USD -
4.0688
EUR -
4.3316
GBP -
5.0615
DKK -
0.5805
Od urodzenia mieszkam w Poznaniu. Mieszkali tu też moi Pradziadkowie, Dziadkowie i mieszkają Rodzice. Za nic na świecie nie przeprowadziłabym się gdzie indziej. Jestem miłośniczką swojego miasta, jego architektury i niesamowitych historii, które się z nim wiążą. Jeszcze do wczoraj żyłam w przeświadczeniu, że o Poznaniu wiem prawie wszystko. Do wczoraj. Tylko i aż do wczoraj. Przełomowym momentem w zrujnowaniu mojego wygórowanego wyobrażenia o tym, iż jestem bezkresną skarbnicą wiedzy o moim ukochanym mieście okazała się przypadkowa informacja.
Wiele osób zapytanych co kojarzy im się z Poznaniem odpowie, że kojarzą im się Zakłady Hipolita Cegielskiego. Nic dziwnego, ponieważ w 2018 roku mijają 163 lata od powstania tej fabryki, która stała się nieodłączną częścią, historią i chlubą mojego miasta.
Wspominając o znamienitej poznańskiej fabryce, należy zatrzymać się chociażby na chwilę przy niezwykłym życiu jej twórcy. Może w ten sposób uda uzyskać się odpowiedź na tytułowe pytanie?
DO POZNANIA, DO BERLINA I DO POZNANIA
Gaspar Józef Hipolit Cegielski urodził się w 1813 r. w Ławkach pod Trzemesznem. Historia głosi, że jego ojciec był dzierżawcą folwarku, który zbankrutował. Z rodzimej wioski młody Hipolit dotarł do Poznania, do Gimnazjum św. Marii Magdaleny. Cegielski rozpoczął naukę dopiero w wieku 14 lat, jednak udało mu się szybko dorównać do poziomu pozostałych uczniów. Był ubogim półsierotą i, by móc się samemu utrzymać, musiał zarabiać, dlatego udzielał korepetycji. Zaraz po skończeniu szkoły Hipolit Cegielski wyjechał do Berlina, aby tam studiować języki klasyczne. W stolicy Niemiec uzyskał doktorat z filozofii i opublikował pierwszą ze swoich prac naukowych. Po powrocie do kraju został nauczycielem w szkole, którą sam ukończył. Uczył w niej greki, łaciny, polskiego, historii i geografii. W czasie pracy w szkole wydał kilka rozpraw naukowych i podręczników. W 1846 r. został z niej usunięty, na skutek oskarżeń o podżeganie uczniów do powstania w Wielkopolsce i odmowę kontroli ich mieszkań.
NAJCIEKAWSZE
Cegielski, po usunięciu ze szkoły, wyjechał znów do Berlina. Tam przypatrywał się funkcjonowaniu znanego przedsiębiorstwa Jakub Ravene-Schőhne. Po powrocie do kraju rozpoczął własną działalność. Pomogli mu w tym Józef Łukasiewicz i Maciej Mielżyński. Cegielski, jeszcze w 1846 r. wynajął lokal w Bazarze Poznańskim przy ulicy Nowej i otworzył sklep: Handel Żelaza. W dwa lata później w asortymencie sklepu znalazły się także narzędzia rolnicze. Po kolejnych dwóch latach, na poznańskim podwórzu przy ulicy Woźnej, Cegielski rozpoczął działalność: Warsztat Naprawy Narzędzi Rolniczych. Uruchomił w nim także produkcję prostych narzędzi rolniczych.
Najciekawsze zdarzenia miały miejsce w 1855 r., kiedy to 2 lutego Hipolit Cegielski zakupił parcelę przy ulicy Koziej 7 w Poznaniu. Zapłacił za nią 2650 talarów i wybudował Fabrykę Machin i Narzędzi Rolniczych. W latach sześćdziesiątych XIX-go wieku fabryka Hipolita Cegielskiego została powiększona jeszcze o zakłady przy ulicy Strzeleckiej. W fabryce pracowało 250 robotników. Rynkiem zbytu fabryki Cegielskiego stali się polscy rolnicy z Wielkopolski i Królestwa. Zgodnie ze swoimi zamierzeniami Hipolit Cegielski zdobył wielu klientów i renomę, a firma prosperowała znakomicie. Ziemia kupiona za miastem i nowa fabryka przynosiły mu kolejne dochody.
