USD -
4.0245
EUR -
4.3225
GBP -
5.0414
DKK -
0.5796
W tym roku (2024) przypada 8. Międzynarodowy Spis Bociana Białego, przynajmniej teoretycznie mający objąć swoim zasięgiem cały areał występowania tego gatunku. Takie spisy odbywają się regularnie co dekadę, chociaż z przyczyn zawiłości politycznych i finansowych, w historii bocianich cenzusów miały miejsce drobne przesunięcia. Ostatni Spis odbył się w 2014 roku, a dzięki wysiłkowi setek wolontariuszy udało się zebrać dane pozwalające na oszacowanie populacji bociana białego w Polsce na około 45 tys. par.
Tegoroczny spis odbędzie się w dniach 1–15 lipca. Dzięki takim spisom poznajemy nie tylko liczebność populacji, ale niejako przy okazji, także sporo innych informacji o biologii naszego ulubionego gatunku. Wiele z nich zresztą wspominaliśmy w książce Bocian. Biografia nieautoryzowana. (więcej o książce tutaj - kliknij).
Zarówno osoby uczestniczące w spisach, jak i postronni obserwatorzy bywają zaskoczeni symboliką stosowaną podczas prowadzenia prac terenowych i analitycznych. Wszak bociany różnią się od innych ptaków, ale czy to powód by peralgolodzy – badacze bocianów - stosowali nieco inną terminologię niż reszta ornitologów? Nie sądzę, a jednak siła przyzwyczajeń bywa tak wielka, że dla osób nie znających niuansów bocianich badań brzmi nieco egzotycznie. Wszystko przez to, że bocian jest gatunkiem stosunkowo łatwym do policzenia, zwłaszcza jeśli chodzi o gniazda. Dzięki tej łatwości identyfikacji, ale i charyzmatyczności gatunku, w 1934 roku wystartował Międzynarodowy Spis Bociana Białego, przeprowadzany, jak wspomniałem wyżej przynajmniej teoretycznie, co 10 lat. Jego celem było policzenie, kraj po kraju, wszystkich bocianów, zarówno w populacji wschodniej, jak i zachodniej. To właśnie na podstawie wyników tego spisu, z dumą mówimy, że Polska jest bocianią potęgą. Ile w tym jeszcze prawdy, zapewne przyjdzie nam się przekonać w tym roku, podczas kolejnego, już ósmego międzynarodowego cenzusu.
Policzenie bocianów, przynajmniej w znaczącej części, to stosunkowo proste zadanie. Przynajmniej w porównaniu z innymi gatunkami ptaków. Nie trzeba wielokrotnie chodzić w teren, wstawać o świcie, wysłuchiwać śpiewających samców i wykreślać terytoriów, co się często stosuje w przypadku wróblowców. Nie trzeba przeszukiwać bagien i leśnych ostępów w poszukiwaniu gniazd, co jest metodą potrzebną w ustaleniu wielkości populacji ptaków drapieżnych, czy też chodzić nocą, w poszukiwaniu sów, lelków czy słonki. Wreszcie nie ma problemu znanego z liczenia ptaków kolonijnych. Co prawda są gniazda, ale czasami ich tak wiele na jednym drzewie, że głowa boli od ciągłego patrzenia w górę. Tak przynajmniej zapamiętałem liczenia gawronów w wielkopolskich parkach. Z bocianem zaś sprawa jest prosta.
W pierwszej połowie lipca inne ptaki już policzone, a młode bociany stoją na gnieździe, łatwe do zobaczenia. Bierzesz samochód, rower (opcja preferowana) i jeździsz od wsi do wsi, sprawdzając czy znane wcześniej gniazda były ponownie zajęte, dopytujesz ludzi co robiły bociany i wreszcie zatrzymujesz się na chwile, by policzyć młode. Świetne wprowadzenie do ornitologii terenowej dla początkujących. Oczywiście, nie zbierze się w ten sposób detali o wielu aspektach biologii gatunku, ale podstawy – wystarczające do oszacowania dynamiki populacji, i owszem. Podstawą jest jednak wykrycie wszystkich gniazd na badanym obszarze. I to chyba tez wyjątkowe, międzynarodowy spis na początku, a przynajmniej do piątej edycji nosił oficjalną polską nazwę Międzynarodowy Spis Gniazd Bociana Białego.
Zwykli ornitolodzy, mówiliby po prostu o liczbie zajętych gniazd na badanym terenie, zaś sumując liczbę piskląt z wszystkich kontrolowanych gniazd, mówiliby o wyprodukowanej liczbie młodych w populacji lokalnej. Dzieląc drugą wartość przez pierwszą przez drugą w ekologii populacji otrzymujemy podstawowy parametr, znany zresztą z prac dotyczących demografii naszego gatunku – produktywność na parę. Pelargolodzy zaś są niezwykli i podkreślają to własna terminologią: HPa – to liczba gniazd zajętych przez pary, JZG – to liczba wszystkich piskląt na danych terenie, zaś JZa – to podstawowy wskaźnik reprodukcji – liczba piskląt na parę lęgową. Tabele prac omawiających biologię bociana są pełne jeszcze subtelniejszych i doskonale zdefiniowanych terminów. H, HPm, HPo HE, JZa, JZm, że wymienię choćby kilka. Nawet zagęszczenie par lęgowych na jednostkę powierzchni, w przypadku bociana na 100 kilometrów kwadratowych w bocianiarskim narzeczu to StD.
Nie trzeba rzecz jasna ich pamiętać, ale warto wiedzieć, że bocian, także w liczeniu, to ptak inny niż wszystkie. Zachęcamy do sprawdzenia tego w praktyce – wolontariusze wciąż są poszukiwani, a więcej informacji znajdziecie tutaj - kliknij.
Literatura:
JAKUBIEC, Z. (red.). Populacja bociana białego, Ciconia ciconia L. w Polsce. Cz. I. Liczebność i reprodukcja bociana białego, ustalone na podstawie kontroli terenowych i danych ankietowych. Studia Naturae ser. A. 28, Kraków
WUCZYŃSKI, A., KROGULEC, G., NEUBAUER, G., & PROFUS, P. (2019). Pierwsza ocena liczebności bociana białego Ciconia ciconia w Polsce w 1958 roku–streszczenie prezentacji. Chrońmy Przyr. Ojcz, 75, 336-344.
