USD -
3.9415
EUR -
4.2773
GBP -
5.0709
DKK -
0.5732
Stan zapalny poduszek łap u kurcząt i indyków to powszechny problem. Wpływa na ocenę gospodarstwa podczas badania poubojowego i może generować poważne straty finansowe. Co jest przyczyną zapalenia i jak można mu zapobiec?
Wskaźnik zdrowia i dobrostanu ptaków
Kontaktowe zapalenie skóry poduszek stóp (ang. food pad dermatitis, FPD) często występuje u kurcząt brojlerów i indyków chowanych w komercyjnych systemach. W Polsce i na całym świecie powoduje dotkliwe straty ekonomiczne. Ptaki z bolesnymi zmianami poduszek stóp mają trudności w poruszaniu się, pobierają mniej paszy i wody, co prowadzi do spadku dziennych przyrostów masy ciała. Uszkodzenia łap ptaków są także wrotami dla patogenów, takich jak gronkowce Staphylococcus i bakterie E. coli, które mogą powodować dodatkowe, poważne infekcje.
Poza tym to właśnie na podstawie obecności i rozległości stanu zapalnego poduszek łap ptaków oceniany jest w ubojniach ich dobrostan. Złe wyniki oceny mogą mieć skutek w stwierdzeniu nieprawidłowości. W efekcie w gospodarstwie prowadzona jest dodatkowa kontrola warunków utrzymania ptaków. Osobną kwestią jest wykorzystywanie kurzych łapek do celów konsumpcyjnych, które masowo importowane są m.in. przez rynki azjatyckie. Eksport kurzych łap jest możliwy wyłącznie po stwierdzeniu ich wysokiej jakości, w tym braku zmian chorobowych.
Poniżej opisujemy charakterystyczne oznaki problemów ze zdrowiem stóp ptaków oraz ich przyczyny: środowiskowe, żywieniowe i zdrowotne. Często kontaktowe zapalenie skóry poduszek łap diagnozowane jest dopiero w ubojni - podczas gdy wczesne wykrycie problemu na fermie pozwala na wprowadzenie zmian, które mogą wyeliminować problem.
Objawy zapalenia poduszek stóp u drobiu
W lekkim przebiegu kontaktowe zapalenie u drobiu obejmuje powierzchowną część skóry, a w ciężkim dociera do jej głębokich warstw. Ogólnie wyróżnia się kilka typów kontaktowego zapalenia skóry, w zależności od tego, gdzie się znajdują i jaką mają postać. „Klasyczne” zapalenie skóry objawia się zmianami na poduszkach łap ptaków w obrębie śródstopia i palców. Częste są również przypadki zmian w obrębie tylnej strony stawu skokowego, i na skórze piersi.
Objawami kontaktowego zapalenia skóry u drobiu w obrębie łap są:
- opuchlizna
- odbarwienia
- nadmierne zrogowacenie (twarde poduszki)
- ubytki w łuskach i skórze
- nekrotyczne (martwicze) zmiany – przybierające czarną barwę
- nadżerki i owrzodzenia
Dokładną skalę oceny stanu poduszek łap, wykorzystywaną również przy ocenie dobrostanowej w ubojniach można znaleźć pod tym linkiem: https://www.wetgiw.gov.pl/nadzor-weterynaryjny/brojlery
Poza zmianami skórnymi mogą wystąpić:
- niechęć do poruszania się
- ciągłe przesiadywanie na ściółce
- kulawizny
- trudności ze wstawaniem
- chwiejny chód, trzęsące się nogi
Środowiskowe przyczyny zapalenia podeszw stóp
Ostatnie badania naukowe pokazują, że najważniejszym czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju kontaktowego zapalenia skóry u drobiu są warunki środowiska. Szkodliwe są zwłaszcza zbyt duże zagęszczenie ptaków i przebywanie na mokrej ściółce. Stwierdzono, że u brojlerów i indyków przebywających na suchej ściółce zdecydowanie rzadziej występują stany zapalne podeszw stóp. Poza tym ptaki, które mają do dyspozycji suchą ściółkę lepiej reagują na dodatkowe metody zapobiegania zapaleniom, takie jak stosowanie suplementów z biotyną (witaminą B7).
