Czy dopłaty w nowym systemie będą wyższe niż do tej pory?

W tym roku zaczął obowiązywać nowy system dopłat bezpośrednich oparty w dużej mierze o realizację ekoschematów. Na kilku przykładach sprawdzimy czy wysokość płatności w tym roku może być wyższa niż w poprzednich latach. Ich wielkość bowiem będzie zależała od inicjatyw jakie zechce podejmować rolnik.

Dopłaty bezpośrednie w 2023 roku przejdą prawdziwą rewolucję. Stworzony system będzie premiował inicjatywy proekologiczne, wykraczające poza obowiązkowe Zasady Warunkowości. Wspierana będzie nie tylko sama produkcja, ale także sposób w jaki będzie się ona odbywać. Na przykład za zastosowanie bezorkowych systemów upraw lub stosowanie biologicznych środków ochrony roślin otrzymamy dodatkowe wsparcie.  W oficjalnych informacjach wciąż brakuje szczegółowych wytycznych na temat funkcjonowania niektórych praktyk, ale według zapewnień Ministerstwa zajmującego się rolnictwem wkrótce ma się to zmienić. Wszystkie dostępne ekoschematy, wraz z obowiązującymi wymaganiami przedstawiliśmy w tym artykule - kliknij tutaj.  Tym razem sprawdzimy, czy dodatkowe wysiłki przyniosą zysk w postaci większych dopłat.

Sytuacja 1 – gospodarstwo tylko z produkcją roślinną

Do wyliczeń posłuży gospodarstwo o powierzchni 50 ha, w którym uprawia się 15 ha pszenicy ozimej, 10 ha rzepaku ozimego, 15 ha kukurydzy, oraz 10 ha bobowatych grubonasiennych, aby spełnić wymóg ekoschematu „Zróżnicowana struktura upraw”. Dodatkowo na 15 hektarach, przed kukurydzą stosuje się międzyplony ozime, które pozwalają skorzystać z płatności za ten ekoschemat, ale jednocześnie wykluczają na tej działce uzyskanie mniej wartej płatność za uproszczone systemy uprawy. System niewykorzystujący orki w uprawie roślin wdrożono dla ograniczenia kosztów uprawy i uzyskiwania dodatkowych płatności.

Fot.1. Zostało niewiele czasu, aby przygotować się do spełnienia warunków stawianych w ekoschematach, o których nie wszystko jeszcze wiadomo.

Przypomnijmy, że jednym z warunków korzystania z ekoschematów jest próg wejścia, polegający na zebraniu minimalnej liczby punktów odpowiadającej najwyżej punktowanemu ekoschematowi który byłby stosowany na 25% powierzchni upraw. Dla gospodarstwa o powierzchni 50 ha zatem wymagane jest łączne zebranie 62,5 punktu. Podstawowym ekoschematem realizowanym na całości areału w przytoczonym gospodarstwie będzie „Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia” w wariancie podstawowym na 80% powierzchni i w wariancie rozszerzonym na 20% powierzchni. Podział ten wynika z faktu, że rozszerzony wariant przysługuje tylko dla gleb o pH niższym niż 5,5 i to co cztery lata. Może więc być różny, zależny od jakości gleb jakie posiadamy. W ramach tego ekoschematu gospodarstwo zgromadzi łącznie 70 punktów, a więc około 7 tys. zł, przy szacowanych przez Ministerstwo stawkach. Dodatkowo za realizowanie międzyplonów ozimych na 15 ha rolnik będzie mógł liczyć na 75 punktów. W zamian za spełnienie warunków stawianych w ekoschemacie „Zróżnicowana struktura upraw” będzie przysługiwało łącznie 150 punktów a za stosowanie uproszczonych systemów uprawy 140 punktów. Płatność za ostatni z wymienionych ekoschematów będzie przysługiwała tylko do powierzchni, na których nie planuje się siewu międzyplonów ozimych. Ze względu na osiąganie przez oba schematy jednego celu – podniesienie zawartości substancji organicznej w glebie nie można uzyskać płatności za oba ekoschematy, choć oczywiście na polu można stosować obie praktyki. Za stosowanie wymienionych ekoschematów rolnik zebrał łącznie 435 punktów co odpowiada około 43,5 tys. zł. Są to dodatkowe pieniądze przysługujące oprócz Płatności Podstawowej, Płatności Redystrybucyjnej (przysługującej do 30 ha), i kontynuowanej kolejny rok Uzupełniającej Płatności Podstawowej.

Fot.2. Ekoschematy są źródłem dodatkowych płatności oprócz znanych do tej pory płatności podstawowych, redystrybucyjnych i uzupełniających.

W poniższym zestawieniu porównany także identyczne gospodarstwo, w którym jednak nie stosuje się uproszczonych systemów uprawy, oraz nie zostały spełnione wszystkie wymagania do otrzymania płatności za zróżnicowaną strukturę upraw, ponieważ nie uprawia się roślin poprawiających bilans materii organicznej na 20% powierzchni. Wówczas takie gospodarstwo zbierze zaledwie 145 punktów. Ile więc otrzyma rolnik w zależności od realizacji ekoschematów w porównaniu do starych zasad przyznawania płatności? Porównanie zamieściliśmy w tabeli poniżej:

Tab 1. Porównanie szacunkowych wysokości dopłat w 2022 z możliwościami w 2023 roku w gospodarstwie z produkcją roślinną, w zależności od inicjatywy rolnika.

