USD -
4.0688
EUR -
4.3316
GBP -
5.0615
DKK -
0.5805
Plantacje choinek zajmują znaczne powierzchnie ziemi. Zazwyczaj stosuje się na nich intensywne opryski chemicznymi środkami zwalczania chwastów. Istnieją jednak bardziej przyjazne środowisku metody ochrony drzewek – takie jak wypas owiec i innych „naturalnych kosiarek”.
Chwasty to zmora producentów choinek
Plantacje drzewek bożonarodzeniowych w niektórych regionach Europy i Stanów Zjednoczonych to bardzo intratny interes. Szacuje się, że w całych USA uprawia się ok. 142 tys. hektarów drzewek na ok. 15 tys. plantacji – sprzedaż na każdej z nich przynosi średnio 250 milionów dolarów rocznie. Wiodącymi europejskimi producentami choinek są Niemcy, produkujące ok. 18 milionów drzewek rocznie, Dania (10 mln), Francja (6 mln), Belgia (5,2 mln) i Wielka Brytania (4,4 mln).
Plantacje zajmują znaczne powierzchnie, a większość z nich stosuje mało ekologiczne sposoby ochrony drzewek przed chwastami i szkodnikami. Coraz większa troska o środowisko w społeczeństwie sprawia, że wiele osób rezygnuje z żywej choinki na Święta, zastępując ją sztuczną lub samodzielnie wykonanymi ozdobami.
Chwasty są jednym z największych wyzwań dla producentów choinek. Stanowią konkurencję dla młodych drzewek, mogą podbierać im glebowe składniki mineralne, wodę, tlen, światło, czy zabierać przestrzeń. Skuteczne zwalczanie chwastów jest niezwykle ważne zwłaszcza w przypadku sadzonek drzew iglastych oraz w pierwszych trzech latach po ich przesadzeniu. Są wtedy najbardziej wrażliwe na utratę zasobów. Jednak chwasty zakłócają wzrost drzew właściwie na każdym etapie ich produkcji.
Zupełnie „goła” ziemia wokół młodych choinek również nie jest wskazana. Pewna ilość roślin w ich otoczeniu pomaga chronić glebę przed erozją i poprawia mikroklimat – dlatego wskazane jest znalezienie równowagi w zwalczaniu chwastów, co jest trudnym zadaniem. Większość producentów drzewek bożonarodzeniowych stosuje mechaniczne koszenie chwastów i chemiczne herbicydy. Niestety chemiczne środki są zazwyczaj bardzo szkodliwe dla środowiska i zdrowia ludzi. Poza tym chwasty coraz częściej okazują na nie odporne.
Owce rasy shropshire na plantacji drzew iglastych. Źródło: Saha, D., Cregg, B. M., & Sidhu, M. K. (2020).
A review of non-chemical weed control practices in Christmas tree production. Forests, 11(5), 554.
Zwierzęta – naturalne kosiarki
Na szczęście istnieją również przyjazne środowisku metody ochrony plantacji drzew iglastych, po które sięga coraz więcej producentów. Jednym z ekologicznych rozwiązań jest wprowadzenie wypasu zwierząt. Zwierzęta hodowlane zwykle nie żerują na drzewach iglastych, jeśli mają do dyspozycji inną roślinność. Niestety mogą również powodować szkody, jeśli depczą po małych drzewkach lub opierają się i ocierają o większe.
Takie problemy obserwuje się najczęściej w przypadku wykorzystania koni, bydła lub kóz. Jednak, przykładowo, bydło do zwalczania chwastów z powodzeniem stosowano na plantacjach choinek w Wirginii Zachodniej w USA. Doświadczenia z praktyki pokazują, że aby zmniejszyć szkody, można przeprowadzić wstępną tresurę zwierząt, tak, aby pozostawiały drzewka w spokoju, lub stosować częściowe ogrodzenia na plantacjach.