Ciągły kontakt stóp ptaków z mokrą ściółką, w której znajdują się odchody ptaków z drażniącymi substancjami powoduje rozwój infekcji i powstawanie ubytków skóry na podeszwach. Idealna ściółka powinna być bardzo chłonna (np. z wiórów drzewnych) i przewiewna. W niektórych przypadkach lepiej jest stosować cieńszą warstwę podłoża, dzięki czemu ściółka będzie dobrze napowietrzona. Takie rozwiązanie nie sprawdzi się jednak wtedy, kiedy podłoga jest słabo izolowana i zimna – zimno też będzie miało negatywny wpływ na ptaki. Poza tym powinno się na bieżąco kontrolować poziom temperatury i wilgotności w kurniku.
Ważnym czynnikiem jest również rodzaj stosowanych poideł i sprawność systemu dostarczania ptakom wody – aby zapobiegać wylewaniu się na ściółkę dużych jej ilości. Przykładowo u brojlerów kurzych korzystających z poideł smoczkowych obserwowano mniej uszkodzeń skóry poduszek łap niż u brojlerów pijących z poideł kubkowych.
Zmiany obserwowane na opuszkach łap brojlerów odchowywanych na suchej (A) i mokrej (B) ściółce przez 7 tygodni. Zdjęcie z publikacji: Taira, Kazuyo, et al. "Effect of litter moisture on the development of footpad dermatitis in broiler chickens." Journal of Veterinary Medical Science 76.4 (2014): 583-586. / CC BY-NC-ND 4.0)
Żywieniowe przyczyny zapalenia podeszw stóp
Ogromny wpływ na wilgotność ściółki ma również konsystencja wydalanych przez ptaki odchodów. Choroby zakaźne powodujące biegunki lub nieodpowiednia dieta mogą prowadzić do rozmoczenia i sporego zanieczyszczenia szkodliwymi substancjami podłoża. Przykładowo większą częstość zapalenia poduszek stóp stwierdzono u ptaków spożywających duże ilości mączki sojowej w paszy. W mączce sojowej znajdują się duże ilości wielocukrów (oligosacharydów), które są słabo trawione przez drób i powodują rozwodnienie odchodów. Podobnego problemu nie zaobserwowano u ptaków spożywających izolowane białko sojowe.
Innymi czynnikami żywieniowymi wpływającymi na wystąpienie kontaktowego zapalenia skóry u drobiu są:
- zbyt niski lub zbyt wysoki poziom białka w paszy, który może prowadzić do zwiększonego pobrania wody i częstszego oddawania wodnistych odchodów
- zbyt wysoka zawartość sodu i potasu w paszy, które również wzmagają pragnienie ptaków i prowadzą do powstawania wodnistych odchodów
- niedobory w paszy aminokwasu metioniny, która wpływa na stan skóry – metionina powinna być dodawana zwłaszcza do paszy opartej na białku sojowym, które jej nie zawiera
- niedobory witamin z grupy B, zwłaszcza biotyny, które mają kluczowy wpływ na zdrowie skóry ptaków
- słabej jakości tłuszcze w paszy, które są źle przyswajane i zmieniają konsystencję odchodów
- obecność w paszy kukurydzy i innych ciężko przyswajalnych komponentów, które powodują biegunki – przy ich stosowaniu należy suplementować paszę w enzymy wspomagające ich trawienie
Zdrowotne przyczyny zapalenia podeszw stóp
Do zdrowotnych przyczyn rozwoju kontaktowego zapalenia skóry u drobiu należą problemy żołądkowo-jelitowe powodowane przez liczne patogeny i toksyny. Najczęściej do biegunek prowadzi u ptaków zakażenie bakteriami E. coli i z rodzaju Clostridium, oraz kokcydiami (pierwotniakami z rodzaju Coccidia). Zatrucia mykotoksynami z paszy lub środowiska również powodują wystąpienie nieprawidłowych, pastowatych, pomarańczowych odchodów które mocno zanieczyszczają ściółkę.
O niekonwencjonalnych sposobach zachęcających brojlery do ruchu, a przez to poprawiających zdrowie ich nóg pisaliśmy tutaj: Laserowe wzbogacenie zachęca kurczaki do ruchu
Na podstawie:
Krasnodębska–Depta, A., and A. Koncicki. "Kontaktowe zapalenie skóry u kurcząt i indyków." Med. Wet 59.3 (2003): 202-212.
Veterinaria Digital
