Jak bronić się przed egzekucją sądową?

Komornik wszczyna egzekucję na wniosek wierzyciela. Dłużnikowi przysługują środki ochrony prawnej, między innymi: skarga na czynność komornika, powództwo opozycyjne czy powództwo ekscydencyjne. W niniejszym opracowaniu zaprezentowano najczęściej stosowane środki obrony dłużnika przed egzekucją komorniczą.

 

Skarga na czynność Komornika

 

Zgodnie z art. 767 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (zwanego dalej k.p.c.) na czynności komornika przysługuje skarga do sądu rejonowego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Może być składana zarówno na działanie, jak i na zaniechanie czynności przez komornika.

 

Skargę może złożyć strona lub inna osoba, której prawa zostały przez czynności lub zaniechanie komornika naruszone bądź zagrożone. Przykładem zaniechania może być brak dokonania obwieszczenia przy egzekucji o licytacji ruchomości/nieruchomości.

 

Skargę należy wnieść w terminie tygodnia od daty zdarzenia będącego przedmiotem skargi. Termin biegnie od:

- dnia dokonania czynności,

- dnia zawiadomienia o dokonaniu czynności,

- od dnia powzięcia wiadomości przez skarżącego o dokonanej czynności.

- od dnia, w którym skarżący dowiedział się, że czynność miała być dokonana.

 

Pismo podlega opłacie w wysokości 50 zł i jest składane do Sądu Rejonowego za pośrednictwem Komornika. Skargę rozpoznaje sąd właściwy ze względu na siedzibę kancelarii komornika.

 

Skarga nie przysługuje na zarządzenie komornika o wezwaniu do usunięcia braków pisma, na zawiadomienie o terminie czynności oraz na uiszczenie przez komornika podatku od towarów i usług.

 

Komornik ma 3 dni na ustosunkowanie się do zarzutów dłużnika. Jeśli uwzględnia skargę, dokonuje czynności zgodnej z wolą dłużnika, jeśli nie uwzględnia, przekazuje pismo wraz z uzasadnieniem do Sądu. Skargę można napisać własnoręcznie.

 

Przepisy pozwalają także na wniesienie skargi na urzędowym formularzu, którego wzór określono w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 listopada 2018 r. w sprawie określenia wzoru i sposobu udostępniania urzędowego formularza skargi na czynności komornika.

 

Wzór dostępny tutaj - Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 listopada 2018 r. w sprawie określenia wzoru i sposobu udostępniania urzędowego formularza skargi na czynności komornika (sejm.gov.pl)

 

Co musi zawierać skarga:

1) oznaczenie stron – imię i nazwisko, adres zamieszkania lub siedziby skarżącego, a gdy skargę wnosi przedsiębiorca wpisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej - adres do korespondencji wpisany do tej ewidencji; nr PESEL lub NIP w przypadku osoby fizycznej, a jeśli skarżący nie jest osobą fizyczną – nr KRS lub numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP;

2) sygnaturę akt sprawy,

3) zakres zaskarżenia,

4) zarzuty, opis zaskarżonej czynności lub przedmiotu zaniechania,

5) wnioski -  o zmianę, uchylenie lub dokonanie czynności wraz z uzasadnieniem,

6) inne wnioski, np. o zasądzenie kosztów postępowania wywołanych wniesieniem przedmiotowej skargi,

7) data i podpis skarżącego,

8) wymienienie załączników.

 

Fot. 2 – Skarga na czynność Komornika podlega kontroli sądowej, w przypadku gdy Komornik jej nie uwzględni.

 

Odrzucenie skargi przez Sąd

 

Sąd odrzuca skargę wniesioną po upływie przepisanego terminu, nieopłaconą lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również skargę, której braków nie uzupełniono w terminie. Na postanowienie sądu o odrzuceniu skargi służy zażalenie.

 

W przypadku wniesienia skargi albo zażalenia na wniosek strony sąd może zawiesić postępowanie egzekucyjne w całości lub w części (art. 821 § 1 k.p.c.).

 

Inne skargi

Tytułem przykładu odmiennie został uregulowany termin do wniesienia skargi na opis i oszacowanie nieruchomości. Art. 950 k.p.c. określa, iż wnosi się ją w terminie 2 tygodni od ukończenia opisu i oszacowania, a jeżeli opis i oszacowanie nie zostały ukończone w terminie wskazanym w zawiadomieniu, termin ten liczy się od dnia zawiadomienia o ukończeniu, a dla uczestników, którym nie doręczono zawiadomienia – od dnia obwieszczenia o ukończeniu opisu i oszacowania.

 

Zastrzeżenia i zarzuty

 

Wierzyciel, jak i dłużnik mogą wnieść:

1) zastrzeżenia przeciwko oszacowaniu przez komornika zajętej ruchomości (art. 853 k.p.c.);

2) zarzuty przeciwko planowi podziału sumy uzyskanej z egzekucji (art. 1027 i 1028 k.p.c.).

 

Zażalenie na postanowienie sądu

 

Przykładowo przysługuje w przedmiocie:

1) kosztów egzekucyjnych,

2) nadania klauzuli wykonalności,

3) ograniczenia egzekucji,

4) udzielenia przybicia,

5) wyjawienia majątku przez dłużnika,

6) opisu i oszacowania,

7) przybicia,

8) przysądzenia własności,

9) planu podziału zaspokojenia wierzycieli,

10) wszczęcia egzekucji przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego w sytuacji prowadzenia egzekucji ze składników przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego.

