W czwartym kwartale 2020 r. każdego dnia w Polsce likwidowano średnio niemal 50 stad trzody chlewnej, głównie z powodu braku opłacalności oraz ASF. Przy obecnych warunkach rynkowych oraz dalszej ekspansji wirusa ASF w Polsce i Niemczech na koniec 2021 r. w naszym kraju może pozostać około 70 tys. gospodarstw hodujących trzodę. Jeszcze w 2002 r. świnie trzymano w ponad 760 tys. gospodarstw.

 

W ciągu 18 ostatnich lat hodowlę zakończyło niemal 657 tys. polskich rolników. Choć rezygnacja z hodowli trzody w Polsce trwa od kilku dekad trend ten nasilił się w ostatnich 2–3 latach. W porównaniu z końcem 2018 r. liczba stad trzody w Polsce 6 stycznia 2021 r. była niższa aż o 41,5 proc., natomiast porównując z końcem 2015 r. aż o 57,7 proc.

 

Tabela 1 Stada trzody chlewnej w Polsce

Rok	Liczba stad
2002	760 600
2010	397 677
2015	244 796
2016	229 884
2017	205 722
2018	177 216
2019	119 784
30.VI.2020	109 646
6.X.2020	107 885
18.XI.2020	105 711
6.I.2021	103 659

Źródło: ARiMR, GUS

 

Na początku 2020 r. dynamika spadku liczby stad nie była duża, ale uległa przyspieszeniu jesienią ub.r. Jeszcze 6 października 2020 r. w Polsce zarejestrowanych było 107 885 stad trzody. Na początku stycznia 2021 r. hodowli było już o 4226 mniej. Oznacza to, że w ostatnim kwartale 2020 r. w Polsce ubywało dziennie średnio 49 stad trzody chlewnej.

 

Są dwa główne powody tego zjawiska: bardzo niskie cen wieprzowiny i choroba Afrykańskiego Pomoru Świń (ASF). Brak opłacalności może być nawet istotniejszy od ASF. Wskazuje na to drastyczny spadek liczby stad w 2018 r., który – z powodu niskich cen – był złym okresem dla hodowców.

 

Przy obecnych warunkach rynkowych hodowcy muszą dopłacać do produkcji jednego tucznika nawet ponad 100 zł. Jeżeli trend widoczny w ostatnim kwartale 2020 r. utrzyma się, to do połowy 2021 r. Polsce zniknie około 10 tys. kolejnych stad trzody chlewnej. Spadek liczby stad z powodów ekonomicznych (brak opłacalności) prawdopodobnie w największym stopniu dotknie hodowli mniejszych i średniej wielkości, których właściciele starali utrzymywać się z tej działalności. Można oczekiwać również ubytku najmniejszych liczebnie stad (do 10 świń). W tym wypadku hodowcy trzymają pojedyncze sztuki przede wszystkim na własne potrzeby niezależnie, czy się to opłaca, czy nie.

 

Z powodu trudnej sytuacji rynkowej wywołanej niskimi cenami skupu wieprzowiny i ASF pogłowie trzody w Polsce zmniejszyło się – według stanu z 6 stycznia 2021 r. – o 2,4 proc. w porównaniu z połową 2020 r. Największy spadek pogłowia odnotowano w woj. lubuskim mocno dotkniętym przez epidemię ASF. Warto zauważyć, że w regionie tym istnieje stosunkowo niewiele hodowli, więc likwidacja nawet kilku gospodarstw przekłada się mocno na statystykę.

 

Komentarz: Jacek Jagiełłowicz – prezes zarządu Agro Gobarto sp. z o.o.:

 

 

- Zmniejszenie liczby gospodarstw zajmujących się hodowlą to efekt braku opłacalności produkcji oraz ASF, który dotarł do Wielkopolski, najważniejszego regionu krajowej produkcji wieprzowiny oraz do Niemiec, europejskiego lidera w tej dziedzinie. Zamykane są przede wszystkim hodowle działające na wolnym rynku. Nie słyszałem natomiast o przypadkach likwidacji stad trzody z powodów ekonomicznych przez gospodarstwa partnerskie produkujące wieprzowinę w oparciu o długoterminowe umowy.

 

Przy obecnych warunkach rynkowych oraz dalszej ekspansji wirusa ASF w Polsce i Niemczech na koniec 2021 r. w naszym kraju może pozostać  około 70 tys. gospodarstw  hodujących trzodę. Nic nie wskazuje, aby małe hodowle trwale odzyskały rentowność, nawet jeśli aktualne niskie ceny wieprzowiny pójdą do góry. To niewątpliwie problem dla samych hodowców, choć nie dla całego sektora produkcji żywności. Likwidacji małych hodowli nie odczują też konsumenci, ponieważ dostawy z najmniejszych gospodarstw mają już teraz marginalne znaczenie, a ponadto mogą zostać z łatwością zastąpione przez większe gospodarstwa.

