USD -
4.0276
EUR -
4.3198
GBP -
5.0427
DKK -
0.5792
W czasie suszy szosa sucha. Łamiemy sobie język słownymi wygibasami, tymczasem to nie żart, bo upały i susza dają się we znaki stanowiąc rzeczywisty problem przyrodniczy. Wiele miejsc właśnie w tym okresie ujawnia swoje nieprzychylne strony dla dzikiej przyrody. O ile w normalnych warunkach, zwłaszcza w zielonych miejscach, ptaki całkiem dobrze sobie radzą, o tyle w zabetonowane miejsca z trudnym dostępem do wody właśnie upalne dni mogą być krytyczne dla ich losu.
Jak ptaki radzą sobie w wielkie upały? To jedno z tych pytań, z którym w czasie upalnego lata często mierzą się ornitolodzy. I musimy od razu powiedzieć, że ptaki radzą sobie zdecydowanie gorzej od nas, bo nie mogą się schronić w klimatyzowanym pomieszczeniu i na zawołanie odkręcić kranu z wodą. Jednak właśnie tych dwóch rzeczy próbują: schronić się w chłodniejszym miejscu i znaleźć wodę do pica. Niestety z tym bywa ciężko, zwłaszcza w miastach ogarniętych betonozą.
Naukowo rzecz ujmując o życiu ptaków strefy umiarkowanej w warunkach wyjątkowo upalnych i suchych dni wiemy stosunkowo niewiele. Zwykle przykładaliśmy wagę do masowej śmiertelności zimą, w czasie śnieżyc i ostrych mrozów, jak i w czasie wędrówek. Czasy się zmieniają i wiele wskazuje na to, że musimy znaleźć wyjaśnienie dotyczące śmiertelności ptaków latem. To przecież krytyczny okres: młode niedawno opuściły gniazda, więc nie pomagają im już rodzice. Chyba, że akurat mamy do czynienia z gatunkiem, który jeszcze kontynuuje wychowywanie piskląt.
Takim gatunkiem jest bocian biały Ciconia ciconia. Młode boćki jeszcze parę tygodni będą przebywały w gniazdach, skąd pomoc w upalne dni przychodzi ze strony dorosłych. Sporo informacji przekazują sobie osoby zaangażowane w prace Grupy Badawczej Bociana Białego. To kopalnia wiedzy o tym gatunku. Wiele informacji to istna nowość, uzyskana wyłącznie dzięki zainstalowaniu kamer przy gniazdach bocianich i śledzących boćkowe życie tysięcy obserwatorów. Tradycyjnie interesujące fakty pochodzą z kamery w Przygodzicach.
- W tym upalnym sezonie często można obserwować, jak dorosłe bociany noszą pisklętom nie tylko jedzenie, ale także wodę, pojąc je i robiąc im prysznic. Jeśli kogoś wspomniane upały zniechęcają do wycieczki pod bocianie gniazdo, można to oglądać właśnie u nas – powiedział Paweł T. Dolata, koordynator projekt “Blisko bocianów”. Stosowny filmik został już umieszczony na platformie YouTube: www.youtube.com/watch?v=ULb9koZXbQA a jego autorką jest Jadwiga Wójcik z www.bociany.przygodzice.pl
Podobnych obserwacji w tym roku dokonał Joachim Siekiera przy gnieździe w Żywocicach na Opolszczyźnie. – Również nagraliśmy filmiki z wodą przynoszoną przez dorosłe – zauważa opolski badacz bocianów.
Podzielił się on z nami zapisem kamerowym przynoszenia wody przez bociany.
Fot. Dorosły bocian przynoszący wodę dla piskląt – gniazdo w Żywocicach na Opolszczyźnie (fot. Joachim Siekiera)
Troszkę to przypomina całowanie, choć sam termin nie daje mi spokoju, przecież pocałunki wiążemy z zachowaniami rozrodczymi, a nie przekazywaniem wody. Pewnie jeszcze podzielałbym te rezerwę, gdyby nie to, że dosłownie kilka dni temu znany badacz z Uniwersytetu w Campinas (Brazylia) prof. Ivan Sazima, opublikował pracę na temat wodnych pocałunków u australijskich papug, lorys niebieskobrzuchych Trichoglossus moluccanus.
