Królik i zając to nie to samo

Laicy często mylą te dwa gatunki należące do rodziny zajęczaków. Różni je nie tylko wygląd, ale także odmienny behawior i sposób rozmnażania, a pozyskany z nich surowiec, jakim jest mięso, różni się jakością. W Polsce dziko żyjące spotykamy zające szaraki i bielaki oraz króliki europejskie (dzikie). 

 

Budowa i behawior gatunków

 

 

Zające są większe od królików (dziko żyjących), ich ciało jest smuklejsza, a uszy są dłuższe. Umaszczenie zajęcy jest szarobrunatne z białą okrywą na brzuchu. Ciąża u zajęcy trwa 30-31 dni, średnia ilość młodych w miocie sięga 5. Zające są zagniazdownikami, dlatego też młode rodzą się owłosione z otwartymi oczami. Młode pozostają w kotlinach (gniazdach) przez 4 tygodnie, a samica odwiedza młode raz w ciągu całego dnia, aby je nakarmić. Zwierzęta te łączą się w pary jedynie podczas godów, poza tym okresem są samotnikami. Gniazda zajęcy znajdują się na otwartych terenach w niewielkich zagłębieniach. Zwierzęta zaniepokojone tupią skokami w ziemię i są doskonałymi biegaczami, które uciekają przed drapieżnikami.

 

Króliki nie są zwierzętami rodzimymi na naszych terenach. Zostały sprowadzone do Europy przez Rzymian. Dzikie króliki są mniejsze od zajęcy, ich ciało jest okrągłe, a uszy bardziej mięsiste. Umaszczenie królików jest podobne do umaszczenia zajęcy przybierając barwę szarobrunatną. Ciąża u królików trwa średnio 42 dni, a samica rodzi od 3 do 8 młodych. Zwierzęta te są gniazdownikami, dlatego też młode rodzą się ślepe, głuche i bez owłosienia. Króliki są zwierzętami stadnymi, żyją w grupach, gdzie dobierają się w pary. Gniazda królików znajdują się pod ziemią, zwierzęta wykopują nory znajdujące się w okolicy drzew i krzewów. W przeciwieństwie do zajęcy preferują ukrycie się przed drapieżnikami niż ucieczkę.

 

Królik jest zwierzęciem, które zostało udomowione, a poprzez krzyżowanie powstało wiele ras. Obecnie hodowla królików rozwija się w kierunku ras hybrydowych, powstałych z krzyżowania kilku ras. Hybrydy charakteryzują się szybkimi przyrostami w krótkim czasie, lepszym przyswajaniem paszy i większą plennością. Ze względu na udomowienie królika mięso pozyskane z tego gatunku pochodzi w większości od zwierząt hodowlanych.

 

 

Tabela 1. Skład chemiczny, zawartość witamin i makro- i mikroelementów.
cecha	Królik hodowlany	Dziki królik	Zając
Woda (%)	75,2-75,7	74,81-75,72	72,8-74,1
Białko (%)	21,4-22,1	21,52-22,44	23,5-24,8
Tłuszcz (%)	0,64-1,02	1,37-1,71	1,1-2,3
Cholesterol (mg/100g)	37,1-53,4	70	49
Witamina B1 (mg%)	0,5	-	0,16
Witamina B2 (mg%)	1,1	-	0,1
Fe (mg%)	5,56	-	4,8
P (mg%)	237	-	225
Ca (mg%)	8,7	-	17
Mg (mg%)	27	-	-
Na (mg%)	60	-	65
K (mg%)	388	-	300

 

 

Populacja

 

Zając i dziki królik należą do zwierzyny łownej drobnej. W sezonie 2015/2016 pozyskano 17,2 tys. zajęcy i 78 sztuk królików, a w sezonie 2016/2017 pozyskano 18,2 tys. zajęcy i 81 sztuk królików co świadczy o zwiększającej się populacji dziko żyjącej. Dzikie króliki nie są tak popularne jak ich udomowiona forma. W roku 2015 pozyskano 701 590 sztuk królików hodowlanych przeznaczonych na tuszki konsumpcyjne.