Zdecydowanie najlepszym wyborem w roli ekologicznej kosiarki są owce, ale nie każda rasa sprawdzi się tak samo dobrze w zadaniu ochrony drzewek. Rasy owiec różnią się preferencjami pokarmowymi, a także instynktem stadnym. Do wypasu na plantacjach choinek wybiera się te rasy, które są mniej stadne (najczęściej są to rasy mięsne lub mięsno-wełniste). Zapobiega to rozprzestrzenianiu się w stadzie niepożądanych zachowań, takich jak wybiórcze poszukiwanie pokarmu, czy uszkadzanie drzewek.
Shropshire – owca do zadań specjalnych
Obecnie za najlepszą rasę do ochrony młodych drzew iglastych uznaje się shropshire (inaczej shrops), wyhodowaną w Anglii w latach 40. XIX wieku. Owce tej rasy wolą wypasać się na trawach i chwastach, niż próbować smaku drzewek bożonarodzeniowych. Ta wyjątkowa rasa jest znana również z opłacalnej produkcji wełny i mięsa wysokiej jakości. Ponadto jest odporna na niekorzystne warunki środowiska i choroby i ma łagodny temperament. Łatwo adaptuje się do życia w różnych częściach świata. Owce Shropshire stały się niezwykle popularne w Stanach Zjednoczonych w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku, gdzie wykorzystuje się je, między innymi, do ochrony plantacji choinek.
Stosowanie wypasu owiec na plantacjach choinek nie sprawdzi się niestety w każdych warunkach. Wymaga ze strony producenta odpowiednich umiejętności zarządzania zwierzętami i doświadczenia. Przede wszystkim, owce przed wypuszczeniem na plantację muszą zostać odpowiednio przeszkolone, tak aby jadły tylko chwasty. Tresurę najlepiej przeprowadzić razem z doświadczonym hodowcą i ustalić z nim skuteczne metody obsługi zwierząt. Owce można wprowadzać na plantacje dopiero wtedy, gdy drzewka osiągną rok lub dwa lata. Młodsze zostaną potraktowane jako przysmak.
Ewentualne szkody spowodowane zgryzaniem i dostępność innej roślinności dla owiec powinny być monitorowane na plantacji codziennie. Zwierzęta nie mogą również po prostu swobodnie wędrować po plantacji. Owce muszą być wprowadzane między drzewka we właściwym czasie. Wypas owiec stosuje się zazwyczaj w określonych okresach sezonu wegetacyjnego drzewek, lub w połączeniu z innymi metodami zwalczania chwastów, takimi jak koszenie mechaniczne. W większości przypadków korzystne jest wypuszczanie owiec na plantację wiosną, kiedy trawy i chwasty są na tyle bujne, aby zaspokoić ich głód.
Owce wykorzystuje się również do ochrony winnic, o czym pisaliśmy więcej tutaj: Owce w winnicach – korzyści ekonomiczne i ekologiczne.
Czy gęsi mogą chronić drzewka?
W roli naturalnej kosiarki na różnego rodzaju pastwiskach, uprawach i plantacjach nierzadko stosuje się również gęsi. Świetnie sprawdzają się przykładowo na uprawach bawełny, kukurydzy, truskawek, tytoniu, czy w winnicach. Eksperymenty pokazały, że mogą stanowić wsparcie również dla producentów drzewek bożonarodzeniowych. Tak jak jednak w przypadku owiec, również i tutaj do zadania lepiej predysponowane są niektóre rasy. W testach przeprowadzonych na pewnej plantacji choinek w Stanach Zjednoczonej porównano skuteczność zwalczania chwastów i szkody powodowane przez dwie rasy gęsi – pilgrim oraz garbonosej afrykańskiej. Gęś garbonosa afrykańska lepiej sprawdziła się w ochronie drzewek, powodując niewielkie ich uszkodzenia.
Źródła:
Saha, Debalina, Bert M. Cregg, and Manjot Kaur Sidhu. "A review of non-chemical weed control practices in Christmas tree production." Forests 11.5 (2020): 554.
Mueller, J. Paul, M. H. Poore, and W. A. Skroch. "Damage assessment in Christmas tree plantations following vegetation control with sheep and geese." Southern Journal of Applied Forestry 23.1 (1999): 11-15.