Przełomem rozwoju fabryki było zainstalowanie w niej maszyny parowej, która była unikatem w Wielkopolsce i miała 12 KM. W kolejnym roku, wielkim krokiem w konkurencyjności fabryki, stała się produkcja lokomobil dla rolnictwa. Lokomobila była początkowo przewoźnym zespołem napędowym, który zawierał: kocioł parowy, maszynę parową oraz urządzenie transmisyjne (np. koło pasowe). Konstrukcja lokomobili przypominała mały parowóz, ale bez własnego napędu.
Była często stosowana w XIX i na początku XX wieku do napędu w małych zakładach i maszyn rolniczych w folwarkach. W późniejszym okresie lokomobila została zastąpiona przez silnik spalinowy i elektryczny.
Hipolit Cegielski nie zdążył nacieszyć się sukcesami swojej fabryki. Zmarł na zapalenie płuc w 1868 r. W dniu jego śmierci firma zatrudniała już 300 osób.
Prowadzenie zakładu objął Aleksander Bentkowski, a potem syn Hipolita - Stefan.
Ciekawym jest to, że pierwotnie grób Hipolita Cegielskiego znajdował się na nieistniejącym cmentarzu parafii św. Marcina przy ulicy Towarowej. W 1985 roku został odtworzony na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan.
KILKA FAKTÓW, O KTÓRYCH NALEŻY WSPOMNIEĆ
Hipolit Cegielski jest nazywany prekursorem polskiego przemysłu. Prowadzenie firmy jednak nie ograniczyło rozwoju jego zainteresowań filologicznych i społeczno - narodowych. Udzielał się m.in. w Towarzystwie Naukowej Pomocy i Towarzystwie Przemysłowym. Przez krótki czas był wiceprezesem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W 1948 r. Hipolit Cegielski założył, pierwszy dziennik wydawany i redagowany przez Polaków. Ukazywał się w ówczesnym Województwie Poznańskiem i nosił tytuł „Gazeta Polska”. Cegielski był jej redaktorem naczelnym. W 1859 r. Cegielski założył „Dziennik Poznański”. Obie gazety były liberalne i narodowe.
Hipolit Cegielski był również posłem do sejmu pruskiego.
W ostatnich latach w mediach, dużo mówiło i pisało się o remontach oraz produkcji tramwajów przez Zakłady Cegielskiego. Zapewne dlatego mówiąc: „Cegielski” myślałam - „tramwaj”, gdzieś w zakamarkach pamięci istniał - „pociąg”. Jeszcze długo będę pozostawać z niesmakiem spowodowanym tym, że całe życie mieszkając w Poznaniu, nie słyszałam o „Fabryce Machin i Narzędzi Rolniczych”.
CIEKAWOSTKA NA SAM KONIEC
Na stronie Dolnośląskiej Biblioteki Cyfrowej znalazłam „Ilustrowany katalog narzędzi i machin rolniczych, kotłów i machin parowych z fabryki H. Cegielskiego w Poznaniu”. Został on wydany w 1883 r., a więc 15 lat po śmierci założyciela fabryki. Katalog poprzedza przedmowa syna Hipolita - Stefana Cegielskiego. Zbiór zawiera unikatowe ryciny i jest napisany dawną polszczyzną. Imponująca jest ilość asortymentu fabryki Cegielskiego w początkowym okresie produkcji. W katalogu znajduje się np. 27 różnych pługów. Gorąco zachęcam Państwa do zapoznania się z zabytkowym katalogiem, umieszczonym pod linkiem:
http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/docmetadata?id=8947&from=publication
Źródła:
- „Poznań od A do Z” Włodzimierz Łęcki, Piotr Maluśkiewicz; Krajowa Agencja Wydawnicza Poznań 1986 r.
- „Patroni wielkopolskich ulic” - zebrał i opracował Paweł Anders; Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury, Poznań 2006 r.
- „W dawnym Poznaniu” Zygmunt Boras, Lech Trzeciakowski; Wydawnictwo Poznańskie 1969 r.
- Internet
