Groch ozimy - nadzieja na wyższe plony czy przedwczesny entuzjazm?

Ostatnio duży entuzjazm wzbudziły liczne informacje donoszące o wprowadzeniu do uprawy grochu ozimego. Po zapoznaniu się z nimi można zapałać gorącą chęcią posiadania go w strukturze zasiewów. Jednak czy potęgowany przez media entuzjazm nie jest przedwczesny? Jakie są realne atuty uprawy grochu ozimego, a jakie ewidentne mankamenty i wątpliwości? Przedstawiam informacje zebrane u osób związanych z badaniami, hodowlą, uprawą oraz sprzedażą grochu ozimego.

Groch to jedna z roślin najwcześniej uprawianych przez człowieka. Powierzchnia jego uprawy w Polsce to ok. 56 tys. ha. Po łubinie wąskolistnym zajmuje on drugie miejsce. W Krajowym Rejestrze obecnie zarejestrowanych jest 31 odmian grochu jarego, w Katalogu Wspólnotowym łącznie odmian jarych i ozimych jest 355.

Jedna z firm handlujących nasionami grochu ozimego tak opisuje jedną z odmian:

Groch ozimy o wysokim i stabilnym poziomie plonowania. Wysoka zawartość i plon białka. Doskonały jako pasza lub na cele bioenergetyczne. Wskazówki: JAMES jako groch ozimy znakomicie wykorzystuje zgromadzoną w glebie wodę pozimową. Ogranicza to straty plonu spowodowane wiosennymi suszami i pozwala na przyspieszenie terminu zbioru (porównywalny do jęczmieni ozimych). Sprawdza się w uprawie na glebach słabszych, przepuszczalnych.

O wykorzystaniu zasadniczej roli wody poziomowej w uprawie grochu ozimego mówi prof. UPP dr hab. Katarzyna Panasiewicz z Katedry Agronomii Wydziału Rolnictwa, Ogrodnictwa i Bioinżynierii Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu: „Dla prawidłowego rozwoju roślin tego gatunku fundamentalne znaczenie ma dostępność wody. Jesienne siewy odmian ozimych zapewniłyby lepsze wykorzystanie wody zimowej, której zazwyczaj brakuje w siewach wiosennych u grochu jarego”.

PIERWSZA ROZMOWA - PIERWSZE INFORMACJE

Szukając ogólnie dostępnych wiadomości na temat grochu ozimego natrafiłam na SAATEN-UNION, która informuje na swojej stronie internetowej, że jest firmą hodowlano-nasienną, zajmującą się wyhodowaniem najnowszych odmian. W rozmowie poprosiłam o pierwsze informacje na temat grochu ozimego Tomasza Szymańskiego - Product Managera. 

Czy jesteście Państwo jedyną firmą sprzedającą nasiona grochu ozimego James, czy jest on dostępny w wielu punktach w kraju?

- Tak, jesteśmy jedyną hodowlą posiadającą groch ozimy.

W którym roku groch ozimy James został zarejestrowany? Czy od razu pojawił się na rynku?

- Rok rejestracji to 2012, po namnożeniu w hodowli, w Polsce pojawił się od 2016 r.

Czy umie Pan określić, ile w tej chwili sprzedaje się nasion grochu ozimego i jaki to procent w ogólnej sprzedaży nasion grochów?

- Według moich danych to około 2%, jednak ten rynek jest rozwijający się.

Czy groch ozimy James daje wyższy plon niż groch tradycyjny?

- W suchych latach, niekorzystnych dla grochów jarych plon jest wyższy nawet o

1,5 t, w latach korzystnych plon jest porównywalny.

Myśli Pan, że groch ozimy uzyska wyższą popularność wśród rolników? Jego udział w uprawach ma szansę się zwiększać?

- Zainteresowanie jest duże ale wysiew własnych nasion może rynek bardzo wstrzymać.

WYSOKOŚĆ PLONÓW

Wiedząc, że przeciętne plony grochu jarego w 2019 roku w doświadczeniach wyniosły 35,7 dt/ha i były prawie identyczne jak w 2018 r. (35,5 dt/ha), możemy je zestawić z plonami grochu ozimego. Jak się okazuje w ilości zebranego plonu zasadnicze znaczenie ma termin siewu.

Udostępnione nam przez Katedrę Agronomii UPP dane z doświadczeń polowych prowadzonych, z grochem ozimym odmiany Dexter w roku 2018 wskazują, iż najbardziej korzystne dla plonowania były dwa pierwsze przyjęte terminy siewu tj. 15 i 31 października, w których uzyskany plon nasion kształtował się na poziomie 32,0 dt/ha. Groch wysiany w terminie najpóźniejszym (15 listopada) plonował o 14% niżej, a odmiana jara grochu (siew 23 marca) osiągnęła plon najniższy (2,2 t/ha). 

