USD -
4.0245
EUR -
4.3225
GBP -
5.0414
DKK -
0.5796
Epidemia ptasiej grypy zmusza wielu producentów w USA do likwidacji stad drobiu. Coraz częściej stosują w tym celu ubój przez udar cieplny. Wentylacja kurników jest odcinana, a temperatura wewnątrz pomieszczeń podnoszona. Ptaki padają z ekstremalnego przegrzania i uduszenia. Metoda ta jest zupełnie legalna i można ją stosować również do uboju trzody chlewnej. Dlaczego hodowcy po nią sięgają?
Okrutny sposób masowego uboju
Śmierć przez przegrzanie (hipertermię) ciała ma miejsce gdy temperatura wewnętrzna zwierzęcia niebezpiecznie wzrasta, bez możliwości oddania nadmiaru ciepła do środowiska. Uznaje się to za jeden z najbardziej bolesnych rodzajów śmierci. Mimo tego celowe wywołanie udaru cieplnego wykorzystywane jest legalnie w Stanach Zjednoczonych do masowego uboju zwierząt na fermach. Stosuje się go w przypadku konieczności likwidacji całego stada, np. w związku z epidemią choroby zakaźnej. W USA swój zasięg obecnie rozszerza grypa ptaków. Wykrycie jej na fermach drobiu jest jednoznaczne z koniecznością uboju wszystkich ptaków.
Hodowcy i lekarze weterynarii często w takiej sytuacji wybierają łatwą, prostą i szybką metodę likwidacji stada. Kurnik jest szczelnie zamykany, wszystkie otwory wentylacyjne blokowane. Następnie podnoszona jest temperatura w pomieszczeniu, nawet do ponad 70⁰C. Uwięzione ptaki duszą się i padają z ekstremalnego przegrzania ciała. Metoda ta jest dozwolona do stosowania w uboju dużej liczby ptaków i trzody chlewnej. Fachowo określa się ją jako „wyłączenie wentylacji plus” (ang. „ventilation shutdown plus”, w skrócie VSD+).
Dlaczego ta metoda wciąż jest dozwolona? Amerykańskie Stowarzyszenie Lekarzy Weterynarii (AVMA) definiuje likwidację stad i depopulację jako „szybkie niszczenie populacji zwierząt w odpowiedzi na pilne okoliczności”. Szybki ubój dużej liczby zwierząt, zwłaszcza w przypadku drobiu, jest problematyczny logistycznie. Żadna sytuacja nie jest jednak na tyle pilna, aby nie można było zastosować bardziej etycznych metod uboju zwierząt od śmierci przez udar cieplny. Jednak mimo licznych protestów AVMA nadal uznaje likwidację stad za pomocą „wyłączenie wentylacji plus” za etyczną i lekarze weterynarii przy niej asystują.
Coraz większa popularność metody
Nawet dla osób o niewielkiej wyobraźni powinno być jasne, że ubój zwierząt przez udar cieplny jest niehumanitarny. Dodatkowe dowody można znaleźć w badaniach naukowych w tym temacie. Jednoznacznie mówią one, że przegrzanie ciała jest bardzo bolesne zarówno dla świń, jak i drobiu. Wysokie temperatury powietrza poza udarem mogą nawet powodować oparzenia u świń, które są niezwykle wrażliwe na stres cieplny. Metody depopulacji oparte na wywołaniu udaru cieplnego skutkują długotrwałym cierpieniem zwierząt. Poza tym „wyłączenie wentylacji plus” nie zawsze zapewnia 100% śmiertelność zwierząt w stadzie, co jest jedną z wytycznych przyjętą przez AVMA.
Niegdyś metoda ta uznawana była za ostateczność i wykorzystywana była tylko awaryjnie w przypadku braku innych dostępnych środków uboju zwierząt i pilnej konieczności likwidacji stada. W 2019 roku AVMA określiła w swoich wytycznych ubój przez udar cieplny za „dozwolony w ograniczonych okolicznościach”. Niestety później nastąpiła pandemia COVID-19, która zmusiła wielu producentów do masowego uboju milionów zwierząt, których nie było gdzie sprzedać. Sięgnęli wtedy nie tylko po „wyłączenie wentylacji plus” ale również wiele innych niehumanitarnych metod uśmiercania. Obecna epidemia grypy ptaków dała kolejnych powodów, do sięgnięcia po najprostsze sposoby likwidacji stad.