Z przedstawionych kalkulacji wynika, że realizując większość punktowanych ekoschematów, które można ze sobą łączyć, dopłaty mogą być wyższe o 50% w porównaniu z zeszłym rokiem. Jeśli jednak jedynymi inicjatywami jakie zechce podjąć rolnik będzie plan nawożenia i międzyplon ozimy, wówczas poziom dopłat może być niższy o około 6% przy pięćdziesięciohektarowym gospodarstwie. Natomiast, jeśli rolnik całkowicie zrezygnuje z dobrowolnych ekoschematów, wówczas dopłaty skurczą się o 35% w porównaniu do starego systemu przyznawania płatności. Warto podkreślić, że pomimo tego, że w nowej odsłonie brakuje płatności za zazielenienie, to nie zniknęły jego wymagania. Od 2023 roku, wymóg zazielenienia, czyli utrzymania obszarów nieprodukcyjnych jest tak samo obowiązkowy, ale został włączony do obligatoryjnych praktyk, których zaniechanie będzie wiązało się z obniżeniem pozostałych płatności.

Fot.3. Zazielenienie wciąż jest obowiązkowe, chociaż nie będzie do niego płatności w podstawowej formie – wspierane będą tylko międzyplony ozime. 

Sytuacja 2 – Gospodarstwo z produkcją roślinną, zwierzęcą i Trwałymi Użytkami Zielonymi

Tym razem przeanalizujemy gospodarstwo posiadające ok. 35 krów mlecznych wraz ze stadem obrotowym, utrzymywanych z 50 hektarów gruntów ornych i 15 hektarów TUZ-ów. W strukturze zasiewów znajduje się 15 ha kukurydzy, 20 ha pszenicy, 5 ha jęczmienia oraz 10 ha rzepaku. Dodatkowo przeanalizujemy, jak zmieni się sytuacja, gdy zamiast 10 ha rzepaku rolnik posiadałby 10 ha lucerny. Na 15 hektarach stosuje się także międzyplon ozimy. Pszenicę, jęczmień i rzepak rolnik zdecydował się siać w systemie bezorkowym. Nawozy naturalne pozyskane z produkcji zwierzęcej będą wykorzystywane do rozrzucenia obornika na 15 ha, oraz stosowania gnojowicy na 5 ha.

Dysponowanie nawozami naturalnymi stwarza możliwości do skorzystania z ekoschematów „Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo na GO i TUZ” za 3 pkt/ha oraz „Wymieszanie obornika na GO w ciągu 12 godzin od aplikacji” za 2 pkt/ha. Drugi z programów wyklucza się z ekoschematem premiującym uproszczone systemy upraw. Lukratywnym programem, którym mogą być zainteresowani rolnicy posiadający Trwałe Użytki Zielone może być „Prowadzenie integrowanej produkcji roślinnej”. Ten ekoschemat nie jest punktowany, a za jego realizację przysługiwać będzie stała stawka ok. 292 EUR/ha co stanowi ok. 1 300 zł/ha. Uprawnioną do płatności będzie powierzchnia upraw na gruntach ornych prowadzona w systemie Integrowanej Produkcji, która będzie pod nadzorem jednostki certyfikującej wpisanej na listę PIORIN-u. Płatność ta będzie przysługiwała do powierzchni upraw prowadzonej w tym systemie, odpowiadającej powierzchni posiadanych TUZ-ów, tzn. za każdy posiadany hektar TUZ-u będzie można wnioskować o płatność do hektara uprawy w ramach tego ekoschematu. Ekoschemat ten jednak nie będzie się łączył z punktowanym programem „Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia” – chociaż i tak będzie trzeba go wykonywać, ponieważ Integrowana Produkcja tego wymaga.

Fot.4. Posiadanie Trwałych Użytków Zielonych będzie szansą na znaczne zwiększenie poziomów dopłat. 

Trudnym do spełnienia dla rolników posiadających produkcję zwierzęcą będzie ekoschemat „Zróżnicowana struktura upraw”, szczególnie przy niewielkich areałach, utrudniających bogaty płodozmian. W analizowanym przykładzie z zbożami, kukurydzą i rzepakiem nie zostały spełnione wymagania udziału 20% rośliny poprawiającej bilans materii organicznej, oraz został przekroczony próg 65% udziału zbóż i rzepaku w strukturze zasiewów. Z tego tytułu, w analizowanym wariancie 1. płatność za ekoschematy jest niższa. Wprowadzenie na 20% gruntów ornych rośliny bobowatej znacznie poprawi wielkość uzyskiwanych płatności, ponieważ otworzy drogę do ekoschematu premiującego Zróżnicowaną strukturę zasiewów, i dodatkowo pozwoli na uzyskanie płatności obszarowej za rośliny pastewne lub strączkowe na ziarno. Ze względu na wymagania glebowe lucerny nie wszędzie jest możliwa jej uprawa, a przydatność pozostałych roślin bobowatych w żywieniu zwierząt jest ograniczona. Miejmy nadzieję, że ustawodawcy wskażą także trawy na gruntach ornych i ich mieszanki jako rośliny poprawiające bilans materii organicznej.

