Od dawna wiadomo, że płodność i rozród niektórych gatunków zwierząt silnie zależą od ilości światła w środowisku. Czy podobne zjawisko możemy znaleźć u trzody chlewnej? Odpowiedzi na to pytanie spróbowali udzielić amerykańscy naukowcy w swoim ostatnim badaniu. Sprawdzili, jak na czas ciąży, przebieg porodu i żywotność prosiąt wpłynął całodobowy i 12-godzinny cykl świetlny.
Światło może wpływać na porody u loch
Oświetlenie chlewni jest bardzo ważnym czynnikiem składającym się na mikroklimat, w którym przebywają zwierzęta i może wpływać na ich samopoczucie oraz wyniki produkcyjne. Dotychczas niewiele uwagi poświęcono jednak na wpływ oświetlenia na przebieg porodu u trzody chlewnej. Od dawna wiadomo, że u gatunków zwierząt hodowlanych, takich jak konie, czy owce i alpaki, światło ma bardzo duże znaczenie dla przebiegu ciąży i porodu.
Lochy, w zależności od chlewni, mogą przebywać w bardzo odmiennych warunkach oświetlenia – na które składają się oświetlenie górne oraz lampy grzewcze dla prosiąt. W wielu komercyjnych zakładach maciory otrzymują bodźce świetlne z oświetlenia górnego przez 8-16 godzin dziennie oraz dodatkowo z lamp grzewczych przez 24 godziny na dobę.
Naukowcy ze Stanów Zjednoczonych w swoim najnowszym eksperymencie postanowili sprawdzić, jak intensywne oświetlenie wpływa na długość ciąży i przebieg porodów u loch. W badaniu wykorzystano 30 prośnych loch, które podzielono na 2 grupy. Pierwsza grupa loch przebywała w pomieszczeniu, w którym zastosowano 12 godzin oświetlenia i 12 godzin ciemności, a drugą grupę loch umieszczono w chlewni, gdzie oświetleniu poddawane były przez 24 h.
Warto zaznaczyć, że przed rozpoczęciem eksperymentu wszystkie świnie przebywały w chlewni z 24-godzinnym cyklem świetlnym. Podział na 2 grupy zastosowano u loch w 110 dniu ciąży.
Więcej poronień u loch z 12-godzinnym oświetleniem
Lochy w eksperymencie obserwowano pod kątem przebiegu porodu (długość porodu, jego łatwość, odstępy między prosiętami, zachowanie lochy podczas porodu). Określono również całkowitą liczbę żywo urodzonych i martwo urodzonych prosiąt u poszczególnych loch. Badacze założyli, że przebywanie w ciągłym oświetleniu będzie miało negatywny wpływ na lochy, które preferują spokojne, niestymulujące otoczenie podczas porodu.
W badaniu ogólnie stwierdzono, że lochy, które przebywały przez 12 godzin na dobę w ciemności miały nieco krótszą długość ciąży i opraszały się wcześniej od loch, które przebywały w oświetlonym pomieszczeniu całą dobę. Średnia długość ciąży loch na fermie, gdzie prowadzono eksperyment, wynosi 117,2 dni od czasu pierwszej zaobserwowanej rui i inseminacji. Lochy, dla których zastosowano 12-godzinny cykl świetlny oprosiły się około jeden dzień przed spodziewaną datą.
Całkowity czas trwania porodu i odstęp pomiędzy prosiętami nie różniły się pomiędzy grupami loch. Liczba prosiąt urodzonych ogółem były podobne w obu grupach. Co jednak ciekawe, w grupie loch przebywających przez 12 godzin na dobę w ciemności odnotowano więcej martwo urodzonych prosiąt niż w grupie loch przebywających w oświetlonym pomieszczeniu całą dobę. Nie zaobserwowano różnic w zachowaniu loch - w tym przyjmowanych pozycjach i postawie – pomiędzy dwoma grupami eksperymentalnymi.
Światło lepsze od ciemności?
Wyniki wydają się wskazywać, że ciągłe, 24-godzinne oświetlenie, jest korzystniejsze dla loch od stosowania 12-godzinnych przerw w oświetleniu. Analizując wyniki badania należy jednak wziąć pod uwagę, że przed rozpoczęciem eksperymentu wszystkie zwierzęta przebywały w oświetlonej przez 24-godziny chlewni. Na czas porodu i liczbę martwo urodzonych prosiąt mogła więc wpłynąć nagła zamiana, jaka zaszła w środowisku.
