Uprawa bezorkowa – czy to się opłaca?

Uproszczenia w uprawie coraz szerzej są stosowane w polskich gospodarstwach. Typów upraw z pominięciem orki jest kilka i różnią się od siebie w sposób diametralny. Jakie niosą za sobą korzyści i zagrożenia? Czy uproszczone systemy uprawy to moda, która przeminie, czy jednak prawdziwa rewolucja rolnictwa?

Glebę trzeba spulchnić

Sceptycy lub przeciwnicy technologii uprawy bezorkowej jako argument przeciwko stosowaniu uproszczeń podnoszą zbytnie zagęszczenie gleby spowodowane brakiem jej odwrócenia i tym samym rozluźnienia przez pług. Jednak uproszczenia w uprawie nie polegają na zaniechaniu orki i wykonywaniu pozostałych zespołów uprawek. W takim przypadku obawy te byłyby w pełni uzasadnione. Wyeliminowanie orki musi nieść za sobą włączenie innego zabiegu rozluźniającego i to niekoniecznie całą powierzchnię gleby. Biorąc pod uwagę ten parametr, uprawy bezorkowe możemy podzielić na całopowierzchniowe i strip-till – czyli uprawę tylko wąskich pasów gleby, w które wysiewane są nasiona, a międzyrzędzia pozostają nienaruszone.

Fot.1. Głębokie zabiegi spulchniające to podstawa systemów bezorkowych.

Tab. 1. Porównanie różnych technologii uprawy

Dlaczego wprowadza się uproszczenia w uprawie?

Zastąpienie orki innymi głębokimi uprawami ma za zadanie przede wszystkim ograniczyć koszty i zadbać o środowisko bez szkody dla uzyskiwanych plonów. Uprawy bezorkowe stały się także rozwiązaniem problemów uprawy na tzw. glebach „minutowych” gdzie przez dużą zawartość iłu po wykonaniu orki grudy szybko zasychały uniemożliwiając dokładną uprawę przedsiewną. Uprawa pasowa (z ang. strip-till) doskonale sprawdzi się na glebach kamienistych, gdzie orka i pozostałe uprawy mieszające całą powierzchnię gleby wyrzucały głazy na powierzchnię. Także na glebach lekkich, ograniczenie przewracania, mieszania i spulchniania gleby pozwala zaoszczędzić sporą ilość drogocennej wilgoci. Wspomniana wcześniej redukcja kosztów w uprawach bezorkowych w porównaniu do systemu orkowego wynika z mniejszej ilości energochłonnych zabiegów oraz redukcji czasu poświęcanego na pracę w polu.

Fot.2. Zużycie paliwa w technologii strip-till jest niższe z powodu uprawy wyłącznie około 1/3 powierzchni pola którą stanową pasy siewne.

W zależności od areału, na którym gospodarujemy i maszyn jakie wykorzystujemy, koszty związane z uprawą mogą zmniejszyć się o około 430 zł/ha w przypadku oleju napędowego, oraz kilkuset złotych oszczędności na hektar w przypadku zmniejszenia kosztów amortyzacyjnych i eksploatacyjnych wielu maszyn. Nie bez znaczenia pozostaje także oszczędność czasu – pracy własnej lub kosztów pracownika. W obecnych czasach na znaczeniu są także proekologiczne aspekty wynikające z wdrożenia uprawy bezorkowej. W nowej odsłonie Wspólnej Polityki Rolnej, której wymogi zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2023, premiowane będzie stosowanie upraw bezorkowych w kontekście realizacji zadań w ekoschematach. Zagrożeniami niosącymi ze sobą systemy uproszczonej uprawy wydają się większa kompensacja chwastów, które były niszczone przez wiele zabiegów uprawowych, oraz nasilenie chorób, których rezerwuarem mogą być pozostawione lub płytko wymieszane resztki pożniwne. Należy zatem wziąć pod uwagę pojawienie się dodatkowych kosztów na ochronę łanów.