Otrzymałam również obszerne wyniki doświadczeń firmy SAATEN-UNION, która jest organizacją utworzoną z siedmiu niemieckich firm hodowlano-nasiennych. Poniżej prezentuję dane przesłane przez SAATEN-UNION.

Wyniki doświadczeń pochodzą z badań rejestrowych prowadzonych w latach 2015–2017 w stacjach doświadczalnych Ústřední kontrolní a zkušební ústav zemědělský (UKZUZ). Wybrano siedem stacji (Tab.1), w których przeprowadzano obydwie serie, tj. groch jary oraz ozimy. Do analizy wytypowano cztery najpopularniejsze na polskim rynku nasiennym odmiany: 2 odmiany grochu jarego (ASTRONAUTE, SALAMANCA) oraz 2 odmiany ozime grochu siewnego (JAMES, DEXTER). Dodatkowo ASTRONAUTE oraz JAMES są również wzorcami w odpowiednich seriach badań.

Tab.1 Charakterystyka stacji doświadczalnych.

Analiza wyników wydajności plonu (Tab.2) wskazuje że w przeciągu lat 2015-2017 grochy ozime plonowały lepiej od grochów jarych o 20 dt/ha. Jeśli chodzi o stabilność plonowania to również formy ozime górowały nad odmianami jarymi. Odmiany później zarejestrowane czyli DEXTER (2017), ASTRONAUTE (2014) plonowały wyżej niż odmiany starsze: JAMES (2013), SALAMANCA (2011) - czytamy w materiałach handlowych SAATEN-UNION

Tab.2 Plonowanie odmian w latach

Pozostała analiza wyników SAATEN-UNION brzmi: Cechy agrotechniczne odmian jarych oraz ozimych są jednak głównym czynnikiem różnicującym te dwie formy. Widać znaczącą odrębność między grupami odmian niż pomiędzy samymi odmianami z tego samego typu rozwojowego. ASTRONAUTE oraz SALAMANCA wykazywały się większą odpornością na choroby, na co miał wpływ dużo krótszy okres wegetacyjny. Wykazywały się również dużo sztywniejszą łodygą, dzięki czemu mimo, że były wyższe od odmian ozimych, były bardziej odporne na wyleganie. Jest to bardzo pozytywna cecha, zwłaszcza gdy porównamy ten parametr przed zbiorem. Okres kwitnienia u form ozimych był o około tydzień dłuższy. Odmiany DEXTER oraz JAMES osiągały dojrzałość techniczną szybciej o około 12 dni.

BADANIA PRZEZ COBORU - ROZMOWA DRUGA

Pokazane przez SAATEN-UNION mogłyby wydawać się obiecujące. Mogły, gdyż od prof. UPP dr hab. Katarzyny Panasiewicz dowiadujemy się, że "Wśród uprawianego w Polsce grochu brak jest typowych odmian ozimych".

Poprosiliśmy Panią Profesor Panasiewicz o wyjaśnienie. Okazało się, że odmiany grochu ozimego, które obecnie są w sprzedaży, nie są wpisane do rejestru  Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU).

Spoglądając dokładnie w materiały pochodzące od SAATEN-UNION możemy zauważyć, że miejscowości, w których testowano groch ozimy (Tab.1) nie leżą na terytorium naszego kraju.

Dlatego postanowiłam sprawdzić jak wygląda sprawa badań odmian grochu ozimego w Polsce i na jakim są one etapie. Przeprowadza je Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych, Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Wyczechach. O rozmowę na temat upraw i wniosków z badań odmian grochu ozimego poprosiłam Łukasza Gawlika - kierownika Zakładu Doświadczalnego Oceny Odmian w Wyczechach.

Dowiedziałam się, że do doświadczeń nad grochem ozimym wybrano Wyczechy ze względu na to, że znajdują się one na polskim biegunie zimna. Z tego względu odmiana grochu ozimego przetestowana pozytywnie w tym miejscu, ma duże szanse wydać dobry plon w każdym innym miejscu naszego kraju.

Odmiana grochu ozimego JAMES była testowana w Zakładzie Doświadczalnym Oceny Odmian. Z doświadczeń wynika, że duże przymrozki są znaczącym zagrożeniem dla upraw grochu ozimego. Wiosenne przymrozki uszkadzają stożki wzrostu roślin, przez co rośliny nie krzewią się w sposób charakterystyczny dla odmiany.