Tab. 2. Porównanie różnych strategii dopłat w nowym systemie z płatnościami uzyskanymi w 2022 roku przez gospodarstwo o pow. 50 ha GO, 15 ha TUZ-ów oraz z produkcją zwierzęcą.

Za zrealizowanie wszystkich możliwych ekoschematów w 2023 roku gospodarstwo o powierzchni 50 ha, z produkcją zwierzęcą i TUZ-ami będzie mogło liczyć na niemal dwukrotnie wyższe dopłaty w porównaniu do starego systemu. Składać się na to będzie ok. 1,5 tys. zł za stosowanie płynnych nawozów naturalnych inaczej niż rozbryzgowo na 5 ha, 3 tys. zł za przyoranie obornika w ciągu 12 godzin na 15 ha, 15 tys. zł za stosowanie zróżnicowanej struktury upraw, 10 tys. zł za stosowanie bezorkowego systemu uprawy na 25 ha, 5,5 tys. zł za opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia na całości areału korzystając z wariantu podstawowego i rozszerzonego wtedy gdy będzie to możliwe, 7,5 tys. zł za uprawę międzyplonu ozimego, oraz ponad 19 tys. zł za prowadzenie na 15 hektarach certyfikowanej Integrowanej Produkcji. Będzie to wymagało jednak poniesienia dodatkowych kosztów w postaci przeprowadzenia certyfikacji Integrowanej Produkcji. Lwią część płatności w każdym analizowanym przypadku stanowi wsparcie bezorkowych systemów uprawy. Jest to wysoko punktowany ekoschemat, który może znacznie poprawić sytuację finansową. Jednak bez posiadanych odpowiednich maszyn, całość płatności może pochłonąć usługa, lecz licząc własne nakłady na zespół uprawek w tradycyjnym systemie upraw, i tak przyniesie to zyski.

Osobnym aspektem pozostają ekoschematy związane płatnościami do zwierząt związane z ich dobrostanem, jednak ich otrzymanie będzie możliwe w zasadzie tylko wtedy, jeśli zmniejszmy pogłowie, zwiększając przestrzeń bytową o 20% w stosunku do minimalnych wymagań, lub już wcześniej wybudowaliśmy znacznie większy budynek spełniający te wymagania. Obecnie inwestycja w nową architekturę, aby otrzymać płatności może nie przynieść oczekiwanego zwrotu nakładów.

Fot.5. Ekoschematy związane z dobrostanem zwierząt będą znacznie trudniejsze do spełnienia niż te związane z uprawą.

Wiele możliwości

Zaproponowane przez MRiRW a przyjęty przez Komisję Europejską nowy plan przyznawania płatności stwarza wiele różnych dróg i możliwości uzyskania dopłat. Przytoczone przykłady są zaledwie wierzchołkiem tego w jaki sposób można sobie poukładać płatności, a końcowy efekt zależy od struktury zasiewów w gospodarstwie, stosowanych praktyk uprawowych i otwartości na zmiany, często wymagających wspierania się korzystaniem z usług. Nieuwzględnionymi przykładami korzystania z nowych płatności jest także zakładanie obszarów miododajnych, za które będzie przysługiwała płatność ok 1 200 zł/ha. Można w ten sposób wykorzystać fragmenty pól o niskiej produktywności lub obrzeża pól przy lasach, gdzie zyski z mniej rozwiniętych roślin są niższe niż płatność za ekologiczną praktykę. Skorzystać będzie można także z płatności wspierającej biologiczną ochronę upraw w kwocie 410 zł/ha, choć na razie brakuje szczegółów związanych z listą środków, uznawanych za biologiczne środki ochrony.

Autor: Radek Nowicki

Pasjonat rolnictwa i nauki. Łączę oba te zainteresowania pracując w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym jako Specjalista ds. Doświadczalnictwa, oraz ucząc się w Szkole Doktorskiej UTP w dyscyplinie Rolnictwo i Ogrodnictwo. Tematem, którym się zajmuję to nowinka w postaci grochu ozimego i jego mieszanek z zbożami. Szczególnie interesuje mnie uprawa roślin, coraz dokładniejsze poznawanie i wyjaśnianie ich potrzeb. Dążę do tego, aby nauka ułatwiała pracę rolnikom, wskazywała nowe kierunki działań przynosząc zyski im i środowisku.

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.   Wszystkie artykuły autora

Najnowsze artykuły autora:

• Odchwaszczanie kukurydzy – jak to zrobić skutecznie?
• Ochrona liścia flagowego – czyli zabieg T2 w zbożach
• Pogoda sprzyja wcześniejszemu porażeniu przez zgniliznę twardzikową
• Zabieg T1 nie zawsze ze skracaniem
• Szkodliwe przymrozki w czasie zabiegów chemicznych