USD -
4.0341
EUR -
4.3213
GBP -
5.0598
DKK -
0.5794
Początkowo człowiek prowadził koczowniczy, myśliwsko-zbieracki tryb życia. Później zajął się uprawą roślin, a także hodowlą zwierząt gospodarskich. Początek hodowli bydła datuje się na około 3,5 tysiąca lat p.n.e. Świnie natomiast zostały udomowione około 7 tysięcy lat temu, jednak pierwszym udomowionym zwierzęciem był pies.
Działalność człowieka miała wpływ na okoliczne ekosystemy. Polegała na zbieraniu surowców, polowaniu i połowie zwierząt w celu konsumpcji i zbieraniu trofeów, wycinaniu lasów w celu rozbudowania urbanizacji i pozyskania surowców takich jak drewno, niezbędnych do budownictwa. Działania te często miały charakter pejoratywny, wprowadzając nieodwracalne zmiany w krajobrazach, które zostały przekształcone przez ludzi. Dzikie zwierzęta roślinożerne zostały udomowione przez człowieka, stając się zwierzętami gospodarskimi, które do pewnego stopnia naśladują rolę dawnych, dzikich przodków, utrzymujących heterogeniczność i złożoność zajmowanych siedlisk. Jednak na przestrzeni wieków, człowiek zmodernizował rolnictwo, a co za tym idzie - porzucił tradycyjne systemy upraw.
Piękno krajobrazów basenu Morza Śródziemnego
Przyroda w klimacie śródziemnomorskim jest wyjątkowa. Rośliny w tym klimacie cieszą się zielenią przez cały rok. Występują tam siedliska przede wszystkim o wysokiej wartości przyrodniczej, z bogatymi gatunkowo zbiorowiskami. Niestety krajobraz ten został negatywnie dotknięty przez proces intensywnego wypasu zwierząt gospodarskich, do których należą w tym klimacie kozy, osły, konie, krowy czy owce. Z intensywnym wypasem związane są niekorzystne przekształcenia w ekosystemach, takie jak degradacja gleby, zwiększenie homogenizacji siedlisk, utrata różnorodności. Jednak czy wypas zwierząt faktycznie jest szkodliwy?
Bydło na wypasie – czy to dobry krok dla ekosystemu?
Początkowo bydło przyrodnicy kojarzyli niemalże wyłacznie z powodowaniem szkód w ekosystemach. Okazuje się jednak, że przy odpowiednim zarządzaniu wypasem, krowy mogą odgrywać bardzo ważną rolę w przyrodzie, powodując odbudowywanie krajobrazów, a także przyczyniać się do zwiększania różnorodności biologicznej. Na podstawie przeglądu literatury zebrano dane odnośnie wypasu zwierząt gospodarskich jako narzędzia do zarządzania ekosystemami – ich składem, funkcjonowaniem i strukturą. Do badania zostały wykorzystane odpowiednie słowa kluczowe zawarte w oryginalnych publikacjach, a także uwzględniono główne gatunki zwierząt hodowlanych występujących w krajobrazie śródziemnomorskim. Łącznie przeanalizowano 189 artykułów, z których finalnie wybrano 47, jako odpowiadające w pełni kryteriom badań. Następnie utworzono bazę danych, tworząc kilka różnych kategorii, takich jak lokalizacja, pokrycie terenu, cele zarządzania danym terenem, intensywność wypasu, który zyskał podkategorie ekstensywnego, umiarkowanego i intensywnego, gatunki zwierząt gospodarskich oraz cała historia użytkowania pastwisk – krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe.
Wyniki badań na podstawie literatury
Wyniki nie były jednoznaczne. Pozytywny wpływ wypasu na ekosystem oraz różnorodność biologiczną zaobserwowano, kiedy wypas był ekstensywny lub umiarkowany. W siedliskach krzewiastych na terenach Portugalii zauważono wzrost różnorodności wielu gatunków traw. Intensywny wypas zwierząt gospodarskich z kolei przyczynił się do zapobiegania pożarom, regulacji biomasy, ponieważ zwierzęta na pastwiskach powodowały szybszą odbudowę roślinności, a dzięki temu zwiększała się różnorodność gatunków roślin.
Z drugiej strony, im bardziej intensywnie prowadzone systemy wypasu, tym większy, negatywny odsetek dla odbudowy bioróżnorodności, a co za tym idzie – ochrony wielu siedlisk. Przyczyniło się to bowiem do zmniejszenia ilości pokarmu dla pszczół miodnych na zielonych terenach, zmniejszyła się również liczba gatunków endemicznych krzewów w tych siedliskach. Również ekstensywny i umiarkowany wypas, ale długoterminowy dawał negatywny skutek. Istotne było również zagęszczenie stada – im mniejsze, tym mniejsza kontrola nad zakrzewianiem terenu. Im większe zagęszczenie, tym wzrastało ryzyko utraty bioróżnorodności.
Rozwaga kluczem do sukcesu
Jak dotąd, wszystkie dane dały niejednorodny wynik. Dlatego też potrzeba dalszych badań, aby móc uzyskać jednoznaczną odpowiedź. Jednak do tej pory wiemy, że wypas zwierząt może dać pozytywne, jak i negatywne skutki, które wpływają na kształtowanie ekosystemów. Przede wszystkim wypas może zapobiegać pożarom, regulować biomasę, ale im zwiększała się jego intensywność, tym skuteczność spadała. Jaki z tego morał? Przede wszystkim rozwaga oraz limit. Najlepszym, do tej pory sprawdzonym rozwiązaniem jest wypas ekstensywny oraz umiarkowany, krótkoterminowy. Jednak nadal potrzeba dalszych badań, które wskażą kompromisy pomiędzy innymi usługami ekosystemowymi, jak również pomiędzy wypasem różnych gatunków hodowlanych między sobą. Głównym celem jest chęć poprawy chowu i wypasu zwierząt gospodarskich, jednocześnie unikając homogenizacji ekosystemów, zachowując ich różnorodność gatunkową i siedliskową.
Źródło:
Ribeiro, I., Domingos, T., McCracken, D., Proença, V., 2023. The use of domestic herbivores for ecosystem management in Mediterranean landscapes. Glob. Ecol. Conserv. 46. https://doi.org/10.1016/j.gecco.2023.e02577
lic. Dominika Gruszka
studentka biologii stosowanej
Wydział Medycyny Weterynaryjnej i Nauk o Zwierzętach
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
