Tarpan – motoryzacyjne marzenie I sekretarza PZPR w Poznaniu

Hanna Krugiełka
Setny tarpan w Fabryce Samochodów Rolniczych, za kierownicą I sekretarz KW PZPR Jerzy Zasada
S. Wiktor/cyryl.poznan.pl

Wydawałoby się, że jeszcze tak niedawno Tarpany jeździły po naszych ulicach i drogach. „Starszej młodzieży” aż trudno uwierzyć, że stały się już obiektami muzealnymi. Spotkanie ich „na trasie” to niebywałe wydarzenie.

Chciałabym przedstawić niesamowitą i nieznaną historię powstania samochodu dedykowanego dla polskiego rolnictwa, historię związaną z pomysłem, można by nawet powiedzieć idée fixe pierwszego sekretarza partii w Poznaniu Jerzego Zasady. Dlatego opowiadanie muszę przenieść do czasów, które niektórzy jeszcze pamiętają, inni znają je tylko ze wspomnień napotkanych osób, bądź lekcji historii.

 

Po krwawych wydarzeniach, które miały miejsce w Polsce w grudniu 1970 roku, kiedy to ówczesne, komunistyczne władze stłumiły strajk w Stoczni Gdańskiej, nastąpiła wielka zmiana w partyjnych szczytach władzy. Stanowisko I sekretarza KW PZPR w Poznaniu objął wtedy Jerzy Zasada. Człowiek ten, pasjonat motoryzacji (posiadał dwa zabytkowe unikalne samochody) miał marzenie, aby w Poznaniu powstała fabryka produkująca samochody. Były to czasy, w których na polskim rynku samochodów użytkowych królowały Nysa i Żuk, a Zasada dostrzegł potrzebę stworzenia samochodu osobowo-towarowego, odpowiednika amerykańskiego pick-upa. Był to jego autorski i nowatorski pomysł, trudny do zrealizowania w okresie produkcji dwóch już sprawdzonych polskich aut. Ponieważ tereny Wielkopolski uważane były przez ówczesnych decydentów za typowo rolnicze dla naszego kraju, wyrazili oni zgodę na produkcję specjalistycznego dla rolnictwa samochodu. W ten sposób powstał samochód dla rolnika - Tarpan, który miał rozwiązać problem ludzi i towarów w warunkach wiejskich. Na miejsce jego produkcji wybrano prawie nikomu nieznany wtedy, podpoznański Antoninek, z istniejącą tam od 1929-go roku fabryką. Prace projektowe pod kontrolą i naciskami dygnitarzy przebiegały wyjątkowo szybko i już w 1972 roku Wielkopolskie Zakłady Napraw Samochodowych opuściło 25 próbnych egzemplarzy. Pierwszy sekretarz cały czas czuwał nad postępem prac i różny sposób, charakterystyczny dla tamtego okresu załatwiał finansowanie i rozwój produkcji. Przekraczał bariery nieprzekraczalne w tamtych czasach. Był dumny z rozwijającej się poznańskiej fabryki samochodów. Brał udział we wszystkich uroczystościach związanych z produkcją jego wymarzonych pojazdów i przy tych okazjach chętnie pozował do zdjęć.

 

 Tarpan 1

                                          Fot.: Klasyczny Tarpan 233 w najbardziej popularnej wersji STANDARD, produkowany w latach 1973 - 1984.

 

Fabryka rozwijała się. W 1974 r. zmieniono nazwę na: Fabryka Samochodów Rolniczych „Polmo” w Poznaniu. Z roku na rok zwiększano liczbę produkowanych samochodów, tworzono nowe modele, a część Tarpanów nawet została wyprodukowana na eksport do Grecji, reklamowano je w rajdach terenowych o nazwie Tarpaniada.

 

Mimo wszelkich ograniczeń materiałowych, sprzętowych i prostego wykonania oraz trudności ekonomicznych produkcja Tarpanów utrzymywała się, wzbogacano ją o nowe modele. Ten rozwój spowodował utworzenie w 1977 roku nowej hali produkcyjnej o powierzchni 18 000 m2. Przy podpisywaniu umów związanych z realizacją tego projektu oraz na samym placu budowy byli obecni m.in. Jerzy Zasada, minister przemysłu maszynowego Aleksander Kopeć oraz prezydent Poznania Władysław Śleboda.

 

Tarpan 2

                                                               Fot.: Prototyp krótkiego Honkera 4032 bardzo przypominał współczesne terenówki

 

Nie chciałabym powielać opisywanej wielokrotnie historii produkcji Tarpanów i poszczególnych modeli tego samochodu. Wszystkim zainteresowanym szczegółami polecam ciekawy i obszerny artykuł, który dostępny jest tutaj (kliknij).  Moim celem było naświetlenie marzenia Jerzego Zasady i powstałej dzięki niemu fabryki produkującej samochody w nieprawdopodobnie trudnych warunkach gospodarczych, które wymagały przydziałów, limitów, uwzględniania gospodarki planowej, a z drugiej strony osobistych kontaktów i tak powszechnych w czasach byłego ustroju „prezencików”.

