USD -
3.9415
EUR -
4.2773
GBP -
5.0709
DKK -
0.5732
Bocian biały to gatunek charyzmatyczny i wspaniale wpisany w polską kulturę. Wiosną z niecierpliwością czekamy na jego przylot, traktując przybycie do gniazda jako sztandar wiosny. Potem następują lęgi, czas szybko mija i nadchodzi jesień. Jednak już w sierpniu bociany szykują się do powrotu na afrykańskie zimowiska. O odlotowe zwyczaje zapytujemy krajowych badaczy tego gatunku.
Wyjaśnijmy na początku, że tak naprawdę jeszcze niedawno bardzo trudno było ustalić datę odlotu, bo o ile wiosną możemy zapytać ludzi, kiedy pierwszy raz widzieli bociany na gnieździe, o tyle już mało kto chce codziennie śledzić, kiedy ostatnie ptaki widzą na gnieździe latem, a przecież są wakacje. Dlatego tak chętnie badacze bocianów poszukiwali innych metod pozwalających precyzyjniej określić daty odlotu. Przyglądano się informacjom z kamer założonych na gniazdach, spoglądano na obrączkowane ptaki, ale to wszystko techniki albo zbyt mało dostępne albo za mało precyzyjne.
Na szczęście pojawiają się coraz lepsze metody, do których z pewnością należy stosowanie nadajników GPS. To dzięki tej metodzie wiemy, iż ten rok jest wyjątkowy, co potwierdza w rozmowie prof. Leszek Jerzak z Uniwersytetu Zielonogórskiego. – Nasze ptaki wykazywały już pewien niepokój migracyjny w końcu lipca, a pierwsze młode obecnie znajdują się już za Bramą Morawską w środkowych Czechach. Te pierwsze bociany wyruszyły na 2-3 dni przed gwałtowną zmianą pogody. Zaczęły się opady, burze, wichury. Ptaki jakby przewidywały, że jeśli zostaną, to będą zmuszone poczekać na dni z lepszą pogodą do migracji – mówi profesor Jerzak.
Nadajniki GPS, to rzeczywiście niezwykła i dynamicznie rozwijająca się technologia – dodaje Joachim Siekiera z Grupy Silesiana, lider zakładania nadajników na bociany w Polsce. – Dzięki nadajnikom wiemy nie tylko gdzie ptaki się obecnie znajdują, ale dowiadujemy się wielu innych ciekawych historii. Na przykład tego, że rodzeństwo niekoniecznie wędruje razem, albo że rodzice czekają z wędrówką na swoje potomstwo. Rodzice, wręcz przeciwnie, odlatują dobry tydzień po młodych, tak jakby w spokoju chciały zrekompensować trudy rozmnażania. Nasze bociany lecą na wysokości 1-1,5 km ze średnią szybkością 50-70 km na godzinę. Dziennie przemierzają 150-200 km. Przed nimi daleka droga, nawet kilkanaście tysięcy kilometrów do przebycia – podkreśla Siekiera.
Warto podkreślić, że dzięki obserwacjom z wykorzystaniem nadajników satelitarnych poznajemy dokładnie miejsca, gdzie wędrujące ptaki odpoczywają, żerują, a nawet gdzie znajdują się czyhające na nie śmiertelne pułapki (obecnie przede wszystkim linie energetyczne). Korzystając z tradycyjnego obrączkowania uzyskiwaliśmy niepełne dane, głownie z miejsc zamieszkałych przez ludzi. Obecnie dzięki nowej wiedzy będzie można przygotować lepszą strategię ochrony tego gatunku (m.in. zaprojektować nowe tereny chronione, kluczowe dla wędrujących bocianów, oraz zamontować specjalne zabezpieczenia na liniach energetycznych).
W tej chwili bociany najłatwiej zobaczyć na koszonych łąkach, oranych polach, ale bywa, że spacerują wzdłuż dróg. Wystarczy poszukiwać ich charakterystycznych, czarno-białych, sylwetek.
Rzecz jasna, dalecy jesteśmy od pełnego zrozumienia fenomenu migracji ptaków, a nawet o wędrówkach bociana białego, jednego z najlepiej zbadanego pod tym kątem gatunków, ciągle wiemy niewiele i badania niemalże corocznie dostarczają nowych ciekawych informacji. Przede wszystkim zaś inspirują do kolejnych prac i cieszymy się, że pomysłów zapewne nam nie zabraknie, co napawa nas wielką radością.
Literatura:
Kosicki, J., Sparks, T., & Tryjanowski, P. (2004). Does arrival date influence autumn departure of the White Stork Ciconia ciconia?. Ornis Fennica, 81(2), 91-95.
Siekiera, J., Jankowiak, Ł., Profus, P., Sparks, T. H., & Tryjanowski, P. (2022). Secrets of the night: roost sites and sleep disturbance factors during the autumn migration of first‐year white stork Ciconia ciconia. Journal of Avian Biology, 2022(11-12), e03024.
Siekiera, J., Jankowiak, Ł., Siekiera, A., Chmura, N., Profus, P., Sparks, T. H., & Tryjanowski, P. (2021). Post-breeding flocks of White Storks Ciconia ciconia in southern Poland: size, age composition and the geographical origin of birds. Bird Study, 68(2), 190-197.
Tobolka, M. (2014). Importance of juvenile mortality in Birds' population: early post-fledging mortality and causes of death in white stork Ciconia ciconia. Polish Journal of Ecology, 62(4), 807-813.
Mapka wędrówki dwóch młodych bocianów z gniazda w Żywocicach. Odlot z lęgowiska - 4 VIII 2023, następnie 5-7 VIII postój w Czechach, co najprawdopodobniej związane było z załamaniem pogody, i kontynuacja wędrówki w kierunku południowo-wschodnim (oprac. J. Siekiera).
