Warzywa i owoce

W 2018 r. Polska nie tylko znacznie zwiększyła wolumen zakupów cebuli na rynkach zagranicznych, ale także znacząco zmieniła kierunek importu. Np. Kazachstan nie eksportował cebuli na polski rynek do 2017 r., ale w 2018 r. zajął drugie miejsce w rankingu największych dostawców.

Według najnowszego sondażu Instytutu Badań Pollster 9 na 10 Polaków pije niegazowane napoje owocowe. Ponad 10 proc. spożywa je codziennie lub prawie codziennie, a aż 1/4 kilka razy w tygodniu. Wśród polskich smaków dominują napoje owocowe na bazie jabłka – jabłko z miętą, jabłko z wiśnią oraz czarna porzeczka.

Sadownicy z zagłębia grójeckiego domagają się od ministra rolnictwa wskazania zakładów z rejonów Grójca i Sandomierza, które importują jabłka i koncentrat jabłkowy z Ukrainy. Chcą w ten sposób napiętnować przedsiębiorców, którzy szkodzą polskim producentom tych owoców.

Polski rząd pozostawia sadowników i rolników bez odpowiedzi o cele i uzasadnienie planowane podwyżki VAT na napoje owocowe z wysoką zawartością soku. W trakcie wczorajszego posiedzenia Sejmu, wnioskodawca rządowego projektu nowelizacji, reprezentowany przez Ministerstwo Finansów, po raz kolejny nie potrafił racjonalnie uzasadnić celu planowanej podwyżki VAT na napoje owocowe na bazie naturalnego soku. Posłowie wskazywali na negatywne skutki wejścia w życie ustawy, a jednym z nich jest „embargo” na owoce w Polsce. Uznali, że jest to działanie wbrew polskiej racji stanu, ponieważ zmiany służą głównie zagranicznym koncernom, a nie polskiej branży owocowo-warzywnej i polskiemu społeczeństwu.

NSZZ „Solidarność”, Forum Związków Zawodowych, BCC, Konfederacja Lewiatan, Pracodawcy RP, Związek Przedsiębiorców i Pracodawców oraz Związek Rzemiosła Polskiego, organizacje wchodzące w skład Rady Dialogu Społecznego, apelują o niepodnoszenie stawki podatku VAT na napoje owocowe, z co najmniej 20% zawartością soku owocowego, z 5% do 23%.

19 lutego 2019 r. Minister Finansów i Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi będą uczestniczyć w obradach sejmowej komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Powodem są konsultacje nad projektem zmian stawek VAT na napoje owocowe i warzywne o zawartości soku powyżej 20 proc. Dyskusje między przedstawicielami rządu odpowiedzialnymi za finanse państwa oraz rolnictwo jest szansą na uratowanie polskich sadowników, którzy, już obecnie, znajdują się w ciężkiej sytuacji, a nowe propozycje podatkowe mogą jedynie pogorszyć ich sytuację.

Planowane podwyżki VAT do 23 proc. na napoje owocowo-warzywne osłabią kondycję wielu sadowników, rolników oraz producentów soków. Uderzy to również po kieszeni konsumenta, zaczniemy też pić więcej soków ze sztucznymi ulepszaczami. Takie wnioski płyną z analizy Instytutu Staszica, poświęconej skutkom planowanego wprowadzenia wyższej stawki VAT na soki owocowe oraz niegazowane napoje, w których udział masowy soku owocowego, warzywnego lub owocowo-warzywnego wynosi co najmniej 20 proc.

W ubiegłym tygodniu obserwowaliśmy lawinowo rosnące ceny warzyw, szczególnie importowanych z krajów basenu Morza Śródziemnego. Importerzy tłumaczą to zjawisko nagłym atakiem zimy w Hiszpanii, Grecji i Turcji. Wzrosty cen nie ominęły również warzyw krajowych.

Prezes Zarządu Stowarzyszenia Krajowa Unia Producentów Soków przesłał do mediów komentarz do informacji o projekcie podniesienia stawki VAT dla nektarów na 8%, a napojów z min. 20% zawartości soku/przecieru na 23%. - Nowa propozycja Ministerstwa Finansów w żadnym wypadku nie załatwia sprawy, to kosmetyka, a nie rozwiązanie problemu – uważa prezes Julian Pawlak.

Zgodnie z danymi Ministerstwa Finansów, w pierwszych dziewięciu miesiącach 2018 r., z Polski wyeksportowano 997,1 tys. t warzyw, za 802,3 mln EUR, co oznacza 2,8-proc. spadek wolumenu, przy 4-proc. wzroście wartości eksportu. Jednocześnie w tym czasie zaimportowano do Polski 681,8 tys. t warzyw za 598,7 mln EUR. 

