Nadmierne zużycie antybiotyków - Polska liderem. Niepokojący raport ECDC.

Martyna Frątczak

Obecnie z powodu niemożliwych do wyleczenia antybiotykami infekcji umiera rocznie około 700 000 osób na świecie. Jest to spowodowane nadmiernym i niewłaściwym stosowaniem antybiotyków w medycynie ludzkiej, weterynaryjnej oraz w rolnictwie.

Eksperci uważają, że jeśli sposób w jaki używamy antybiotyków nie ulegnie radykalnej zmianie w najbliższych latach, w roku 2050 infekcje bakteryjne będą powodować więcej zgonów niż choroby nowotworowe. W obliczu tego zagrożenia wiele organizacji podejmuje próby dokładnego poznania skali zużycia antybiotyków na świecie w różnych sektorach. Szczegółowe raporty dotyczące roku 2017 opublikowane zostały między innymi przez OIE (Światową Organizację Zdrowia Zwierząt) oraz ECDC (Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób).

Zużycie leków w społeczeństwie - Polska na 1. miejscu

Raport upublikowany przez Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób, przygotowany na podstawie dobrowolnie dostarczonych danych przez 25 państw UE, Islandię i Norwegię, pokazał jak wyglądało zużycie antybiotyków w szpitalach oraz w stosowaniu pozaszpitalnym w 2017 roku. Aby oszacować ilości zastosowano jednostkę DDD (zdefiniowana dawka dzienna leku) na 1000 mieszkańców danego państwa na dzień. Pod względem ilości antybiotyków zużywanych każdego dnia przez społeczeństwo poza szpitalami Polska znalazła się w zdecydowanej czołówce. Pierwsze miejsce dzieli razem z Belgią. Trochę mniej, jednak nadal w znaczących ilościach antybiotyków poza szpitalami zużywa się we Francji, Hiszpanii oraz Rumunii. Wyjątkowo niskim zużyciem antybiotyków poza szpitalami pochwalić się mogą natomiast Niemcy, Holandia, Austria, Słowenia, Łotwa, Estonia, Szwecja oraz Norwegia. W stosunku do poprzedniego roku zużycie antybiotyków poza szpitalami w naszym kraju wzrosło, podobnie jak w Łowie, Bułgarii i na Cyprze. Zauważyć jednak należy, że w okresie ostatnich 5 lat w żadnym państwie europejskim nie obserwuje się zdecydowanego wzrostu zużycia leków poza szpitalami. Znaczący spadek widać za to w Finlandii, Niemczech, Włoszech, Luksemburgu, Holandii, Norwegii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Jeśli chodzi o zużycie antybiotyków w obrębie szpitali Polska znajduje się w grupie państw znajdujących się na miejscu ostatnim – najwięcej w ten sposób zużywa się leków w Wielkiej Brytanii, Finlandii oraz Litwie.

Leki w rolnictwie - świat mobilizuje się do zmian

21 września 2016 roku wiele państw na świecie zadeklarowało chęć i gotowość do walki z globalnym zagrożeniem, jakim jest rosnąca skala oporności wielu patogenów na antybiotyki i środki przeciwpasożytnicze. Potwierdzono tym samym, jak ważne jest podejście do rolnictwa, zdrowia zwierząt i ludzi w koncepcji OneHealth, według której wszystkie sektory ludzkiej działalności i przyroda mają na siebie wzajemny wpływ. Trzy organizacje, OIE (Światowa Organizacja Zdrowia Zwierząt), WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) oraz FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa) poparły deklarację i zajęły się zbieraniem danych na temat skali stosowania antybiotyków na całym świecie i wysiłków podejmowanych w celu jego ograniczenia. Efektem są raporty zawierające szczegółowe analizy tych danych. W ostatniej analizie wzięło dobrowolnie udział 155 państw, z czego 153 należące do OIE. W tym roku ukazał się już trzeci z kolei raport, opisujący sytuację z 2017 roku.