Tab. 2. Porównanie czasochłonności i energochłonności uprawy orkowej i strip-till

W przypadku uprawy orkowej konieczne jest wykonanie uprawy pożniwnej, mającej na celu przerwanie kapilarów glebowych ograniczając parowanie i podbudzenie samosiewów do wzrostu. Następnie, zwykle wykonywana jest orka – przedsiewna, jeżeli planujemy zasiew ozimin lub zimowa, jeżeli rozważany jest siew roślin jarych. Nawozy zawierające fosfor i potas, w zależności od wybranej strategii aplikowane są przed orką, lub przed siewem rośliny. Po orce a przed siewem wykonywany jest zespół upraw przygotowujący odpowiednie łoże siewne. Po wszystkich tych zabiegach możliwy jest zasiew rośliny. To bardzo wiele czynności, które niosą za sobą zużycie sprzętu, oleju napędowego i czasu. Porównując system orkowy do technologii bezorkowej z jednoczesną aplikacją nawozów podstawowych i opcjonalną uprawą pożniwną oszczędności wynoszą około 30-60 l oleju napędowego / ha i 25-45 minut czasu pracy poświęcanych na uprawę jednego hektara pola. Dodatkowo za pomocą jednej maszyny i jednego przejazdu uprawiamy glebę często na głębokość większą niż w przypadku orki, pozwalając na głębszy rozwój korzeni umożliwiając lepsze pobieranie składników pokarmowych i wody. Decyzja o uprawie pożniwnej w technologiach bezorkowych zależy od własnych przekonań. Z jednej strony przyspieszy mineralizację resztek pozostawionych na powierzchni pola, przerwie kapilary glebowe ograniczając parowanie, a z drugiej strony pozostawienie ścierniska w uprawie strip-till stworzy barierę chroniącą rośliny przed wysmalającym wiatrem, umożliwi pozostawanie śniegu na polu, oraz ograniczy erozję wodną i wietrzną. Zamiast klasycznej uprawy pożniwnej można zastosować coraz popularniejsze maszyny do konserwacji gleby np. bronę zgrzebło, która wzruszy delikatnie powierzchnię gleby ograniczając parowanie i pobudzając samosiewy do wzrostu, a pozostawiając ściernisko.

Fot.3.  Alternatywą dla uprawy pożniwnej jest brona zgrzebło, która nie wymiesza resztek pożniwnych i ścierniska z glebą, ograniczając erozję, a jednocześnie wzruszy glebę ograniczając parowanie i pobudzi samosiewy do wzrostu (fot. mzuriworld.com.)

Plon nie tak ważny jak to, co zostaje w kieszeni!

Choć rolnictwo dla wielu rolników to coś więcej niż praca, a dziedzictwo przekazywane z pokolenia na pokolenie, to bardzo ważnym jest, aby pozwoliło utrzymać rodzinę i zapewnić godny byt. W coraz szybciej pędzącym świecie często dajemy się wmanewrować w zupełnie absurdalne wyścigi w uzyskiwaniu coraz wyższych plonów, biciu kolejnych rekordów, które wymagają ogromnych nakładów finansowych. Czasami jednak warto policzyć, czy nakłady jakie ponieśliśmy na wyprodukowanie tak dużego plonu, nie przerosły zysków z wypracowanych dodatkowych ton płodów rolnych? Inwestycja w maszyny bezorkowe, do uprawy pasowej lub skorzystania z ich usług mogą pomóc obniżyć koszty paliwa, eksploatacji wielu maszyn a przede wszystkim zaoszczędzić bezcenny czas. Nawet jeżeli plony pozostaną na poziomie uprawy bezorkowej, lub ulegną niewielkiemu obniżeniu, to oszczędności wynikające z uprawy bezorkowej mogą przełożyć się na wyższy zysk wypracowany z hektara plantacji. W obecnych realiach uprawy bezorkowe wydają się prawdziwą pieśnią przyszłości.

Autor: Radek Nowicki

Pasjonat rolnictwa i nauki. Łączę oba te zainteresowania pracując w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym jako Specjalista ds. Doświadczalnictwa, oraz ucząc się w Szkole Doktorskiej UTP w dyscyplinie Rolnictwo i Ogrodnictwo. Tematem, którym się zajmuję to nowinka w postaci grochu ozimego i jego mieszanek z zbożami. Szczególnie interesuje mnie uprawa roślin, coraz dokładniejsze poznawanie i wyjaśnianie ich potrzeb. Dążę do tego, aby nauka ułatwiała pracę rolnikom, wskazywała nowe kierunki działań przynosząc zyski im i środowisku.

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.   Wszystkie artykuły autora

Najnowsze artykuły autora:

• Zwalczanie szkodników łuszczynowych w rzepaku
• Odchwaszczanie kukurydzy – jak to zrobić skutecznie?
• Ochrona liścia flagowego – czyli zabieg T2 w zbożach
• Pogoda sprzyja wcześniejszemu porażeniu przez zgniliznę twardzikową
• Zabieg T1 nie zawsze ze skracaniem