USD -
4.0688
EUR -
4.3316
GBP -
5.0615
DKK -
0.5805
Bakteria Lawsonia intracellularis występuje na ponad 90% ferm trzody chlewnej. Powoduje fatalne w skutkach, również ekonomicznych, rozrostowe zapalenie jelit świń. Zwiększoną liczbę przypadków choroby obserwuje się zwłaszcza w okresie letnim. Jak skutecznie im zapobiegać?
Problem notowany w 90% gospodarstw
Zapalenie jelit wywoływane przez bakterię Lawsonia intracellularis to powszechny i uciążliwy problem zdrowotny u świń. W Europie bakteria ta występuje w ponad 90% gospodarstw. Przypadki kliniczne zakażeń przyczyniają się do poważnych strat ekonomicznych na fermach.
Chorobę nazywa się rozrostowym zapaleniem jelit świń (PPE) lub adenomatozą świń. Nazwa pochodzi od procesu patologicznego, jaki zachodzi w jelitach w przebiegu choroby – komórki nabłonka jelita nadmiernie przyrastają i ulegają zgrubieniu.
Spotyka się formę ostrą i przewlekłą choroby. Postać ostra, znana również jako proliferacyjna enteropatia krwotoczna (PHE), występuje najczęściej u młodych świń w wieku od 4 do 12 miesięcy i charakteryzuje się wystąpieniem krwawej biegunki i nagłej śmierci. Postać przewlekła występuje znacznie częściej od postaci ostrej. Pojawia się zazwyczaj u świń w wieku od 6 do 20 tygodni, a jej objawami są wychudzenie, obniżona wydajność wzrostu i biegunka. U niektórych świń zakażenia Lawsonia intracellularis mogą przebiegać subklinicznie, bez żadnych widocznych objawów.
Jak się przenosi i czemu częściej występuje latem?
Jak dotąd nie odkryto, w jaki dokładnie sposób bakteria powodująca rozrostowe zapalenie jelit się rozprzestrzenia. Prawdopodobnie nośnikiem patogenu są odchody zakażonych świń, a nowe infekcje zachodzą drogą pokarmową.
Badania pokazują, że L. intracellularis może przetrwać w środowisku fermy nawet 2-3 tygodnie. Z tego powodu w jej zwalczaniu niezwykle istotne są bioasekuracja na wysokim poziomie i stosowanie strategii „całe pomieszczenie puste-całe pomieszczenie pełne”. Pomiędzy kolejnymi partiami zwierząt ważne jest dokładne mycie i dezynfekcja. Ryzyko rozprzestrzeniania choroby zmniejszają również unikanie nadmiernej obsady (która zwiększa stres świń i zmniejsza ich odporność na chorobę) i mieszanie ze sobą różnych grup zwierząt.
Najwięcej wybuchów klinicznej postaci choroby na fermach trzody chlewnej obserwuje się latem – zwłaszcza w okresach, w których występuje duża różnica temperatur między dniem a nocą. Nadal nie wiadomo, jaki mechanizm dokładnie stoi za tym zjawiskiem. Eksperci uważają, że może być to spowodowane zmianą apetytu świń w okresach skrajnych temperatur. Świnie wystawione na wysokie temperatury zmniejszają spożycie paszy – jednak gdy temperatury ponownie spadają w nocy lub kolejnego dnia, ich apetyt rośnie, co może doprowadzić z kolei do przejedzenia się.
Nagłe, nadmierne wypełnienie żołądka paszą może być jednym z bodźców do rozwoju zapalenia jelit. W momencie, gdy żołądek jest przepełniony, czas trawienia pokarmu w tym narządzie ulega skróceniu. Powoduje to, że więcej słabo nadtrawionej paszy dociera do jelit, gdzie może stać się pożywką dla bakterii L. intracellularis.
Jak można zapobiec przypadkom choroby?
Najlepszym sposobem profilaktyki rozrostowego zapalenia jelit u świń jest stosowanie szczepień ochronnych. Na rynku polskim są obecnie dostępne dwie szczepionki skuteczne wobec bakterii L. intracellularis – doustna oraz domięśniowa.
Szczepionkę doustną Enterisol ® Ileitis stosować można u świń od 3. tygodnia życia. Badania i obserwacje terenowe w pełni potwierdzają jej skuteczność w ochronie zwierząt przez zachorowaniem na kliniczną formę rozrostowego zapalenia jelit. Zwierzęta wykształcają pełną odporność na bakterię około 3 tygodni po szczepieniu i utrzymują ją przez przynajmniej 17 tygodni.