Lochy biorące udział w badaniu były przyzwyczajone do ciągłego oświetlenia górnego, co jest obecnie stosowaną praktyką na miejscu, gdzie odbył się eksperyment - fermie Illinois State University. Ciagłe bodźce świetlne, gdy zwierzęta są do nich przyzwyczajone, wpływają na regularne wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za rytm dobowy, różne procesy życiowe i stres.
Z tego powodu naukowcy uważają, że negatywne efekty 12 godzinnej przerwy w oświetleniu w jednej grupie loch wynikały z gwałtownej zmiany w ich otoczeniu, a nie samego wpływu ilości światła docierającego do zwierząt. Przejście od ciągłego oświetlenia do 12-godzinnego cyklu świetlnego mogło zmienić rytm wydzielania hormonów, głównie melatoniny, u loch. Warto wiedzieć, że melatonina ma bardzo ważną rolę w rozrodzie świń i jest główną przyczyną sezonowej niepłodności świń. Eksperyment pokazuje, że lochy są bardzo wrażliwe na nagłe zmiany w cyklu oświetlenia.
W podobnym eksperymencie, prowadzonym na owcach, stwierdzono, że zmiana cyklu świetlnego dwukrotnie w czasie ciąży (z całodobowego oświetlenia na 12-godzinny) skutkowała u nich skróceniem czasu trwania ciąży. Liczne badania pokazują, że zmiany w ilości światła w środowisku są stresujące dla niemal wszystkich ssaków - również i dla ludzi.
Dlaczego lochy w 12-godzinnym cyklu świetlnym częściej roniły?
Na zwiększoną liczbę prosiąt martwo urodzonych w miotach wpłynąć mogą wszystkie czynniki wywołujące stres u loch. Ogromne znaczenie mogą mieć tutaj rodzaj porodówki, temperatura, hałas, czy czas na adaptację zwierzęcia do nowego otoczenia.
W przedstawionym eksperymencie przestawienie zwierząt z 24-godzinnego cyklu świetlnego na 12-godzinny prawdopodobnie wywołało u nich silny stres. Mógł on mieć skutek w postaci zwiększonego wydzielania hormonów związanych ze stresem, które negatywnie wpłynęły na żywotność prosiąt.
Aby lepiej zrozumieć, jak światło wpływa na dobrostan, zdrowie i przebieg ciąży i porodu u loch z pewnością potrzebne są kolejne, lepiej zaprojektowane badania, w którym zwierzęta mają szansę na przyzwyczajenie się do nowego cyklu oświetlenia.
Jakie światło jest najbardziej optymalne dla płodności loch?
Liczne obserwacje i badania potwierdzają, że u trzody chlewnej występuje zjawisko sezonowej niepłodności, przypadającej w naszym klimacie zazwyczaj na miesiące letnie. Przez wiele lat uważano, że na spadek płodności w tym okresie najsilniej wpływają wysokie temperatury. Dane zebrane z wielu państw o różnych uwarunkowaniach klimatycznych pokazują, że o wiele większe znaczenie ma tutaj oświetlenie.
Standardowo wprowadzaną w wielu chlewniach i często zalecaną praktyką jest stosowanie w pomieszczeniach zamkniętych oświetlenia o natężeniu ok. 300 luksów, przez 16 godzin dziennie. Zakłada się, że taki cykl oświetlenia pozwala uniknąć sezonowości w rozrodzie. Eksperci jednak nadal nie są zgodni, czy jest to najbardziej optymalny dla płodności trzody chlewnej system.
Ogólnie rzecz biorąc, oświetlenie dla loch w ciągu dnia powinno być wystarczające do utrzymania u nich silnego rytmu dobowego, ale jednoczesnie nie zakłócać wytwarzania w nocy melatoniny. Jeden eksperyment przeprowadzony zgodnie z tym założeniem wskazał, że w ciągu dnia lochom w zupełności wystarcza oświetlenie na poziomie natężenia 40 luksów, a dalsze jego zwiększanie, jak się to często zaleca, nie przynosi dodatkowych korzyści i jest wyłącznie marnowaniem energii.
Eksperci uważają również, że sezonowa niepłodność w wielu chlewniach może wynikać z dopływu do pomieszczeń naturalnego oświetlenia. Wiosną i latem, nawet jeśli sztuczne światło w pomieszczeniu jest wyłączone, ilość światła docierająca do zwierząt z okien, drzwi i otworów wentylacyjnych może być wystarczająca do zaburzenia wydzielania melatoniny – a co za tym idzie, obniżenia płodności u loch.
Na podstawie:
McLoda, S., Anderson, N. C., Earing, J., & Lugar, D. (2021). Effect of Light Regiment on Farrowing Performance and Behavior in Sows. Animals, 11(10), 2858.