Tak naprawdę użycie uboju przez udar cieplny w USA prawnie uzasadnia już sam duży rozmiar fermy drobiu lub trzody chlewnej. Na wielu amerykańskich fermach trzody chlewnej i drobiu w każdym budynku trzyma się od tysięcy do setek tysięcy zwierząt. Tak duża liczba zwierząt sprawia, że rozwiązanie sytuacji awaryjnych staje się bardzo trudne. W efekcie producenci zwierząt w USA coraz częściej sięgają po metodę uboju przez udar cieplny.
Jak odwrócić ten koszmarny trend?
W ubiegłym roku w Ameryce z powodu epidemii grypy ptaków ubojowi zostało poddanych ponad 57 milionów ptaków hodowanych na mięso lub jaja. Duża część z tych depopulacji odbyła się przez „wyłączenie wentylacji plus”. Zgodnie z danymi Departamentu Rolnictwa Stanów Zjednoczonych ubój przez udar cieplny zastosowano w ponad połowie przypadków likwidacji stad w ciągu pierwszych 8 miesięcy 2022 roku. Dla porównania, w 2016 roku, gdy USA również walczyły z grypą ptaków, ubój przez udar cieplny zastosowano tylko w 4 z 224 komercyjnych ferm drobiu. Amerykańscy producenci zwierząt sięgają po tą niehumanitarną metodę coraz częściej, co jest zapewne podyktowane jest prostotą i brakiem dużych kosztów. Istnieją obawy, że jeśli wirus afrykańskiego pomoru świń (ASF) dotrze do USA, ubój przez przegrzanie będzie masowo stosowany również na fermach trzody chlewnej.
Wytyczne dotyczące zasad uboju wydawane przez Amerykańskie Stowarzyszenie Lekarzy Weterynarii nie mają mocy prawnej. Mimo to Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych zazwyczaj opiera się na nich podczas wydawania decyzji i nadzorowania likwidacji stad zwierząt w razie wybuchu epidemii. W związku z tym aby cokolwiek się zmieniło, AVMA powinna zrewidować swoje wytyczne i zachęcać do stosowania bardziej humanitarnych metod. W ciągu ostatnich dwóch lat ponad 1500 lekarzy weterynarii zaapelowało do AVMA o sklasyfikowanie wszystkich form uboju przez wyłączenie wentylacji jako „niezalecane”. Jak dotąd jednak te wysiłki zakończyły się niepowodzeniem.
Ubój przez udar cieplny jest uznawany za wysoce nieetyczny przez wiele międzynarodowych organizacji zajmujących się dobrostanem zwierząt i przez ustawodawstwo wielu państw. Światowa Organizacja Zdrowia Zwierząt nie dopuszcza stosowania metod likwidacji stada polegających na wywoływaniu udaru cieplnego. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) odradza stosowanie tej metody do uboju drobiu i trzody chlewnej, dość delikatnie uzasadniając, że „prawdopodobnie” jest to „bardzo bolesne” dla zwierząt. W Wielkiej Brytanii ubój przez wywołanie udaru cieplnego jest całkowicie zakazany.
Bardziej humanitarne alternatywy
Masowego uboju z konieczności można dokonywać w bardziej ludzki sposób. Najczęściej stosowaną alternatywą do likwidacji stad drobiu lub trzody chlewnej jest ekspozycja zwierząt na wysokie stężenie dwutlenku węgla, podobnie jak ma to miejsce w czasie ogłuszania w ubojniach. Metoda ta nie jest bardziej humanitarna od wywołania udaru cieplnego, ale nie pozbawiona wad. Dwutlenek węgla jest gazem, który zwierzęta w normalnej sytuacji wydychają. W przypadku gdy zaczyna być obecny w dużym stężeniu w powietrzu pojawia się u nich odruchowa reakcja stresowa i próba ucieczki przed tym czynnikiem. Taki problem i wywołanie zbędnego strachu zwierząt może mieć miejsce zwłaszcza w przypadku szybkiego wzrostu stężenia gazu w otoczeniu.
Lepszą, choć droższą alternatywą jest zastosowanie innego gazu – azotu. Nie wywołuje on reakcji stresowej zwierząt i szybko odcina ich świadomość. Jest bardzo skuteczny, przez co rzadziej zdarzają się przypadki konieczności użycia dodatkowej metody uboju. Azot można dostarczyć do pomieszczenia ze zwierzętami w formie piany – której bąble pękają, uwalniając gaz. Niektórzy producenci drobiu dbający o dobrostan zwierząt już sięgają po to rozwiązanie w przypadku konieczności uboju ptaków na fermach.
Na podstawie:
Loeb, Josh. "Depopulating poultry and pig farms: can it be done humanely?" (2023): 155-158.
Animal Welfare Institute