Proponowana przez Ministerstwo Finansów podwyżka stawki VAT na nektary i napoje owocowe lub warzywne z 5% do 23% będzie odczuwalna nie tylko przez polskich producentów, ale również rolników i sadowników. Obecnie w Polsce obserwujemy potężną nadprodukcję owoców i kluczowe jest zagospodarowanie każdej tony produktów rolnych. Zmiana stawek VAT na napoje zmniejszy zapotrzebowanie branży na owoce nawet o 190 tys. ton. Co ciekawe, resort  finansów zapowiedział obniżenie VAT do 5% dla produktów takich jak: ciastka, wafle, chipsy i krakersy.

Kontrola w 77 skupach i przetwórniach, kolejne postępowania przeciwko dużym podmiotom, które zbyt późno płaciły rolnikom, miany w prawie umożliwiające pomoc małym producentom żywności - to działania jakie UOKiK podjął w związku z trudną sytuacją na rynku owoców w tym roku i przedstawił propozycje na uniknięcie powtórki w 2019 r.

Według danych GUS, krajowa produkcja mrożonych warzyw w dużych przedsiębiorstwach, od lipca’18 do października’18 zmniejszyła się łącznie o 20%, a marynat warzywnych o 33% r/r, czyli bardziej niż wskazywałby na to zmiany po stronie produkcji surowca. Wyniki te mogą w dużej mierze odzwierciedlać jak wyglądać będzie produkcja w całym sez. 2018/19, gdyż zwykle w tym okresie produkuje się blisko połowę mrożonych warzyw.

Z danych Eurostatu wynika, że we wrześniu’18 wyeksportowano z UE do Chin 800 t jabłek tj. ponad 9-krotnie więcej niż we wrześniu’17 i jednocześnie 45% łącznego eksportu w 2017. Za całość eksportu odpowiadała Francja, która jest jednym z niewielu krajów UE (obok Polski), mogących eksportować jabłka do Chin. 

Cebula jest warzywem o największej dynamice wzrostu cen w 2018. Z danych IERiGŻ-PIB wynika, że we wrześniu br. cebula (cena skupu do konsumpcji bezpośredniej) podrożała przeciętnie o 96% r/r do 1,33 zł/kg. Był to najwyższy poziom cen tego warzywa dla września od co najmniej 2004. Spośród pozostałych warzyw warto zwrócić uwagę na silne wzrosty cen marchwi oraz kapusty białej. We wrześniu’18 wyniosły odpowiednio o 87% i 101% r/r.

Wczoraj w Senacie RP odbyła się konferencja na temat perspektyw przetwórstwa owoców. - Tego typu spotkanie ma sens, jeżeli rozmowa będzie bardzo szczera. Tylko wspólnie możemy rozwiązać obecne kłopoty sadowników - powiedział minister Jan Krzysztof Ardanowski zwracając się do uczestników konferencji.

Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków w przesłanym do naszej redakcji stanowisku oznajmia, iż nie zgadza się z wypowiedzią ministra rolnictwa Jana Krzysztofa Ardanowskiego oraz jest przeciwne rozpowszechnianiu informacji, które sugerują zmowę tłoczni soków, niechcących pomóc w zagospodarowaniu nadwyżek jabłek w ramach interwencyjnego skupu. - Stanowczo protestujemy przeciwko takiemu przedstawieniu problemu, jakoby branża przetwórcza winna była obecnej sytuacji na rynku jabłek. Praktycznie wszystkie przedsiębiorstwa tłoczące jabłka – zarówno te z polskim, jak i zagranicznym kapitałem – obecnie pracują z wykorzystaniem 100% mocy przetwórczych i nie mają możliwości ich nagłego zwiększenia – czytamy w oświadczeniu KUPS.

Minister rolnictwa apeluje do właścicieli tłoczni soków o przerób jabłek skupowanych w ramach rządowej pomocy sadownikom. Mimo, że skup trwa - z umów wycofują się kolejne przetwórnie. Według szefa resortu dzieje się to pod dyktando dużych zachodnich koncernów, które chcą utrudnić udzielanie pomocy sadownikom. 

Komisja Europejska opublikowała dane nt. unijnych cen świeżych pomidorów. Wg danych KE średnia cena pomidorów w połowie października 2018 r. wyniosła 97 EUR/100kg i była o 7% wyższa niż we wrześniu oraz o 4% wyższa od średniej pięcioletniej. W Polsce natomiast ceny pomidorów poszybowały bardzo wysoko. 

Co dalej z jabłkami? To pytanie zadaje sobie dziś wielu sadowników, bo sytuacja w jakiej obecnie się znajdują jest dramatyczna. Cena jabłka przemysłowego wynosi obecnie kilka groszy, a olbrzymie kolejki na skupach tylko umacniają w przekonaniu, że w najbliższym czasie nie wzrośnie. Jakby tego było mało, zakłady przetwórcze zapowiadają, że wcale nie będą skupować jabłek.