Śmietka i spółka atakują rzepak

Śmietka od lat jest najgroźniejszym jesiennym szkodnikiem rzepaku. Do braku skutecznych zapraw i insektycydów wybaczających błędy zdążyli już wszyscy przywyknąć, i teraz aby skutecznie sobie poradzić ze szkodnikami trzeba często bywać na polu. Obserwacje i wykonanie zabiegu w odpowiednim czasie to jedyna droga do zdrowego rzepaku.

 

Trudności w uzyskaniu wysokich plonu rzepaku to w większości pokłosie zwiększenia się liczebności szkodników na skutek mniej skutecznych sposobów ich zwalczania. Wycofanie neonikotynoidów z zapraw i fosforoorganików z nalistnej ochrony przyniosło prawdziwą plagę szkodników w rzepaku. W kwestii zwalczania śmietki zrodziło to największe problemy, ponieważ obecnie szybkie i całkowite zwalczenie formy szkodliwej – czyli larwy jest praktycznie niemożliwe z powodu braku środków gazujących. Obecnie konieczne są regularne monitoringi nalatujących postaci dorosłych śmietki – muchówek i ich zwalczanie tuż przed złożeniem jaj.

 

Śmietka - wróg numer 1

 

Ocieplanie się jesiennej części roku sprzyja dynamiczniejszemu rozwojowi szkodników i wydłuża okres ich żerowania. Jeszcze kilkanaście lat temu występowały 2 pokolenia śmietki w sezonie, a obecnie w roku pojawia się dodatkowe – trzecie pokolenie tego szkodnika w okresie jesiennym. Ma to związek z biologią rozwoju śmietki, który zależy od sumy temperatur. Na skutek przyspieszonego rozwoju wywołanego wyższymi temperaturami, szybciej pojawiające się drugie pokolenie śmietki jest w stanie wydać jeszcze jedno – najczęściej w sierpniu, którego naloty trwają do końca września, a żer larw nawet do końca października.

 

Szkodliwość śmietki nie kończy się jednak na bezpośrednim uszkadzaniu korzeni rzepaku. Ponadgryzane korzenie to gorsze pobieranie składników pokarmowych i wody, jednak najgroźniejsza jest osłabiona zimotrwałość czy wypadanie całych roślin. Może to nastąpić nawet przed nadejściem zimy, w fazie 7-8 liści, co może doprowadzić do konieczności likwidacji plantacji. Miejsce nadgryzionych tkanek to także otwarta przestrzeń dla infekcji grzybowych. Roślina wówczas musi się mierzyć z szarą pleśnią, czy różnego rodzaju zgniliznami korzeniowymi.

 

Próg szkodliwości dla śmietki jest bardzo niski i wynosi jedną samicę muchówki odłowioną w ciągu trzech dni. Po około 5-6 dniach od stwierdzenia pierwszego osobnika na plantacji należy przystąpić do zabiegu insektycydowego, bo w późniejszym czasie będzie dochodziło do składania jaj tuż u podstawy rozety.

 

Fot. 1. Rzepak z korzeniem uszkodzonym przez larwy śmietki będzie miał problemy z pobieraniem składników pokarmowych oraz mniejsze szanse na przezimowanie

 

Mszyce także groźne

 

Szkodnikiem, który raz na kilka lat przysparza wielu problemów są mszyce. Ich gradacja nie występuje każdego roku, jednak w miejscach, gdzie występuje wirus żółtaczki rzepy (TuYV) należy kontrolować nawet najmniejszą liczebność mszycy. Objawy tej choroby łatwo pomylić na przykład z początkowymi niedoborami azotu lub problemami z pobieraniem fosforu. Zainfekowane rośliny są znacznie osłabione, a plon z plantacji porażonej w znacznym stopniu może ulec uszczupleniu o połowę. Po wystąpieniu symptomów niestety za późno już na reakcje, a jedynymi sposobami na ograniczanie tej groźnej choroby to uprawa odmian odpornych i zwalczanie wektorów choroby, którymi są mszyce. Przy dużym nasileniu nawet osobniki niezainfekowane wirusem mogą stanowić zagrożenie dla rzepaku. Intensywne wysysanie soków z liści rzepaku doprowadza do wizualnego więdnięcia rzepaku, traci na tym także dynamika rozwoju roślin przed zimą. Chemiczna ochrona również nie należy do najłatwiejszych, bo żerowanie od spodniej strony liścia utrudnia kontakt z pyretroidami, dlatego konieczne jest stosowanie środków układowych i systemicznych, aby zostały pobrane wraz z sokami roślin.

