Choroby oddechowe u świń bardzo rzadko powodowane są wyłącznie przez jeden patogen. Najczęściej mamy do czynienia z zespołem chorobowym, na który składają się liczne czynniki wywołujące zaburzenia: bakterie, wirusy oraz warunki środowiskowe. Na te ostatnie hodowca może w dużym stopniu wpływać. Omawiamy, na co w szczególności warto zwrócić uwagę.
Problemy oddechowe świń to złożony problem
Choroby układu oddechowego u trzody chlewnej bardzo rzadko są prostym do rozwiązania problemem, powodowanym przez pojedynczy patogen. Znacznie częściej zaburzenia układu oddechowego spowodowane są przez kilka drobnoustrojów działających naraz oraz dodatkowe czynniki związane ze środowiskiem chlewni. Ostatnie badania pokazują, że większość średnich i dużych stad trzody chlewnej w Polsce jest zarażona co najmniej 3 bakteryjnymi czynnikami wywołującymi infekcje układu oddechowego.
Z tego względu u świń zazwyczaj nie rozpoznaje się konkretnej jednostki chorobowej, ale mówi się o zespole chorobowym układu oddechowego (porcine respiratory disease complex – PRDC). W jego przebiegu rozpoznaje się klasyczne objawy ze strony jamy nosowej i górnych dróg oddechowych (kichanie, kaszel), ze strony płuc (przyspieszony oddech) oraz ogólną osowiałość i osłabienie. Skuteczność leczenia zależy więc od dodatkowych metod diagnostycznych i poprawnego rozpoznania głównej przyczyny zachorowania.
Gatunki drobnoustrojów wywołujących zespół oddechowy u świń podzielić można na inicjujące oraz wikłające proces chorobowy. Inicjującymi są z reguły bardzo zjadliwe bakterie lub wirusy, które samoistnie mogą wywołać chorobę u zwierząt – nawet, jeśli świnie przebywają w optymalnych warunkach. Do patogenów inicjujących należą m.in. Mycoplasma hyopneumoniae, wirus zespołu rozrodczo-oddechowego świń (PRRS) i wirus choroby Aujeszkiego.
Drobnoustrojami wikłającymi są natomiast bakterie i wirusy które zazwyczaj nie są szkodliwe. Zasiedlają błonę śluzową nosa i górnych dróg oddechowych świń i w normalnych warunkach nie powodują żadnej szkody. Jednak przy sprzyjających warunkach i obniżeniu miejscowej odporności – skutkom infekcji wywołanej przez patogeny inicujące lub nieodpowiednie warunki środowiska - również i one stają się chorobotwórcze. Patogenami wikłającymi są m.in. Streptococcus suis, Haemophilus parasuis oraz niektóre gatunki z rodzaju Mycoplasma.
Co predysponuje do chorób układu oddechowego?
Istotnymi czynnikami przyczyniającymi się do rozwoju zespołu chorobowego układu oddechowego są warunki środowiska, w jakich przebywają zwierzęta. Ich znaczenie jest na tyle duże, że w wielu przypadkach uważa się je za pierwotną przyczynę problemów oddechowych u trzody chlewnej.
Do najbardziej niekorzystnych czynników należą zbyt duże zagęszczenie obsady, duże dobowe wahania temperatury w chlewni, zanieczyszczenie powietrza pyłem i wysokie stężenie amoniaku w powietrzu (większe niż 50 ppm). Na rozwój i ciężkość infekcji ze strony układu oddechowego wpływać mogą również nieodpowiednia pasza i niewystarczająca ilość wody pitnej.
Do bardziej szczegółowych czynników środowiska wpływających na rozwój zespołu chorobowego układu oddechowego zaliczyć można:
1. Utrzymywanie dużych grup zwierząt wymieszanych pod względem wieku
2. Częste przemieszczanie i przegrupowywanie świń
3. Wprowadzanie do stada nowych zwierząt bez zastosowania kwarantanny/z niepewnego źródła
4. Zmienne warunki czynników klimatycznych w chlewni, m.in. przy stosowaniu otwartych, niemechanicznych systemów wentylacyjnych (występuje przy nich słaba wentylacja w miesiącach zimowych)
5. Stosowanie paszy niedostosowanej do danych grup wiekowych świń
Duża zależność chorób układu oddechowego świń od warunków środowiska sprawia, że często problemy oddechowe obserwuje się u zwierząt w miesiącach zimowych. Więcej o problemach zdrowotnych trzody chlewnej pojawiających się o tej porze roku: Zdrowe świnie zimą: jak zapobiegać chorobom?
Jak poprawić jakość powietrza w chlewni?
Drogi oddechowe zwierząt pokryte są błoną śluzową chronioną przez wodnisty śluz. Gazy zanieczyszczające powietrze, takie jak amoniak, łatwo się w nim rozpuszczają, a przez to przechodzą do tkanek dróg oddechowych i je podrażniają. Uszkadzają również naturalną zdolność dróg oddechowych do oczyszczania się. Proces ten nasila się jeśli powietrze w budynku gospodarczym jest dodatkowo zapylone.
Poza zastosowaniem odpowiedniej wentylacji, w coraz większej liczbie chlewni jakość powietrza poprawia się poprzez zastosowanie tzw. bioaktywatorów. Są to związki chemiczne zawierające enzymy i niektóre kultury bakterii. Są w stanie zmniejszać stężenie w powietrzu szkodliwych związków organicznych z rozkładu gnojowicy. Ich działanie opiera się na modyfikowaniu procesów zachodzących w ekosystemie obornika. Hamują one dotychczas zachodzące w materiale organicznym procesy rozkładu, zmniejszając produkcję szkodliwych gazów.
Praktyka pokazuje, że bioaktywatory są bardzo skuteczne, w szczególności zmniejszając stężenie amoniaku w atmosferze chlewni. Są dostępne na rynku w różnej postaci: płynnej, aerozolu lub w formie proszku rozprowadzanego na podłożu w chlewni. W zależności od producenta, proponowane są różne schematy ich stosowania. Regularne korzystanie z takich preparatach przynosi realne korzyści w postaci mniejszej częstości występowania zaburzeń układu oddechowego u zwierząt. Badania eksperymentalne wykazały ponadto, że lepsza jakość powietrza przy stosowaniu bioaktywatorów przekłada się na większe przyrosty masy ciała u tuczników.
Na podstawie:
Pejsak, Z., & Truszczynski, M. (2017). Choroby układu oddechowego świń-terapia przyczynowa i objawowa. Życie Weterynaryjne, 92(05).
Bochev, I. (2007). Porcine respiratory disease complex (PRDC): A review. I. Etiology, epidemiology, clinical forms and pathoanatomical features. Bulgarian Journal of Veterinary Medicine, 10(3), 131-146.
3trzy3.pl