 

Od 1992 Tarpan nie jest produkowany. Jego zakłady zostały wykupione przez Volkswagena. Odszedł do historii, podobnie jak jego inicjator pierwszy sekretarz poznańskiej partii Jerzy Zasada. Już niedługo kolekcję tych samochodów zobaczyć będzie można w Muzeum Narodowym Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie (woj. Wielkopolskie).

 

***

O kilka sekretów związanych z przygotowywaną w szreniawskim Muzeum zapytałam Pana Gerarda Radeckiego - Kustosza kolekcji, Głównego Specjalistę ds. Motoryzacji Wsi Muzeum Narodowego Rolnictwa w Szreniawie:

 

Kiedy narodził się pomysł stworzenia Muzeum Tarpana? Kto jest jego „ojcem”?

 

Pomysł narodził się w kwietniu 2015 roku. Podzieliłem się nim z Panem Dyrektorem Maćkowiakiem, a on go natychmiast podchwycił i od razu zaczęliśmy go w Muzeum realizować. Zatem można powiedzieć, że w tym przypadku ojców jest dwóch.

 

 Muzeum nie jest jeszcze czynne. Kiedy planowane jest jego otwarcie?

 

Otwarcie Muzeum Tarpana jest przewidziane w roku 2019. Wynika to z faktu, że Muzeum Tarpana stanowi część nowego programu ekspozycyjnego Muzeum Narodowego Rolnictwa w Szreniawie, który z kolei wiąże się z przebudową pawilonów muzealnych w ramach projektu unijnego, który przygotowało i obecnie realizuje szreniawskie Muzeum.

 

Jak duża jest kolekcja Tarpanów? Czy jeszcze będzie się powiększać?

 

W chwili obecnej kolekcja Muzeum Tarpana liczy 23 eksponaty, ale w skład zbiorów motoryzacyjnych szreniawskiego Muzeum wchodzą nie tylko Tarpany, ale i inne samochody, a nawet motocykle i motorowery.

 

Jakie modele samochodu Tarpan wchodzą w skład zbioru Muzeum Narodowego Rolnictwa w Szreniawie? Który z modeli i dlaczego uważa Pan za najciekawszy?

 

Kolekcja Tarpanów składa się ze wszystkich reprezentatywnych typów tego auta, poczynając od najbardziej kiedyś popularnego modelu 233 Standard, aż po terenowe Honkery. Do najbardziej cennych okazów należą niewątpliwie unikaty, a więc tzw. Tarpanola, czyli opracowany przez koncern FIAT w 1980 roku prototyp nowego modelu Tarpana w formie gipsowej makiety w skali 1:1, Tarpan Honker 4032, czyli jeden z czterech zbudowanych w 1994 roku prototypów o skróconym nadwoziu, przekazany do Muzeum przez Przemysłowy Instytutu Motoryzacji w Warszawie, Tarpan 237 pick-up, który w 1987 roku przewoził fotoreporterów w trakcie pielgrzymki papieża Św. Jana Pawła II do Polski, i wreszcie Tarpan Honker 4012 w wersji rolniczej z 1992 roku – dar Przemysłowego Instytutu Mechanizacji Rolnictwa w Poznaniu.

 

Mam nadzieję, że z dużym zainteresowaniem będą Państwo razem ze mną czekać na otwarcie szreniawskiej ekspozycji nazywanej Muzeum Tarpana, a oglądanie jej dostarczy nam wielu wrażeń, a może i wspomnień.

 

Serdecznie dziękuję panu Gerardowi Radeckiemu za „sekrety” przekazane czytelnikom serwisu cenyrolnicze.pl oraz udostępnione zdjęcia. Przede wszystkim dziękuję mojemu Tacie - Wojciechowi Krugiełka, za zainspirowanie mnie tematem historii Tarpana, ciekawe opowiadania, wgląd we własne materiały i składam wyrazy szacunku z powodu ogromnej pasji motoryzacyjnej.

 

tarpan 3

 

Fot.: Tarpan Honker wszedł do produkcji w roku 1988 po wielu latach badań. Była to jednak inna koncepcja auta - wojskowego terenowca zamiast uniwersalnego rolniczego pick-upa

 

Źródła:

  1. http://kultura.poznan.pl/mim/kultura/news/historia,c,8/pick-up-na-miare-naszych-mozliwosci,101283.html
  2. http://natemat.pl/97443,tarpan-mogl-byc-pierwszy-suv-em-nie-wyszlo
  3. http://klasyki.auto-swiat.pl/historia-powstania-tarpana-dobre-zalozenia-i/546bv2
  4. Materiały własne

 

 

Hanna Krugiełka
Autor: Hanna Krugiełka
Hanna Krugiełka - absolwentka Akademii Rolniczej w Poznaniu, kilkuletni pracownik jednostek państwowych związanych z rolnictwem. Entuzjastka rolnictwa ekologicznego, miłośniczka przyrody. Pasjonatka sztuki słowa i praktykująca ją w różnych dziedzinach..

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.   Wszystkie artykuły autora
Najnowsze artykuły autora:

Loading comments...
Wiadomość z kategorii:

Obserwuj nas w Google News 

i czytaj materiały szybciej niż inni

Google Icons 16 512

Dołącz teraz