Antybiotykowe stymulatory wzrostu – sytuacja się poprawia

Jednym z najważniejszych zadań według OIE jest ograniczenie zużycia antybiotykowych stymulatorów wzrostu, które w niektórych krajach na całym świecie (m.in. w USA i Australii) są wciąż legalnie dodawane do paszy zwierząt w celu poprawy ich przyrostów. Zagrożenie zidentyfikowano już ponad 50 lat temu, gdy odkryto aż 1523 opornych w wyniku nadmiernego stosowania leków w rolnictwie szczepów bakterii. Pomimo zdobytej wiedzy, zakaz stosowania antybiotykowych stymulatorów wzrostu w państwach europejskich pojawił się wiele lat później. Walka o zaprzestanie tej praktyki stale trwa. Na szczęście pod względem tego problemu wiadomości są bardzo dobre – w stosunku do zeszłego roku liczba państw stosująca antybiotykowe stymulatory wzrostu zmniejszyła się z 60 do 45. Niestety kilka z najgroźniejszych antybiotyków, jeśli chodzi o przyczynianie się do powstawania opornych bakterii, takich jak kolistyna, nadal jest powszechnie stosowanych w wielu regionach świata w celu stymulacji wzrostu zwierząt. Ogromnym problemem jest brak danych dotyczących wielu regionów świata, między innymi przez brak systemów skutecznego zbierania informacji – i tutaj jednak sytuacja się poprawia. Coraz więcej państw zaczyna mieć kontrolę nad zużyciem leków na swoim terytorium. W 2016 roku aż 110 państw nie posiadało skutecznej sieci informacji dotyczącej antybiotyków, obecnie jest to już 75 państw.

Jakie ilości leków pochłania rolnictwo różnych części świata?

Zużycie antybiotyków w sektorze chowu i hodowli zwierząt jest w skali globalnej bardzo wysokie i wynosi średnio 168.75 mg leków na kg biomasy zwierząt (w którą wliczono zwierzęta gospodarskie i akwakulturę, dane z 91 państw z 2015 roku). Zdecydowanie najwięcej antybiotyków w rolnictwie, bo średnio 150 mg na kg biomasy (zwierząt utrzymywanych w regionie), stosuje się na terytorium Dalekiego Wschodu, Azji i Oceanii (dane z 6 państw). Należy jednak zauważyć, że z roku na rok coraz więcej państw z wymienionych regionów zgłasza raporty dotyczące leków do OIE – świadczy to o rosnącym zainteresowaniu problemem i świadomości zagrożenia. Na obszarze Europy (dane z 30 państw) zużycie leków wynosi około 90 mg/kg biomasy, w Ameryce Północnej i Południowej (dane z 9 państw) nieco ponad 100 mg/kg, w Afryce natomiast (dane z 12 państw) 30 mg/kg biomasy.

Wszyscy jesteśmy za to odpowiedzialni

Leki przeciwko bakteriom, wirusom i pasożytom są niezwykle ważnymi narzędziami zapewniającymi zdrowie ludzi i zwierząt i silnie wpływającymi na bezpieczeństwo żywności. Powinny być jednak traktowane z dużą odpowiedzialnością i rozwagą. Brakuje jej wielu lekarzom – ponad 50% antybiotyków przepisywanych w Europie nie ma żadnego pozytywnego skutku na zdrowie pacjenta - jednak również w sektorze rolnictwa dochodzi do wielu nieprzemyślanych działań. Najwięcej szkody przynoszą nie tylko antybiotykowe stymulatory wzrostu, ale także podawanie antybiotyków bez uprzedniej diagnozy i sprawdzenia na co właściwie choruje zwierzę, leczenie „profilaktycznie” całego stada lub podawanie leku całemu stadu w sytuacji, gdy tylko pojedyncze zwierzęta są chore. W Stanach Zjednoczonych fermy trzody chlewnej wskazywane są jako źródło powstania wyjątkowo groźnej i powodującej śmiertelne infekcje u ludzi bakterii – szczepu gronkowca złocistego opornego na wiele antybiotyków (MRSA). Strach przed tym patogenem doprowadza do wielu nieprzyjemnych i absurdalnych sytuacji w społeczeństwie, a osoby związane z hodowlą i chowem trzody chlewnej uważane są za nosicieli bakterii i zagrożenie dla innych ludzi (patrz: Społeczna stygmatyzacja hodowców trzody chlewnej). Na szczęście na całym świecie obserwujemy zmiany na lepsze – póki co niewielkie, dające jednak nadzieję na przełom i bardziej opowiedzialne podejście do zdrowia ludzi i zwierząt.  

 

Na podstawie:

Gochez, Delphy, et al. "OIE annual report on antimicrobials agents intended for use in animals. Better understanding of the global situation. 3rd report." (2018): 1-131.

European Centre for Disease Prevention and Control. Antimicrobial consumption. In: ECDC. Annual epidemiological report 2017. Stockholm: ECDC; 2018.

Martyna Frątczak
Autor: Martyna Frątczak
Lekarz weterynarii Martyna Frątczak, absolwentka Wydziału Medycyny Weterynaryjnej i Nauk o Zwierzętach Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Zainteresowana szeregiem zagadnień związanych z medycyną zwierząt, ekologią i epidemiologią, którymi zajmuje się na co dzień również we własnej pracy naukowej.

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Najnowsze artykuły autora:

Loading comments...
Wiadomość z kategorii:

Obserwuj nas w Google News 

i czytaj materiały szybciej niż inni

Google Icons 16 512

Dołącz teraz