 

Zmiany na rynku trzody są konieczne i nieuniknione jeśli chcemy budować rolnictwo radzące sobie z konkurencyjnym i nieprzewidywalnym otoczeniem międzynarodowym. Co więcej, zmiany mogłyby być bardziej dynamiczne, gdyby nie państwowe „kroplówki” w formie pomocy finansowej dla najmniejszych, stale deficytowych i nieefektywnych gospodarstw. Wspieranie ich w ten sposób to wydatek dla polskich podatników, który tylko powstrzymuje konieczną transformację.

 

Jest ona również bardzo ważna w kontekście bezpieczeństwa żywnościowego Polski, a w konsekwencji także zmniejszenia importu wieprzowiny, na zakup której co miesiąc wydajemy kilkaset milionów złotych. Naszym zdaniem bezpieczeństwo mogą zagwarantować jedynie profesjonalne, efektywne gospodarstwa. W Niemczech funkcjonuje zaledwie 20 tys. gospodarstw, w których utrzymywanych jest 2,5 razy więcej świń niż w ponad 100 tys. hodowli w Polsce. Gdyby zachować te proporcje to aktualne krajowe pogłowie wynoszące 11,26 mln sztuk moglibyśmy utrzymywać w niespełna dziewięciu tysiącach gospodarstw.

 

Tabela 2 Pogłowie trzody chlewnej w Polsce

	30.VI. 2020	18.XI.2020	6.I.2021	Zmiana w proc.
	w sztukach			XI.20/I.21	VI.20/I.21
dolnośląskie	199 632	193 520	194 002	-3,06	-2,82
kujawsko-pomorskie	1 196 794	1 158 974	1 168 630	-3,16	-2,35
lubelskie	498 783	492 821	488 135	-1,20	-2,13
lubuskie	220 211	199 995	196 534	-9,18	-10,75
łódzkie	1 315 360	1 211 615	1 223 775	-7,89	-6,96
małopolskie	138 243	142 714	143 712	3,23	3,96
mazowieckie	1 455 184	1 442 920	1 449 167	-0,84	-0,41
opolskie	418 069	402 884	410 612	-3,63	-1,78
podkarpackie	162 132	158 449	160 655	-2,27	-0,91
podlaskie	348 267	346 364	350 749	-0,55	0,71
pomorskie	678 987	680 201	657 231	0,18	-3,20
śląskie	257 179	249 745	253 804	-2,89	-1,31
świętokrzyskie	253 845	235 093	239 701	-7,39	-5,57
warmińsko-mazurskie	678 197	659 366	668 899	-2,78	-1,37
wielkopolskie	3 202 214	3 177 410	3 175 000	-0,77	-0,85
zachodniopomorskie	519 421	471 513	486 094	-9,22	-6,42
Polska ogółem	11 542 518	11 223 584	11 266 700	-2,76	-2,39

Źródło: ARiMR, obliczenia własne

 

Tabela 3 Udział poszczególnych województw w hodowli trzody (w proc.)

	30.VI.2018	30.VI.2019	30.VI.2020	18.XI.2020	6.I.2021
dolnośląskie	1,68	1,72	1,73	1,72	1,72
kujawsko-pomorskie	10,50	9,87	10,37	10,33	10,37
lubelskie	4,68	3,96	4,32	4,39	4,33
lubuskie	1,40	1,22	1,91	1,78	1,74
łódzkie	10,17	10,38	11,40	10,80	10,86
małopolskie	1,43	1,16	1,20	1,27	1,28
mazowieckie	10,62	10,32	12,61	12,86	12,86
opolskie	3,16	2,88	3,62	3,59	3,64
podkarpackie	1,27	1,20	1,40	1,41	1,43
podlaskie	2,77	2,97	3,02	3,09	3,11
pomorskie	6,53	7,16	5,88	6,06	5,83
śląskie	1,86	1,84	2,23	2,23	2,25
świętokrzyskie	1,95	1,68	2,20	2,09	2,13
warmińsko-mazurskie	4,84	4,97	5,88	5,87	5,94
wielkopolskie	34,54	36,33	27,74	28,31	28,18
zachodniopomorskie	2,57	2,33	4,50	4,20	4,31

Źródło: GUS (lata 2018-2019), ARiMR (2020), obliczenia własne