Wiosennych bocianich dziwów ciąg dalszy

Przyloty bocianów do Polski budzą ogromne fascynacje, a media wręcz prześcigają się nowymi informacjami o ptakach zajmujących gniazda. Ludzie z niepokojem pytają co się bocianami dzieje, ale i donoszą o pierwszych wizytach gniazd. Dane z nadajników GPS sugerują, że mamy do czynienia z opóźnieniem i czekają nas dziwne wiosenne losy. Możliwych scenariuszy, dlaczego tak się dzieje jest całkiem sporo. Tymczasem sytuacja zamiast się klarować, zdaje się być coraz dziwniejsza.

 

Zażartowałbym nawet, że wiosennych dziwów mamy ciąg dalszy, a nowy zaskakujący trend widać czarno na białym, czy może doprecyzowując – czarny przed białym, a oczywiście chodzi o nasze dwa gatunki bocianów. O ile bowiem nasze bociany białe ociągają się z powrotem na lęgowiska, to z różnych miejsc kraju otrzymujemy sygnały o krążących nad lasami bocianami czarnymi. Sam zresztą widziałem hajstrę, jak czasami nazywamy boćka czarnego, już kilka dni temu. Według kalendarza przylotów powinno być tak, że najpierw przylatuje bocian biały, a za jakieś dwa tygodnie czarny. Wymijanka dwóch gatunków w wiosennym powrocie?

 

Pytanie wcale nie jest bezzasadne, choć za wcześnie na coś więcej niż tylko spekulacje. Podobny przypadek różnic międzygatunkowych, już 15 lat temu wspólnie z prof. Timem Sparksem z Uniwersytetu w Cambridge, opisaliśmy dla dwóch gatunków jaskółek – brzegówki i dymówki. Jeszcze 50 lat temu to dymówka przylatywała do Anglii ok. dwóch tygodni przed brzegówką, ale teraz pomimo tego, że oba gatunki przylatują na lęgowiska istotnie wcześniej, to brzegówka wyprzedza dymówkę. Wygląda to tak jakby mniejszy gatunek (brzegówka) szybciej adoptował się do zmian klimatycznych. Być może z bocianami dzieje się coś podobnego? Warto bowiem wiedzieć, że bocian czarny jest nieco mniejszy od białego krewnego, a takie niewielkie różnice mogą wywoływać inne reakcje na temperaturę.

 

Jednak dwa gatunki bocianów różnią się nie tylko wielkością, ale i miejscami występowania – bocian biały kocha wieś, a czarny lasy, a także trendami populacji. Bocian biały choć znacznie liczniejszy, to jednak jego populacja w ostatnich latach się zmniejsza, zaś w przypadku bociana czarnego jest wręcz przeciwnie. Niegdyś był to gatunek skrajnie rzadki i zagrożony, a obecnie, z roku na roku, staje się coraz liczniejszy. Większa liczebność ułatwia możliwość jego szybszego zobaczenia.

 

I wreszcie pozostaje do wyjaśnienia jeszcze jeden niezwykle ciekawy aspekt wędrówek obu gatunków bocianów. Niedawno w mediach pojawiły się spekulacje, że bocian biały nie wędruje przez Włochy, bo tam strzelają do ptaków. Tak, niestety proceder ten rzeczywiście ma miejsce i jest to jeden z większych dramatów ochrony przyrody w Unii Europejskiej, jednak to nie on jest przyczyną unikania wędrówek bocianów białych przez Półwysep Apeniński. Chodzi o to, że od góry teren Włoch jest niejako zamknięty kapsułą wysokich Alp, a od dołu wodami Morza Śródziemnego. Pokonanie takich barier wymaga aktywnego lotu. Bocian biały najchętniej szybuje, potrzebuje więc ciepłych prądów wznoszących i unika większych barier geograficznych, natomiast bocian czarny częściej lata w sposób aktywny i może takie przeszkody łatwiej pokonać. Zatem tajemnica może tkwić w reakcji na warunki atmosferyczne, a konkretnie w układzie sprzyjających wiatrów, które – mówiąc nieco żartobliwie – bocianom białym mocno wieją w oczy, zaś czarnym wcale nie są takie straszne .

 

Literatura

Glutz Von Blotzheim, U. N. (2018). Nielegalne polowanie na ptaki w Unii Europejskiej: rozbieżność między słowem pisanym a skutecznym działaniem. Chrońmy Przyr. Ojcz. 74 (2): 83–90

Kozera, C. (2014). White storks killings in Lebanon and the effort to stop it: the role of social media in spreading and counteracting the phenomenon. Studies in Global Ethics and Global Education, (1), 80-104.

Orsi, U. G., Boano, G., & Tallone, G. (1995) White Storks and hunting in Italy. [In:] Proceedings of the International Symposium on the White Stork (Western Population) (O. Biber, P. Enggist, C. Marti and T. Salathé, Eds.). Basel 1994.

Sparks, T., & Tryjanowski, P. (2007). Patterns of spring arrival dates differ in two hirundines. Climate Research, 35(1-2), 159-164.