Przygniecenia prosiąt przez lochy: jak im zapobiegać?

Martyna Frątczak

Przygniecenia prosiąt przez lochy są częstym problemem w hodowli trzody chlewnej. Zdarzają się na fermach ze skrajnie różnymi warunkami utrzymania. Co jest więc ich główną przyczyną? Winę ponosi hodowca, środowisko, locha, czy same prosięta?

Najważniejsza „niezakaźna” przyczyna upadków prosiąt

Przygniecenia przez lochę są, poza chorobami zakaźnymi, najczęstszą przyczyną zgonów prosiąt przed osadzeniem. To powszechnie występujący problem, który wiąże się z bezsensowną utratą zwierząt i poważnymi stratami finansowymi. Głównym sposobem zapobiegania przygniataniu prosiąt przez lochę nadal jest stosowanie kojców porodowych z klatkami. Redukują śmiertelność prosiąt, chociaż nie zapobiegają całkowicie ich przygniataniu.

Poza tym kojce z klatkami coraz częściej budzą wątpliwości etyczne społeczeństwa. Znacznie ograniczają dobrostan loch i mogą przyczyniać się u nich do problemów zdrowotnych, takich jak kulawizny. Komisja Europejska zapowiedziała ogłoszenie projektu stopniowego wycofania kojców z klatkami z terenu całej UE.

Wielu hodowców już teraz na swoich fermach wprowadza tzw. kojce indywidualne, w których lochy mogą się swobodnie poruszać. Kojce takie mają zazwyczaj dodatki częściowo odgraniczające prosięta od loch – np. odbojniki lub miejsce odpoczynku oddzielone kratą, przez którą prosięta mogą swobodnie przechodzić. Badania pokazują, że liczba przygnieceń prosiąt w kojcach indywidualnych jest porównywalna z liczbą notowaną w klasycznych kojcach z klatkami.

Zwolennicy chowu świń na wolnym wybiegu są często zdania, że locha, jeśli ma pod dostatkiem wystarczająco dużo przestrzeni, instynktownie nie przygniecie swoich prosiąt. Doświadczenie pokazuje jednak, że przygniecenia prosiąt chowanych na wolnym wybiegu również zdarzają się dość często. Z czego więc wynika to zjawisko? Powodem jest brak instynktu macierzyńskiego lochy, budowa kojca, jego wyposażenie czy kondycja i zachowanie prosiąt? Jak można zapobiegać takim przypadkom?

Problemy ze strony lochy

Większość upadków prosiąt w wyniku zmiażdżenia przez lochę następuje w ciągu 3 pierwszych dni po porodzie. Prosięta zostają przygniecione zazwyczaj w momencie, gdy locha się kładzie, przewraca, „turla” lub zmienia pozycję z leżącej na stojącą. Zdarza się też, że locha nadepnie na prosię lub, rzadko, zaatakuje je w napadzie agresji. Ryzyko przygniecenia prosiąt rośnie, gdy locha bardzo szybko zmienia pozycję – nagłe położenie się/przewrócenie nie daje prosiętom szansy na reakcję i ucieczkę.

Jak wynika z ostatnich badań, kluczowym czynnikiem wpływającym na przypadki przygniatania prosiąt jest instynkt macierzyński lochy. Maciory ze słabym instynktem mogą poruszać się nieostrożnie (nie sprawdzać, gdzie są prosięta przed zmianą pozycji), nie reagować (lub reagować zbyt wolno) na piski przygniatanych prosiąt, lub być wobec nich agresywne. U wielu komercyjnych ras świń zdolność do opieki nad prosiętami bardzo się osłabiła.

Decydują o tym przede wszystkim predyspozycje genetyczne. Dlatego warto monitorować przypadki przygnieceń prosiąt w naszym stadzie i wybierać do hodowli wyłącznie te lochy, które w poprzednich miotach nie miały dużych strat w prosiętach. Ważnym czynnikiem wpływającym na prawidłowe zachowanie lochy jest także redukcja źródeł stresu (np. hałasu) w ich otoczeniu. Z odchowem prosiąt zdecydowanie gorzej radzą sobie lochy pierworódki. Lochy z dłuższym stażem mają lepiej rozwinięty instynkt macierzyński. Dlatego selekcja genetyczna w stronę otrzymania długowiecznych, produktywnych loch na dłuższą metę pomogłaby zniwelować ten problem.