Podobnie jak w przypadku doświadczeń polowych, przeprowadzanych przez Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, w Wyczechach również badano różne terminy wysiewu nasion grochu ozimego i uzyskano podobny wynik. Z badań wynikało, iż najwyższy plon można uzyskać z grochu wysiewanego jak najwcześniej, czyli w połowie października.

Ciekawą informacją jest to, że do tej pory nie ma zarejestrowanych herbicydów zalecanych w uprawach grochu ozimego, a problemem w uprawie jest zachwaszczenie jesienne.

Na końcu rozmowy dowiedziałam się, że badania nad grochem ozimym ciągle trwają. Testuje się już 8 kolejnych odmian. Są potrzebne prace hodowlano-nasienne, a procesy rejestracji w Polsce potrwają jeszcze przez długi czas. Odmiany znajdujące się na krajowym rynku są zarejestrowane na terenie Unii Europejskiej, niekoniecznie są przeznaczone dla naszych warunków.

CECHY ODMIAN OZIMYCH GROCHU

Prof. UPP dr hab. Katarzyna Panasiewicz podzieliła się ze mną jeszcze kilkoma cennymi wiadomościami:

Warto także pamiętać, że jedną z najważniejszych cech form ozimych roślin strączkowych, mającą bardzo duży wpływ na wielkość plonu nasion, jest wytrzymałość roślin na niską temperaturę w okresie zimy, czyli mrozoodporność i zimotrwałość. Dobre przezimowanie decyduje o liczbie roślin na jednostce powierzchni, co ma bezpośredni wpływ na plon nasion. Ponadto rośliny grochu z reguły nie rozgałęziają się, co uniemożliwia im zrekompensowanie mniejszej liczby roślin na 1 m², dlatego w przypadku tego gatunku tak ważna jest optymalna liczba roślin na jednostce powierzchni. Należy również podkreślić, że atutem ozimych odmian grochu, pochodzących z zachodnich i południowych krajów UE, jest to, że odmiany te kończąc jesienną wegetację, wytwarzają drobne liście i krótkie międzywęźla, co sprzyja lepszemu przezimowaniu i daje dobry początek do wznowienia wegetacji wczesną wiosną.  Dodatkowo, formy ozime mają mocniej rozwinięty system korzeniowy, który ogranicza niekorzystne skutki niedoborów wody w glebie, szczególnie wczesną wiosną oraz w okresie kwitnienia, zawiązywania strąków i wykształcania nasion. Ponadto szybszy wzrost i rozwój form ozimych na wiosnę pozwala uniknąć niekorzystnego wpływu wysokiej temperatury powietrza w maju i czerwcu, a rośliny szybciej i bardziej obficie zakwitają, co korzystnie wpływa na produkcyjność jednej rośliny.

Pomimo iż dostępne są już gotowe zalecenia uprawowe dotyczące grochu ozimego, warto znać opinię eksperta w tej sprawie. Pani profesor UPP dr hab. Katarzyna Panasiewicz powiedziała, że groch ozimy daje nadzieje, ale musimy dać sobie czas na przetestowanie.

Badania wymagają kontynuacji i potrzebna jest weryfikacja zarówno odmian, jak i poziomu agrotechniki i ich dostosowania do warunków regionalnych - dopóki rodzima hodowla nie wprowadzi krajowych odmian.

Jeśli jednak ktoś z moich Czytelników zechce posiadać własną uprawę grochu ozimego, to podaję link zawierający listę dystrybutorów na terenie Polski - kliknij tutaj. 

Podziękowania:

Bardzo dziękuję wszystkim moim rozmówcom, a także za udostępnione materiały oraz zdjęcia (otrzymane z  SAATEN-UNION).

Szczególne dziękuję Pani Profesor UPP dr hab. Katarzynie Panasiewicz za merytoryczne rozmowy i korektę.

Autor: Hanna Krugiełka

Hanna Krugiełka - absolwentka Akademii Rolniczej w Poznaniu, kilkuletni pracownik jednostek państwowych związanych z rolnictwem. Entuzjastka rolnictwa ekologicznego, miłośniczka przyrody. Pasjonatka sztuki słowa i praktykująca ją w różnych dziedzinach..

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.   Wszystkie artykuły autora

Najnowsze artykuły autora:

• Rolnik – śmiertelnie niebezpieczny zawód. KRUS podał statystyki dotyczące wypadków za ubiegły rok
• Nowe odmiany ziemniaka i buraka wpisane do Rejestru
• Obniżka VAT na żywność. Kontrole rozpoczęte
• Zatrważająca ilość marnotrawionej żywności
• Prosta droga, ciągnik, śmiertelny wypadek