Muchy przestają być wrażliwe na substancje, które jeszcze do niedawna były dla nich zabójcze. Może to odpowiadać to za trudne do opanowania chmary owadów na fermach. Jak walczyć z muchami, które uodporniły się na insektycydy?
Kontrola owadów: kosztowna i coraz mniej skuteczna
Na wielu gospodarstwach, pomimo przemyślanej strategii kontroli owadów i stosowania insektycydów, muchy są w miesiącach letnich plagą. Uprzykrzają życie pracownikom fermy i szkodzą zwierzętom, obniżając znacznie ich dobrostan, a nawet prowadząc do obniżonej wydajności mięsnej i mlecznej. Ponadto niosą zagrożenie epidemiologiczne, roznosząc na swoich ciałach dziesiątki patogenów.
Rolnicy, którzy wykorzystują do zwalczania much polecane środki chemiczne często i tak ponoszą porażkę i załamują ręce. Jak wynika z najnowszych badań przeprowadzonych na fermach w Niemczech, wina nieskutecznej kontroli owadów może leżeć właśnie w tych „rekomendowanych” insektycydach. Muchy przestają być wrażliwe na substancje, które jeszcze do niedawna były dla nich zabójcze.
Niemieccy naukowcy przyjrzeli się, w jakim stopniu popularne insektycydy działają na bolimuszkę kleparkę (Stomoxys calcitrans). To gatunek krwiopijnej muchy powszechnie występujący w gospodarstwach, powodujący bardzo bolesne ukłucia. Szczególnie źle reaguje na niego bydło, które na próby odganiania much marnuje sporo energii. W efekcie zmniejsza się u niego spożycie paszy, skraca się czas przeznaczony na przeżuwanie i odpoczynek, spada jego produktywność i masa ciała.
Przykładowo, straty powodowane przez bolimuszkę kleparkę w sektorze bydła w Stanach Zjednoczonych szacowane są na około 2,2 miliarda dolarów rocznie. Warto dodać, że to właśnie bolimuszka kleparka podejrzewana jest o rolę w przenoszeniu wirusa afrykańskiego pomoru świń (ASF) między gospodarstwami trzody chlewnej. Więcej na ten temat: Czy muchy przenoszą ASF? Wchodzimy w letni sezon epidemii. Z tych powodów zwalczanie tego gatunku muchy na fermach trzody chlewnej również powinno być priorytetem.
Niestety bardzo mało wiadomo o rzeczywistej – aktualnej - skuteczności środków owadobójczych w warunkach terenowych. Większość wprowadzonych do użytku insektycydów została przebadana pod tym względem lata temu i w kontrolowanych warunkach. Nie wzięto wtedy niestety pod uwagę, że muchy mogą nabyć oporność na substancje chemiczne.
Działa tutaj mechanizm podobny do nabywania oporności na antybiotyki przez bakterie. Muchy nieustannie mające kontakt z tym samym insektycydem z pokolenia na pokolenie staję się na niego mniej wrażliwe - przeżywają i rozmnażają się tylko te muchy, które przeżyły ekspozycję na substancję. Proces ten przyspiesza nieodpowiednie stosowanie insektycydów. Paradoksalnie prowadzi do wyhodowania „super much”, które jeszcze ciężej zwalczyć.
Test skuteczności insektycydów
Naukowcy z Niemiec postanowili sprawdzić, czy popularne insektycydy są nadal skuteczne w zwalczaniu bolimuszki kleparki na fermach bydła mlecznego. W tym celu na terenie 40 gospodarstw rozstawili pułapki na muchy zawierające deltametrynę – częsty składnik środków owadobójczych. Dodatkowo, z obszaru 10 gospodarstw zebrali muchy do dalszej hodowli laboratoryjnej. Przetestowali w niej wpływ na larwy i osobniki dorosłe deltametryny oraz azametifosu (innego składnika aktywnego popularnych insektycydów) a także substancji larwobójczych – cyromazyny oraz pyriproxyfenu. Środki badano w zalecanych przez producentów stężeniach.
W badaniu terenowym stwierdzono, że po 10 sekundach ekspozycji na deltametrynę padało zaledwie 32% much. Po 15 minutach liczba ta wynosiła ok 40% i nie zmieniła się znacząco po kolejnych 6 i 24 godzinach. Zgodnie z przyjętymi standardami działania insektycydów stwierdzono więc, że muchy na wszystkich 40 gospodarstwach były oporne na deltametrynę. Aby uznać środek owadobójczy za skuteczny, po 6 godzinach ekspozycji śmiertelność much powinna wynosić przynajmniej 90%.