 

 

Mięso

 

 

Pomimo, iż oba gatunki należą do jednej rodziny różnią się miedzy sobą nie tylko wyglądem, ale również jakością mięsa. Podstawową różnicą jest kolor mięsa. Surowiec pozyskany od zająca charakteryzuje się ciemniejszą barwą z większym udziałem koloru czerwonego. Mięso królika jest jasne i zaliczane jest do mięs białych. Mięso pozyskane od zająca charakteryzuje się wyższą zawartością białka w porównaniu z królikiem hodowlanym (tabela 1.). Królik dziki charakteryzuje się największą zawartością tłuszczu. Mięso pozyskane od królika charakteryzuje się wysoką przyswajalnością białka na poziomie 90 %. Królik hodowlany, którego dieta jest ściśle kontrolowana, charakteryzuje się większą zawartością makro- i mikroelementów w mięsie, za wyjątkiem wapnia. Zawartość cholesterolu u obu gatunków jest porównywalna, nieco większą zawartością cechuje się mięso królika dzikiego. Surowiec pozyskany od tych gatunków charakteryzuje się dobrą jakością i idealnie wpisuje się w obecny trend zdrowego jedzenia o wiadomym pochodzeniu, bez sztucznych dodatków. Według danych literaturowych spożycie mięsa królika waha się w Polsce od 0,9-1,6 kg/os./rok.

 

 

Potencjał produkcyjny królików i ich różnorodność

 

 

Ze względu na zwiększającą się popularność mięsa króliczego, warto zwrócić uwagę na potencjał produkcyjny tych zwierząt. W hodowlach towarowych wykorzystuje się króliki bojlerowe – są to rasy średnie, które charakteryzuje wysoka plenność i płodność samic. Ponadto idealnie nadają się do intensywnej produkcji ze wzdlęgu na szybkie tempo wzrostu, krótki okres tuczu oraz bardzo dobre wykorzystanie paszy. Cechy te powodują, że do tego typu produkcji rasy średnie są odpowiedniejsze i górują nad rasami dużymi (które dojrzewają wolniej). Najpopularniejszymi rasami w Europie są: rasa nowozelandzka biała i czerwona, temrondzka, kalifornijska i duńska. Potencjał ras średnich jest ogromny, jednak do intensywnej produkcji zaczęto wykorzystywać linie hybrydowe, które utrzymywane są w kierunku dwóch linii: matecznej i ojcowskiej. Najważniejszymi cechami przy doborze do kojarzeń w linii matecznej są płodność (wskaźnik zapłodnienia, wielkość miotu, odstęp między miotami), wysoki współczynnik mleczności, a także wskaźnik efektywności odchowu do chwili odsadzenia. Linię ojcowską doskonali się w kierunku lepszej jakości nasienia ponadto pożądnymi cechami są: szybsze tempo wzrostu i przyrostu masy ciała oraz dobre wykorzystania paszy. Okres tuczu mieszańców rozpoczyna się najczęściej w wieku około 30 dni i kończy pomiędzy 80. a 100. dniem życia. Do najbardziej popularnych linii hybrydowych należą: Genia, Hyplus, Hycole, Hyla, Jordna, Martini, Sika oraz Zika.

 

Zając - problem dla rolnika

 

1 kwietnia weszło w życie nowe prawo łowieckie, porządkujące również kwestię odszkodowań dla rolników za straty spowodowane przez zwierzęta łowne. Rolnik zgłasza szkodę do urzędu gminy, a nie jak wcześniej do koła łowieckiego. Następnie komisja składająca się z rolnika i przedstawiciela koła łowieckiego oraz urzędu sporządza raport. Według ustawy rolnik może starać się o odszkodowanie za straty wyrządzone przez dziki, łosie, jelenie, sarny i daniele. Ogólnopolski Związek Producentów Warzyw apeluje do Ministra o wprowadzenie na listę zajęcy, które niszczą rozsady oraz generują szkody w sadach podgryzając korę i młode pędy.

 

Podsumowanie

Pomimo dużego podobieństwa królika i zająca, gatunki te różnią się między sobą, nie tylko wyglądem, behawiorem czy sposobem rozmnażania, ale również jakością uzyskanego z nich surowca. Zające są powszechniej spotykane w naszym kraju, lecz populacja dzikiego królika stale się powiększa. Królik europejski po udomowieniu stał się królikiem domowym, który jest ciągle doskonalony w celu uzyskania lepszych cech. Króliki brojlerowe zastępowane są wyspecjalizowanymi rasami hybrydowymi specjalnie stworzonymi do produkcji mięsnej. Zające pomimo swoich niewielkich rozmiarów potrafią spowodować wiele szkód, dlatego też ważne jest racjonalne ograniczanie populacji.