieląt lekarz weterynarii pobiera do badań wymazy z nosa od cieląt lub tkanki od cieląt padłych. W leczeniu stosuje się różne typy antybiotyków oraz leki przeciwzapalne.
W profilaktyce natomiast kluczowe są – znowu – prawidłowe odpojenie siarą, a także unikanie kupna cieląt z niepewnych źródeł, właściwe grupowanie cieląt (w tym samym wieku, tej samej wielkości) i zapewnianie odpowiednich warunków środowiska.
Szczególnie zadbać należy o cielęta świeżo po transporcie. Można im podać preparaty witaminowe i zwiększające odporność, warto również odpowiednio je nawodnić. Szczegóły postępowania z cielętami z transportu najlepiej dostosować indywidualnie do sytuacji razem z lekarzem opiekującym się stadem.
Na podstawie:
University of Wisconsin-Madison, Dairy Extension Resources
Bednarski M., „Choroby bydła – podstawy diagnostyki i terapii” Apra-wetpress, 2015
