Wysokie temperatury obniżają dobrostan świń, zmniejszają u nich spożycie paszy, przyrosty masy ciała oraz płodność. Letnie upały już dzisiaj są problemem, a będzie on niestety tylko narastać. Z tego powodu producenci trzody chlewnej w projektach i zarządzaniu budynków dla zwierząt muszą brać pod uwagę zmiany klimatu. Jakie rozwiązania są obecne dostępne?
Do zmian klimatu trzeba się będzie adaptować
Już obserwowane zmiany klimatu zapowiadają poważne kłopoty dla producentów trzody chlewnej. Świnie są zwierzętami bardzo wrażliwymi na wysokie temperatury. Na stres cieplny reagują obniżoną odpornością, płodnością, mniejszym spożyciem paszy oraz wolniejszym tempem wzrostu. O negatywnych skutkach wysokich temperatur pisaliśmy więcej tutaj: Wpływ stresu cieplnego na maciory i prosięta.
Niestety w dłuższej perspektywie temperatury w naszej szerokości geograficznej będą dalej wzrastać. Hodowcy będą musieli stawić im czoła i opracować strategie ochrony trzody chlewnej przed wysokimi, czy nagle zmieniającymi się, temperaturami. Stale rozwijane są metody obniżania stresu cieplnego u zwierząt z wykorzystaniem zaawansowanych technologii. Już dzisiaj jednak znanych jest wiele praktycznych sposobów, w jakie producenci mogą przygotować się na zmiany klimatu.
Część z nich obejmuje strategie żywieniowe, o czym można więcej przeczytać tutaj: Dieta dla świń w upalne dni. Jak walczyć ze stresem cieplnym? Pozostałe proponują rozwiązania do wprowadzenia w projektach budynków lub dostosowania w już istniejących chlewniach. Budynki dla zwierząt w cieplejszym klimacie będą musiały nie tylko lepiej chronić przed temperaturami zewnętrznymi, ale również przed patogenami i pasożytami, którym cieplejszy klimat będzie sprzyjał.
Podłoga i gęstość obsady
Rodzaj podłogi, materiał z jakiego jest wykonana oraz organizacja przestrzeni to kluczowe kwestie w zapobieganiu stresowi cieplnemu u zwierząt. Obserwacje pokazują, że w wysokich temperaturach świetnie sprawdza się lita, betonowa podłoga, która dobrze przewodzi ciepło. Tym samym kładące się na niej świnie mogą się ochłodzić. Niestety jednym z naturalnych zachowań trzody chlewnej obniżającym temperaturę ciała jest tarzanie się we własnych odchodach, co znacznie utrudnia utrzymywanie czystości w chlewni.
Aby tego uniknąć, można stosować podłogi betonowo-rusztowe, w których betonowa część jest dodatkowo schładzana, tak, aby zachęcić zwierzęta do leżenia na niej, a oddawania kału na rusztach. Dodatkowe ochładzanie podłogi może być osiągnięte spryskiwaniem zimną wodą - ma to bonusową korzyść w postaci zmniejszonej emisji amoniaku. W bardziej nowoczesnych systemach można wprowadzić systemy ochładzania podłóg wodą krążącą w osadzonych w niej rurach. Więcej na ten temat: Podłoga w chlewni: może zmniejszyć stres cieplny świń.
Pojawiają się również pomysły zastosowania w chlewniach podłóg wyłożonych materiałem ze specjalnie obrobionego szkła lub płytek ceramicznych – tak przygotowanych, aby nie powodować ślizgania się na nich zwierząt. Materiały te mogą być bardzo przyjazne jako chłodząca powierzchnia dla zwierząt. Ważną strategią zapobiegania stresowi cieplnemu w stadach świń jest również zmniejszanie gęstości ich obsady w kojcach.
Struktura i czystość budynków
Cieplejszy i mniej przewidywalny klimat wymagał będzie zwiększena wytrzymałości konstrukcyjnej i izolacji budynków dla zwierząt. Zaleca się, aby ściana okalająca chlewnię i przegrody kojców były wykonane z bloków betonowych, wypalanych cegieł, lub innego, trwałego materiału, który dobrze pochłania ciepło odbijane od ziemi i produkowane przez zwierzęta. Ściany budynku powinny mieć grubość min. 1 m. Dach chlewni musi być dobrze zaizolowany i odbijać ciepło – lub, co pozwoli na bardziej zrównoważoną produkcję i dodatkowe zyski, być pokryty panelami słonecznymi.
Kolejnym ważnym aspektem, który należy wziąć pod uwagę w strategiach zmniejszających wpływ klimatu, jest obniżenie emisji gazów z obornika, która może się nasilić wraz z wysokimi temperaturami. Emitowane amoniak oraz metan przez pograszanie jakości powietrza dodatkowo utrudniają zwierzętom oddawanie ciepła i ochładzanie się.
Aby zwiększyć higienę w chlewni poleca się stosowanie wspomnianych wcześniej systemów z podłogą częściowo zarusztowaną, które pozwalają na znaczną redukcję emisji gazów. Innym pomysłem jest wprowadzenie w budynkach systemów automatycznych zgarniaczy obornika, dzięki którym można go usuwać z pomieszczeń dla zwierząt nawet 2 lub więcej razy dziennie. W idealnej sytuacji, zgarniany obornik może trafiać do specjalnie w tym celu zaprojektowanych komór fermentacyjnych, które pozwalają na wytwarzanie z niego energii. W dłuższej perspektywie skutkuje to redukcją kosztów produkcji.
Punkt krytyczny: wentylacja
Systemy wentylacyjne powinny być zaprojektowane tak, aby w całym budynku, równomiernie, zapewniać wykalibrowane parametry klimatyczne – temperaturę, wilgotność, prędkość powietrza i stężenie dwutlenku węgla. Eksperci w tym celu zalecają stosowanie wentylatorów promieniowych, które są bardziej wydaje od wentylatorów osiowych, a ponadto są łatwiejsze w utrzymaniu i wytrzymałe na zewnętrzne warunki, w tym bardzo silny wiatr. Monitoring klimatu w chlewni musi być prowadzony przy użyciu minimum dwóch, strategicznie położonych czujników temperatury.
Dodatkowym, ważnym elementem efektywnej wentylacji w chlewni są odpowiednio położone wloty sufitowe, które pozwalają na osiągnięcie wysokiej jakości powietrza w budynku. Eksperymenty pokazały, że w zmniejszaniu stresu cieplnego u świń najlepiej sprawdza się strategia, w której wloty sufitowe są na bieżąco regulowane, w zależności od zmieniających się w chlewni warunków.
W jednym z badań manipulowano nachyleniem wlotów sufitowych w celu regulacji kierunku przepływu powietrza w chlewni. Kierowane były bezpośrednio w dół na obszar powierzchni kojca ze ściółką. W momentach, gdy temperatura powietrza wlotowego przekraczała optymalną wartość, zwiększano prędkość powietrza (z około 0,5 m/s do 1,0 m/s), dzięki czemu świnie w miejscu legowisk otrzymywały mocniejszy nawiew. Okazało się to pomocne w zmniejszaniu u nich stresu cieplnego. Regulacja wentylacji pozwoliła ponadto na znaczne zmniejszenie stężenia amoniaku w powietrzu. Więcej na ten temat: Jak ochłodzić chlewnię w upalne dni?
Na podstawie:
Pig Progress
Ambazamkandi, Prasad, et al. "Shelter design for different livestock from a climate change perspective." Climate Change Impact on Livestock: Adaptation and Mitigation. Springer, New Delhi, 2015. 399-424.