Jak naukowcy dowiedzieli się z ankiet przeprowadzonych z rolnikami z badanych gospodarstw, aż 86% z nich rutynowo stosowało na swoich fermach insektycydy z deltametryną. Dlatego oporność much na te środki nie była zaskoczeniem. Zdążyły się one do nich „przyzwyczaić”. Co jednak niepokojące, oporność owadów na środek owadobójczy stwierdzono również w gospodarstwach, których pracownicy nie stosowali żadnych insektycydów przez ostatnie 10 lat. Pokazuje to, że oporność much nie jest problemem lokalnym i może rozprzestrzeniać się między fermami. Prawdopodobnie umożliwia im to stosowanie obornika na polach uprawnych (w którym mogą się rozwijać), czy chociażby podmuchy wiatru.
W badaniach laboratoryjnych naukowcy potwierdzili oporność much na deltametrynę, a także na azametifos. Dość skuteczne okazały się jednak środki larwobójcze. Cyromazyna, stosowana w rekomendowanych stężeniach, zahamowała rozwój niemal 100% owadów, a pyriproxyfen ponad 90%.
Jak uniknąć oporności much i skutecznie je zwalczać?
Aby efektywnie ograniczać populacje much w gospodarstwach i nie doprowadzić do wytworzenia przez nie oporności na insektycydy warto zachować kilka zasad:
- Środki owadobójcze należy stosować ściśle według zaleceń producenta: w odpowiednio wysokiej dawce, w rekomendowanych odstępach czasu
- Co roku, a zwłaszcza przy zauważeniu braku skuteczności obecnie stosowanego środka, warto wymienić stosowany insektycyd na inny preparat - zawierający substancję aktywną z innej grupy chemicznej. Z roku na rok preparatami można „żonglować”
- Zwalczanie dorosłych osobników powinno się łączyć ze stosowaniem środków larwobójczych w oborniku – insektycydów lub np. bardziej ekologicznego wapna gaszonego
- O kontrolę much trzeba dbać przez cały rok - jesienią i zimą również pojawiają się nowe pokolenia owadów w gospodarstwie – i łączyć w niej różne metody
Więcej na ich temat oraz substancji stosowanych w insektycydach można znaleźć tutaj: Jak zwalczać muchy na fermach.
Warto znać skład insektycydu – i stosować się do zaleceń
Jak wynika z ankiet przeprowadzonych wśród niemieckich rolników, wiedza i świadomość na temat tego co zawierają insektycydy oraz w jaki sposób powinno się je stosować jest u nich dość niska. Na większości z 52 gospodarstw, na których naukowcy prowadzili rozmowy, pracownicy nie orientowali się z jakich dokładnie insektycydów korzystają, ani kiedy ostatnio były stosowane – co uniemożliwia używanie ich w zalecanych przedziałach czasowych.
Tylko 29 z 52 hodowców bydła mlecznego było w stanie wymienić nazwy środków owadobójczych, których używają na fermie. Nie ma pewności, czy stosowali je w zalecanych stężeniach. To niezwykle ważna kwestia – insektycydy muszą być stosowane w odpowiednio wysokiej dawce, która będzie śmiertelna dla owadów. Zapobiega to nabywaniu przez nie oporności.
Na zdecydowanej większości ferm stosowano popularne środki opartne na deltametrynie. Nieliczne gospodarstwa sięgały po preparaty zawierające inne substancje – neonikotynoidy i spinozydy, czy środki fosforoorganiczne. Tylko na jednym z gospodarstw stwierdzono wykorzystanie środka larwobójczego – cyromazyny. 38% rolników stwierdziło, że w ostatnich latach zmieniało rodzaj insektycydu. Niestety w większości przypadków należał on do tej samej grupy co deltametryna i również mógł powodować oporność much.
Rolnicy insektycydy stosowali 2-3 razy latem lub „w razie potrzeby”. Kilku z nich zadeklarowało, że używa ich codziennie. Żaden z nich nie stosował częstotliwości zalecanej na ulotce produktu. Dodatkowo, z rozmów wynikło, że przy rozpylaniu środków na ściany budynków nie stosowali żadnych środków ochrony osobistej, co stanowi poważne zagrożenie dla ich zdrowia.
Na podstawie:
Reissert-Oppermann, Sophia, et al. "Insecticide resistance in stable flies (Stomoxys calcitrans) on dairy farms in Germany." Parasitology research 118.9 (2019): 2499-2507.