Przede wszystkim, co zaskakujące, ptaki przekazywały sobie dziobami, niemal właśnie w formie całowania, tylko wodę, a nie pokarm, ustawiając przy tym bardzo precyzyjnie dziób i całą głowę tak, by nie zmarnowała się ani kropelką płynu. W okolicach Sydney, gdzie prowadzono badania, latem woda jest cenniejsza od pokarmu. Być może jest tak cenna, że jej transfer jest wyrazem przywiązania w obrębie pary ptaków, a zdobycie i przekazanie wody stanowi o atrakcyjności partnera.
Fot. 2. Przekazywanie wody u lorys niebieskobrzuchych Trichoglossus moluccanus (fot. Ivan Sazima)
Lorysy przenoszą nas do Australii i tam na chwile pozostańmy. Chcąc bowiem dowiedzieć się czegoś więcej o reakcjach ptaków na wyjątkowe susze i upały warto bowiem przyglądać się sytuacji na pustyniach w gorących miejscach Australii czy Afryki, bo właśnie tam wykonuje się najwięcej badań nad ptakami w tak specyficznych warunkach. Warto pamiętać, że w normalnych warunkach, nawet w siedliskach ekstremalnych, gospodarka wodna sprowadza się nie tylko do picia dostępnej wody, ale pozyskiwania jej w pokarmie, nektarze, zjadanych owocach czy ciałach zwierząt, w zależności od ptasiej diety. Świetne badania na ten temat prowadzi zespół prof. Andrew McKechnie z Uniwersytetu w Pretorii (Republika Południowej Afryki). Właśnie opisali oni przypadki masowej śmiertelności ptaków i nietoperzy we wschodniej Afryce i w Australii, jako wynik olbrzymich upałów. Tylko w ciągu kilku dni padły dziesiątki ptaków z 14 gatunków. Zauważmy, że dzieje się to wśród afrykańskich ptaków, które wszak są naturalnie przystosowane do wysokich temperatur. W Australii olbrzymia śmiertelność dotknęła nawet zeberek Taeniopygia guttata, także lubiących ciepło. Czasami za gorąco jest nawet dla nich.
Podobnie przegląd literatury wykonany przez badaczy ze szwedzkiego Uniwersytetu w Lund wskazuje, że wysokie temperatury wpływają na śmiertelność osobników dorosłych oraz śmiertelność i tempo wzrostu piskląt. Zasugerowano jednak, że w porównaniu z informacjami o wpływie ostrych zim na populacje ptaków, o gorących latach wiemy relatywnie niewiele. Problem ten najprawdopodobniej będzie intensywniej badany, bo wymusza to niejako życie i sytuacja środowiskowa.
Zresztą, z koleżankami i kolegami z wielu ośrodków akademickich w Polsce wreszcie podsumowujemy wykorzystywanie przez ptaki drobnych zbiorniczków wodnych, w tym kałuż, jako miejsc do picia i kąpieli. Jeszcze nie wszystko zostało podsumowane, ale jedno jest pewne – to kluczowe miejsca dla ptasiej bioróżnorodności w upalne dni. Jeśli chcemy pomagać ptakom latem, to dostarczenie wody jest jak podanie jej Samarytaninowi na pustyni. Naprawdę jej potrzebują, a nawiązaniu do wcześniejszych sugestii mogę zaapelować o jeszcze jedno – pojniki ustawiajmy w bezpiecznych miejscach i w cieniu.
Fot. Pliszka siwa w domowym poidełku (fot. Piotr Tryjanowski)
Bibliografia
Andreasson, F., Nilsson, J. Å., & Nord, A. (2020). Avian reproduction in a warming world. Frontiers in Ecology and Evolution, 8, 337.
Bocheński, M., & Jerzak, L. (2006). Behaviour of the White Stork Ciconia ciconia: a review. [W:] The white stork in Poland: studies in biology, ecology and conservation, 297-324.
Conradie, S. R., Woodborne, S. M., Wolf, B. O., Pessato, A., Mariette, M. M., & McKechnie, A. E. (2020). Avian mortality risk during heat waves will increase greatly in arid Australia during the 21st century. Conservation Physiology, 8(1), coaa048.
McKechnie, A. E., Rushworth, I. A., Myburgh, F., & Cunningham, S. J. (2021). Mortality among birds and bats during an extreme heat event in eastern South Africa. Austral Ecology, 46(4), 687-691.
Sazima, I. (2021). Wet kiss: water transfer as part of couple bonding in Rainbow Lorikeets? Ornithology Research, 29(1), 46-49.