Nieoczywistą przyczyną przygniatania prosiąt mogą być przerośnięte racice lub inne problemy w obrębie kończyn u loch. Ból i dyskomfort w kończynach sprawiają, że lochy znacznie częściej się kładą i są przy tym mniej ostrożne. Zadbanie o ograniczenie kulawizn wśród loch poprawia ich zdrowie, dobrostan i może znacznie zredukować przypadki przygniatania prosiąt.

Problemy ze strony prosiąt

Małe prosięta w słabej kondycji mogą być bardziej narażone na przygniecenie przez lochę. We właściwych warunkach prosięta po prostu schodzą lochom z drogi, gdy ta zaczyna zmieniać swoją pozycję. Słabe prosięta często nie reagują wystarczająco szybko. Wraz z coraz liczniejszymi miotami u komercyjnych ras ten problem będzie się nasilał. Dlatego właściwym kierunkiem selekcji powinno być uzyskanie loch, które wydają na świat silne, żywotne prosięta.

Jednak, w niektórych badaniach wśród przygniecionych prosiąt znajdowane były w większości duże, zdrowe osobniki. Pokazuje to, że przypadki zmiażdżenia przez lochę nie zawsze są oczywiste. Stwierdzono, że wiele prosiąt celowo, szybko wchodzi na miejsce, z którego przed chwilą odsunęła się lub wstała locha. Nierzadko dochodzi wtedy do przygniecenia przez ponowne przeturlanie się lub przewrócenie przez lochę.

Co ciekawe, takiego zachowania nie wykazują prosięta, których kojce mają komfortowy, oddzielony obszar pod lampą grzewczą i „atrakcyjne” elementy, takie jak różnego rodzaju wzbogacenia. Prosięta spędzają wtedy więcej czasu na eksploracji otoczenia i nie gromadzą się stale blisko lochy. Należy próbować odciągnąć ich uwagę.

Problemy związane z systemem utrzymania

Środowisko, w którym przebywają lochy i prosięta również ma ogromny wpływ na występowanie przypadków przygnieceń. Tak jak wspomnieliśmy we wstępie, kojce klatkowe lub kojce indywidualne z jakąś formą odgrodzenia prosiąt – i interesującymi wzbogaceniami – mogą znacznie zredukować ryzyko zmiażdżenia przez lochę. Przy ich projekcie i instalacji należy dodatkowo sprawdzić, czy żadna część wyposażenia nie będzie stwarzała ryzyka przyciśnięcia prosiąt przez lochę do elementu kojca.

Dostarczenie wzbogaceń środowiska dla loch również może znacznie zmniejszyć liczbę przygnieceń prosiąt. W pewnym badaniach dostarczono lochom do kojców indywidualnych piasek lub słomę do zbudowania „gniazda”. W kojcach, gdzie znajdowały się materiały, liczba przypadków zgniecenia prosiąt przez turlanie się lochy spadła niemal do zera.

 

 

locha karmi prosiaki cenyrolnicze pl pixabay

Na podstawie:

Kobek-Kjeldager, C., Pedersen, L. J., & Larsen, M. L. V. (2023). Behavioural characteristics of fatal piglet crushing events under outdoor conditions. Livestock Science, 105164.

farmersjournal.ie

Martyna Frątczak
Autor: Martyna Frątczak
Lekarz weterynarii Martyna Frątczak, absolwentka Wydziału Medycyny Weterynaryjnej i Nauk o Zwierzętach Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Zainteresowana szeregiem zagadnień związanych z medycyną zwierząt, ekologią i epidemiologią, którymi zajmuje się na co dzień również we własnej pracy naukowej.

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Najnowsze artykuły autora:

Loading comments...
Wiadomość z kategorii:

Obserwuj nas w Google News 

i czytaj materiały szybciej niż inni

Google Icons 16 512

Dołącz teraz