 

Fot. 3 - Skutkiem przedawnienia nie jest wygaśnięcie roszczenia, ale możliwość uchylenia się od jego zaspokojenia.

 

Wstrzymanie czynności egzekucyjnych

 

Zgodnie z art. 822 k.p.c. Komornik wstrzyma się z dokonaniem czynności, jeżeli przed jej rozpoczęciem dłużnik złoży niebudzący wątpliwości dowód na piśmie, że obowiązku swojego dopełnił albo że wierzyciel udzielił mu zwłoki. Komornik wstrzyma się również z dokonaniem czynności, jeżeli przed jej rozpoczęciem dłużnik albo jego małżonek podniesie zarzut wynikający z umowy małżeńskiej przeciwko dokonaniu czynności i okaże umowę majątkową małżeńską oraz przedłoży niebudzący wątpliwości dowód na piśmie, że zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej oraz jej rodzaj były wierzycielowi wiadome. Wstrzymując się z dokonaniem czynności, komornik stosownie do okoliczności podejmie działania, które umożliwiają dokonanie czynności w przyszłości. O wstrzymaniu czynności i jego przyczynach komornik niezwłocznie zawiadomi wierzyciela. Na polecenie wierzyciela komornik niezwłocznie dokona czynności, która uległa wstrzymaniu.

 

Zawieszenie egzekucji

 

Zgodnie z art. 820 k.p.c. „Na wniosek dłużnika postępowanie ulega zawieszeniu, jeżeli sąd zawiesił natychmiastową wykonalność tytułu lub wstrzymał jego wykonanie albo dłużnik złożył zabezpieczenie konieczne według orzeczenia sądowego do zwolnienia go od egzekucji”.

 

Z kolei art. 820³ § 1 k.p.c. reguluje, iż „Komornik zawiesza na wniosek dłużnika postępowanie prowadzone na podstawie tytułu wykonawczego w postaci zaopatrzonego w klauzulę wykonalności wyroku zaocznego, nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, upominawczym albo elektronicznym postępowaniu upominawczym, jeżeli dłużnik przedstawi zaświadczenie określone w art. 139 § 5, z którego wynika, że wyrok zaoczny lub nakaz zapłaty został doręczony na inny adres aniżeli miejsce zamieszkania dłużnika ustalone w postępowaniu egzekucyjnym”.

 

Powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

 

Można skierować pozew do Sądu o pozbawienie wyroku sądowego/innego aktu zaopatrzonego w klauzulę wykonalności.

 

Dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli:

1) przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście;

2) po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie było z mocy ustawy niedopuszczalne, a także na zarzucie potrącenia;

3) małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787 k.p.c., wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się, przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść.

 

Przykładowo dłużnicy wskazują na przedawnienie roszczenia.

 

 

Powództwo ekscydencyjne

 

Osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa. Jeżeli dłużnik zaprzecza prawu powoda (tj. osoby trzeciej), należy oprócz wierzyciela pozwać również dłużnika.

 

Powództwo można wnieść w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa, chyba że inny termin jest przewidziany w przepisach odrębnych.

 

Powództwo opozycyjne (o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności) i powództwo ekscydencyjne wytacza się przed sąd rzeczowo właściwy, w którego okręgu prowadzi się egzekucję. Pisma podlegają opłacie sądowej.

 

Fot. 4 – Sąd bada z urzędu zarzut przedawnienia co do roszczeń przysługujących przeciwko konsumentom od 9 lipca 2018 r.

 

Ważne!

 

W przypadku wytaczania spraw przed sądem, można starać się o zwolnienie z opłat sądowych. Wówczas niezbędnym jest wypełnienie oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i  źródłach utrzymania.

 

W przypadku uchybienia terminu, w uzasadnionych przypadkach można starać się o przywrócenie terminu do wniesienia skargi/pozwu/zażalenia. Równocześnie z prośbą o przywrócenie terminu należy dokonać uchybionej czynności, tj. dołączyć pismo procesowe.

 

Kiedy można umorzyć egzekucję? Gdy nastąpi przedawnienie roszczenia. Zgodnie z art. 825 § 1¹ k,p.c. „Organ egzekucyjny umarza postępowanie egzekucyjne, gdy zażąda tego dłużnik, jeżeli przed dniem złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji roszczenie objęte tytułem wykonawczym uległo przedawnieniu, a wierzyciel nie wykaże, że nastąpiło zdarzenie, wskutek którego bieg terminu przedawnienia został przerwany”.

 

Przypadki umorzeń egzekucji z urzędu

 

Zgodnie z art. 824 § 1 k.p.c. postępowanie umarza się w całości lub części z urzędu:

1) jeżeli okaże się, że egzekucja nie należy do organów sądowych,

2) jeżeli wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności sądowej albo gdy egzekucja ze względu na jej przedmiot lub na osobę dłużnika jest niedopuszczalna,

3) jeżeli jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych,

4) jeżeli wierzyciel w ciągu sześciu miesięcy nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania,

5) jeżeli prawomocnym orzeczeniem tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności albo orzeczenie, na którym oparto klauzulę wykonalności, zostało uchylone lub utraciło moc,

6) jeżeli egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem, i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji, albo jeżeli prowadzenie egzekucji pozostaje z innych powodów w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego.