W Europie wciąż najczęstszym sposobem zapobiegania obgryzaniu ogonów u prosiąt jest ich obcinanie. To jednak nie rozwiązuje zupełnie problemu leżącego w zachowaniu zwierząt. Wynikać on może ze słabej socjalizacji młodych prosiąt i nadmiernego stresu przy odsadzaniu. Wiele zależy od systemu utrzymania loch i prosiąt.
Jak zmniejszyć stres związany z odsadzaniem?
Odsadzanie jest krytycznym okresem dla prosiąt, wpływającym na ich zdrowie, dobrostan, zachowanie i wydajność w późniejszych etapach życia. W warunkach naturalnych, u dzikich gatunków świń, odsadzanie młodych zachodzi powoli i stopniowo, w okresie do 17 tygodnia życia prosiąt. Konwencjonalne, komercyjne warunki fermowe zakładają zazwyczaj odsadzanie prosiąt już w wieku 3 do 4 tygodni. Sprawia to, że są narażone na duży stres, który odbija się często na obniżeniu ich odporności i wywołuje niekorzystne zachowania.
W europejskich warunkach odsadzanie polega zazwyczaj na odłączeniu prosiąt od lochy i przeniesieniu ich do nowych kojców, gdzie mieszane są z prosiętami z innych miotów. Stres i próba ustalenia hierarchii w grupie może wtedy przejawiać się u prosiąt w postaci zachowań agresywnych i kanibalistycznych, takich jak wzajemne podgryzanie uszu i ogonów.
To powszechny, od lat przewijający się problem w komeryjnych gospodarstwach utrzymujących trzodę chlewną. Jednym z jego radykalnych rozwiązań jest podcinanie ogonów u prosiąt, aby zapobiec ich późniejszemu kaleczeniu. Chociaż rutynowe obcinanie ogonów jest teoretycznie zabronione w UE już od 1994 r., badania przeprowadzone w Niemczech w 2018 r. wykazały, że aż 95% konwencjonalnie utrzymywanych świń miało tam obcinane ogony. Podobnie sytuacja ta wygląda w innych państwach europejskich.
O kwestiach prawnych związanych z obcinaniem ogonów pisaliśmy tutaj: Niemcy chcą zaprzestać obcinania ogonów u prosiąt. Czy zakaz obejmie wkrótce całą UE?
Obcinanie ogonów to wyłącznie „mechaniczna” odpowiedź na problem, która i tak nie zawsze pomaga zatrzymać agresję między zwierzętami. Sednem problemu jest zaburzone zachowanie zwierząt, które może wynikać z ich najwcześniejszych doświadczeń.
Prosięta potrzebują lepszej socjalizacji
Z badań wynika, że na częstość występowania agresywnych zachowań między prosiętami wpływa sposób ich utrzymania przed i po odsadzeniu. Ogromne znaczenie dla ograniczenia agresji między zwierzętami ma zapewnienie im możliwości wczesnej socjalizacji. Te prosięta, które mają kontakt z innymi miotami jeszcze przed osadzaniem, sprawniej uczą się typowych zachowań dla swojego gatunku i sposobów komunikacji z innymi osobnikami.
W efekcie takie „zsocjalizowane prosięta” po przegrupowaniu szybciej ustalają między sobą hierarchię, co zmniejsza między nimi ilość i czas występowania zachowań agresywnych. Kilka eksperymentów pokazało, że najlepsze dla socjalizacji prosiąt i ograniczania agresji jest utrzymywanie loch w grupach w czasie laktacji. Taki system wpływa również na wysoki dobrostan zwierząt i poprawia wydajność prosiąt na późniejszych etapach produkcji. Ten model utrzymania jest jednak często, z praktycznego punktu widzenia, niemożliwy do wprowadzenia w gospodarstwach.
Nieco bardziej realny do wprowadzenia na większą skalę jest system utrzymywania loch luzem, w kojcach z prosiętami. W przeciwieństwie do systemu wykorzystującego klatki dla macior, zapewnia on możliwość wyrażania naturalnych zachowań między prosiętami, a maciorą. Wykazano, że prosięta odsadzone z takich systemów lepiej reagują na przegrupowanie i nowe środowisko, chętnie eksplorują otoczenie, są mniej agresywne i bardziej skłonne do zabawy.
Kilka badań potwierdziło ponadto, że zmniejszenie liczby przegrupowań w okresie odsadzania i dalszego tuczu ma ogromne znacznie dla zmniejszenia agresywnych zachowań u świń. Idealnym rozwiązaniem byłby więc może chów świń w tym samym pomieszczeniu i tej samej grupie od momentu odsadzania do końca tuczu? Tą tezę sprawdzono w niedawno przeprowadzonym eksperymencie.
Jak różne systemy utrzymania wpływają na agresję prosiąt?
W badaniu przeprowadzonym przez naukowców z Niemiec i Włoch sprawdzono, jak na agresię i liczbę pojawiających się u prosiąt uszkodzeń ogona, uszu i innych części ciała, wpływał system utrzymania przed i po odsadzaniu. W tym celu analizowano zachowanie i kondycję ponad 1000 prosiąt z różnych systemów – 3 różnych grup badawczych:
- Konwencjonalnych kojców porodowych z klatkami dla macior
- Kojców porodowych z luzem utrzymywaną maciorą
- Grupowego utrzymywania loch na czas laktacji
Prosięta z wymienionych grup były następnie albo klasycznie odsadzane, z przegrupowaniem i przeniesieniem do konwencjonalnych kojców, lub pozostawiane w swoich kocjach/grupie przez cały okres odchowu, aż do momentu tuczu. U części prosiąt zastosowano przycięcie ogonów, u części nie.
Na koniec eksperymentu stwierdzono, że:
- Prosięta utrzymywane grupowo przed odsadzaniem i klasycznie odsadzone miały zdecydowanie mniej uszkodzeń na ciele niż prosięta utrzymywane w kojcach i klasycznie odsadzone.
- Najmniej uszkodzeń ciała w okresie tuczu obserwowano u świń utrzymywanych grupowo i pozostawionych w swojej grupie aż do momentu tuczu.
- Rezygnacja z odsadzania i pozostawienie prosiąt w kojcach/grupach aż do momentu tuczu znacznie redukowało przypadki obgryzania ogonów. Na końcu tuczu stwierdzono że część lub całość ogona straciło ponad 99% prosiąt, które były klasycznie odsadzane i tylko 43% prosiąt, które nie były klasycznie odsadzane.
Niestety żaden z systemów nie okazał się idealny w rozwiązaniu problemu agresji między świniami. Badanie potwierdziło jednak, że klasycznie przeprowadzane odsadzanie ma wiele niegatywnych skutków dla dobrostanu i zachowania świń, co z pewnością odbija się na ich późniejszej wydajności.
Dodatkową, ciekawą obserwacją z badań był czas obserwacji agresywnych zachowań między prosiętami. U prosiąt pozostawianych na czas odchowu w swoich kojcach obgryzanie ogonów pojawiało się o 1-2 tygodnie później niż wśród klasycznie odsadzanych prosiąt. Może to oznaczać, że dla zmniejszenia agresji między prosiętami może być przydatne również ustalenie późniejszego, niż zazwyczaj przyjęty, momentu odsadzania.
Na podstawie:
Lange, A., Hahne, M., Lambertz, C., Gauly, M., Wendt, M., Janssen, H., & Traulsen, I. (2021). Effects of Different Housing Systems during Suckling and Rearing Period on Skin and Tail Lesions, Tail Losses and Performance of Growing and Finishing Pigs. Animals, 11(8), 2184.