 

Pchełki, gnatarz, miniarka i chowacz galasówek

 

Są to szkodniki o mniejszym znaczeniu ekonomicznym, często zwalczane przez zaprawy jak na przykład pchełki lub ginące podczas zabiegów wycelowanych w śmietkę. Poważne szkody wyrządzają, jeśli występują w obfitej gradacji lub nie stosuje się zapraw, oraz ochrony insektycydowej. Niekontrolowane pchełki potrafią doprowadzić do gołożerów rzepaku w fazie liścieni lub pierwszego liścia. Na szczęście dostępne zaprawy nieco łagodzą skalę zniszczeń, gdzie po nagryzieniu kilku roślin pchełki giną. Larwy gnatarza rzepakowego wygryzają otwory od spodniej trony liścia, a w przypadku masowego wystąpienia mogą doprowadzić do gołożerów, pozostawiając jedynie nerwy liści. Miniarka kapuścianka, to szkodnik zjadający miękisz liści, pozostawiając półprzeźroczyste warstwy górnej i dolnej skórki. Nieregularne powygryzane „labirynty” w liściu i jego nerwach prowadzą po pogorszenia fotosyntezy i transportu asymilatów. Larwy chowacza galasówka z kolei wyrządzają poważny uszczerbek dla korzeni rzepaku i konsekwencje dla całej rośliny. Szkodnik ten żeruje w korzeniach rzepaku, powodując widoczne guzowate zgrubienia, w środku których można zaobserwować larwy, lub puste przestrzenie – galasy. Jak każde uszkodzenie korzenia prowadzi do zahamowania wzrostu i łatwiejszego wypadnięcia roślin podczas zimy.

 

Fot.2. Choć jesiennych szkodników jest sporo, to szkody przez nie wyrządzane nie są duże, za sprawą ich zwalczania przy okazji zabiegów na śmietkę.

 

Preparaty na szkodniki w rzepaku

 

Choć ilość różnych insektycydów może przyprawić o zawrót głowy, to poszczególne substancje czynne różniące się od siebie można policzyć na palcach jednej ręki. Do jesiennego zwalczania szkodników mamy dostępne dwie grupy środków: pyretroidy działające kontaktowo i żołądkowo, a na roślinie powierzchniowo, oraz acetamipryd – ostatnia substancja z grypy neonikotynoidów działająca kontaktowo i wgłębnie na szkodniki, a w roślinie jej dystrybucja odbywa się wgłębnie i systemicznie. W śród pierwszej z grup dostępne są takie substancje jak deltametryna, cypermetryna, lambda-cyhalotryna, gamma cyhalotryną, tau-fluwalinat, esfenwalerat. Rejestracja poszczególnych środków przeciwko konkretnym szkodnikom jest różna i zależy od formulacji i stężenia środka. Do zwalczania śmietki w rzepaku zarejestrowane są fabryczne mieszaniny acetamiprydu i lamba-cyhalotryny jak np. Inazuma 130 WG w dawce 0,3 kg/ha, a także preparaty zawierające osobno acetamipryd: Apis 200 SE, Acepir 200 SE (0,25 l/ha), lub deltametrynę: Delmetros 100 SC, Koron 100 SC (0,05 l/ha).

 

Skuteczność zależy od pH oprysku

 

W dużej mierze wątpliwa skuteczność insektycydów zależy od jakości dostępnej wody do oprysków i stosowanych mieszanin z innymi środkami i nawozami. Insektycydy dobrze działają rozpuszczone w cieczy o pH na poziomie 4,5-6,0. Woda wodociągowa używana do oprysków najczęściej przekracza tą granice, a jednoczesne stosowanie środków owadobójczych na przykład z odżywianiem borem praktycznie niszczy skuteczność insektycydów. Odczyn cieczy można kontrolować za pomocą adiuwantów do tego przeznaczonych lub użyć kwasku cytrynowego. Dawka tych środków zależy od pH samej wody i dodawanych składników. Około 500 gramów kwasku cytrynowego obniży pH wody z poziomu 8 do 5. Bor jest najmocniej podnoszącym pH cieczy mikroelementem, dlatego po wykonaniu mieszaniny warto skontrolować odczyn, aby nie zmniejszać skuteczności zabiegu insektycydowego. Każdorazowo po sporządzeniu mieszany powinno się badać odczyn cieczy papierkami lakmusowymi lub pH-metrem, szczególnie jeśli komponentem są insektycydy.