Aby uzyskać najbardziej optymalne wyniki w stadzie i określić najlepszy termin szczepienia, zaleca się wcześniejsze przebadanie świń serologicznie – aby sprawdzić, jaki jest ich naturalny poziom przeciwciał wobec bakterii. Jednak w praktyce, przy braku badań serologicznych, zaleca się po prostu zastosowanie preparatu w okresie od 5. do 8. tygodnia życia prosiąt.
Doustną szczepionkę można podawać w płynnej paszy lub w wodzie w linii pojenia. Jest jednak nieco problematyczna w zastosowaniu – od sporządzenia roztworu, a podania doustnego nie powinno minąć więcej niż 4 godziny. W przypadku podawania szczepionki w linii pojenia wymaga dodatkowo zmierzenia spożycia wody przez zwierzęta w okresie 4 godzin od rozpoczęcia szczepienia. Poza tym wymusza zaprzestanie stosowania antybiotykoterapii u zwierząt na minimum 3 dni przed i po szczepieniu.
Dostępna od niedawna w Polsce domięśniowa szczepionka Porcilis® Lawsonia podawana jest zwierzętom w formie iniekcji domięśniowych. Nadaje się dla zwierząt od 3 tygodnia życia. Świnie rozwijają odporność po około 4 tygodniach od zaszczepienia i utrzymują ją przez 21 tygodni od podania preparatu.
Zapobieganie przez odpowiednie żywienie
Ważną, uzupełniającą strategią zapobiegania przypadkom rozrostowego zapalenia jelit u świń jest odpowiednie żywienie. Zdaniem ekspertów, zwłaszcza w okresie letnim warto zadbać o m.in. zmniejszenie ilości łatwo fermentujących węglowodanów w paszy (a więc przykładowo komponentów zawierających skrobię, czy wysłodków buraczanych). Są one świetną pożywką dla bakterii powodujących zapalenie jelit. Redukcja ich ilości w diecie świń przyczynia się dodatkowo do zmniejszenia stresu cieplnego, co ma wpływ na poprawę apetytu i ogólną kondycję zwierząt.
Dobrym pomysłem jest również zwiększenie w racjach dla świń ilości błonnika obojętnego – do którego należą m.in. słoma, łuski owsiane i otręby pszenne. Wypełnia on jelita i wspiera prawidłowy pasaż pokarmu, nie wspiera jednak rozwoju bakterii. Poza tym w paszy dla świń warto obniżyć ilość białka surowego, które możne fermentować w jelitach zwierząt i zwiększać stres cieplny.
Dla wsparcia prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego świń warto dodatkowo zadbać o większą strukturę paszy. Pasza o zbyt drobnych granulkach szybko przechodzi z żołądka do jelit, gdzie może stymulować rozwój bakterii. Dodanie do procji zwierząt pasz o gruboziarnistych cząsteczkach pozytywnie wpływa na zwiększenie retencji pokarmu w żołądku i bardziej stopniowe przechodzenie składników do jelit. Uważa się, że optymalna pasza dla świń powinna zawierać około 15% cząstek większych niż 1,4 mm. Taką strukturę paszy można osiągnąć dodając do niej przykładowo grubo mieloną kaszę jęczmienną.
Dodatki paszowe do zadań specjalnych
W kilku badaniach przetestowano ciekawe, alternatywne metody zmniejszania na fermach częstości występowania rozrostowego zapalenia jelit u świń. Przykładowo dodatek przeciwciał wobec L. intracelullaris z żółtek jaj kurzych w paszy dla świń zmniejszał w widoczny sposób zachorowalność na zapalenie jelit w stadzie.
Pozytywnie na odporność zwierząt wobec bakterii wpływały również chelaty aminokwasowe cynku – ich dodatek w wodzie lub paszy dla świń zmniejszał nasilenie zmian patologicznych u zwierząt zakażonych L. intracelullaris. Warto dodać, że suplement był podawany świniom w ilościach zbliżonych do ich dziennego zapotrzebowania.
W kilku eksperymentach testowano również skuteczność dodatków paszowych z oregano lub mieszanin olejków eterycznych, nie okazały się one jednak skuteczne w zwalczaniu infekcji L. intracelullaris.
Na podstawie:
Cybulski, P., & Wojciechowski, J. (2018). Strategie kontroli zakażeń Lawsonia intracellularis u trzody chlewnej. Życie Weterynaryjne, 93(05).
Pig Progress
