USD -
4.0688
EUR -
4.3316
GBP -
5.0615
DKK -
0.5805
Kleszcze są szeroko rozprzestrzenionymi w Europie wektorami wielu chorób groźnych dla człowieka i zwierząt. Wśród nich są: borelioza z Lyme, odkleszczowe zapalenie mózgu czy choroba skokowa owiec (wirusowa choroba atakująca głównie owce, a także inne zwierzęta gospodarskie oraz ludzi). Zarażenie następuje po ugryzieniu przez kleszcza, gdy zakaźne patogeny przedostają się wraz z śliną lub wymiocinami tego pajęczaka do krwi człowieka. Najskuteczniejszymi środkami zapobiegawczymi są proste metody - unikanie środowisk chętnie zajmowanych przez kleszcze oraz stosowanie środków ochrony osobistej.
Aby skutecznie zwalczać choroby odkleszczowe, niezbędne jest nie tylko dogłębne poznanie geograficznego rozmieszczenia kleszczy czy mechanizmów rozprzestrzeniania się patogenów, ale także wyróżnienie grup osób najbardziej na nie narażonych i opracowanie dla nich skutecznych schematów postępowania profilaktycznego. Jako wyjątkowo zagrożonych często wymienia się rolników, których praca w dużej części wiąże się z czynnościami wykonywanymi na świeżym powietrzu, na terenach wiejskich stanowiących mieszaninę doskonałych dla kleszczy siedlisk. W jednym badań przeprowadzonych na terenach zachodniej Polski aż 87% rolników przyznało, że wielokrotnie znajdowali na sobie te pasożyty.
Czy faktycznie praca rolnika wiąże się nierozerwalnie z ryzykiem chorób odkleszczowych? Pytanie nie jest proste, ponieważ należy wziąć pod uwagę, jak różnorodne style życia reprezentuje ta grupa zawodowa. Różnią się między sobą także zbiorowiska roślinne i charaktery środowisk terenów wiejskich, z jakimi mogą mieć oni styczność.
Większość badań naukowych poświęcona ryzyku epidemiologicznemu jakie stanowią kleszcze i patogeny przez nie roznoszone skupia się na takich zagadnieniach jak wpływ siedliska, klimatu oraz dzikich żywicieli. Na terenie Węgier przeprowadzono jednak niedawno analizę, będącą próbą odpowiedzi na postawione wcześniej pytanie. Borelioza oraz odkleszczowe zapalenie mózgu są tam odnotowywane od ponad 20 lat, a zapada na nie do 12 na 100 000 mieszkańców rocznie.
Badanie ankietowe objęło 219 rolników z obszarów objętych wysokim ryzykiem zarażenia chorobami odkleszczowymi. Zadano im pytania na temat tego jak wiele przypadków ugryzień przez kleszcza mieli w ciągu minionego roku, czy stosują środki ochrony osobistej przed kleszczami (takie jak noszenie odzieży z długimi rękawami/nogawkami czy stosowanie repelentów), oraz w jakim typie środowiska zdarzyło im się napotkać kleszcza.
21% rolników potwierdziło ugryzienie przez kleszcza w ciągu minionego roku, ze średnią liczbą 4-9 ugryzień rocznie. Około 59% z badanych przyznało, że podejmowało środki zaradcze przeciwko kleszczom. Co ciekawe, nie znaleziono jednak potwierdzenia, że podejmowane środki ochrony osobistej były skuteczne. Paradoksalnie stopień stosowanej ochrony był większy u osób, które doświadczyły ugryzień niż u tych, które nie stosowały żadnych środków zapobiegawczych. Możliwe, że wynika to z różnic między stosowanymi metodami odstraszania i unikania kleszczy, lub stosowania ich w niewłaściwy sposób i w niewłaściwym czasie.
Czy każdy jest narażony w takim samym stopniu?
W badaniu poszukiwano także powiązania pomiędzy schematem wykonywanej pracy, a ryzykiem kontaktu z kleszczami. W tym celu wyróżniono kilka grup rolników o podobnym profilu życia zawodowego. Najbardziej narażeni na kontakt z kleszczami okazali się farmerzy spędzający na pracy w terenie więcej czasu niż pozostałe grupy (np. rolnicy uprawiający warzywa), a także poświęcający dużą część dnia na rekreację na świeżym powietrzu. Działo się to pomimo tego, że stosowali także najwyższy poziom ochrony przed kleszczami. Tak samo duże ryzyko zdaje się dotykać rolników pracujących w niepełnym wymiarze godzin i nie spędzających dużej ilości czasu na zewnątrz, posiadających jednak mniejsze doświadczenie w roli i znacznie rzadziej stosujących środki ochrony przed kleszczami.
Z ryzykiem napotkania pasożyta powiązano także pewne typy środowisk. Najczęstszym miejscami kontaktu z kleszczami zdają się być tereny lesiste i ogrody, trochę mniejsze ryzyko obejmuje pastwiska, użytki rolne, obszary łęgowe i wrzosowiska. Bardziej zagrożeni mogą być także rolnicy pracujący blisko terenów nieuprawianych lub półnaturalnych. Także relatywnie bardziej zurbanizowane osiedla, ale posiadające duże otwarte tereny, stanowiące mieszaninę różnych środowisk, wiążą się z większym ryzykiem narażenia na kontakt z kleszczami i przenoszonymi przez nie patogenami. Różnorodność siedlisk w pobliżu mieszkań ludzkich wiąże się bowiem z większą ilością kleszczy oraz liczniejszymi możliwościami natknięcia się na nie.
Na podstawie:
Li S., Juhász‐Horváth L., Trájer A., Pintér L., Rounsevell M.D.A., Harrison P.A. (2018) Lifestyle, habitat and farmers' risk of exposure to tick bites in an endemic area of tick‐borne diseases in Hungary. Zoonoses Public Health. 65
