Jenot – gatunek inwazyjny czy zwierze futerkowe?

Jenot azjatycki jest gatunkiem pierwotnie występującym na Dalekim Wschodzie. Ze względu na swoje futro został sprowadzony do Europy w 1939 roku na europejską część Związku Radzieckiego. Jenot azjatycki jest gatunkiem szybko przystosowującym się do środowiska. Pomimo, iż zaliczany jest do zwierząt mięsożernych, można uznać go za gatunek wszystkożerny, co potwierdza budowa układu pokarmowego. W naturalnym środowisku przy niedoborze paszy mięsnej zastępuje ją paszą roślinną, potrafiąc dobrze wykorzystać białko roślinne, cukry, skrobię i włókno. Szybka ekspansja tego gatunku związana jest również z jego wysokim potencjałem rozrodczym.

 

W Polsce gatunek ten rozpoznano w 1955 roku na terenie Puszczy Białowieskiej, a w roku 1979 rozpoczęto hodowlę jenotów w Polsce. Od roku 1955 gatunek ten rozprzestrzenił się na całym terytorium naszego kraju. W latach 60-tych jenoty spotykano głównie w północno-wschodniej Polsce, ale równie widziano je na krańcach zachodnich. W latach 80-tych zdarzały się polowania we wschodnich i północno-zachodnich częściach kraju. W latach 90-tych pozyskanie tych zwierząt nie było duże (ok. 500 szt./rocznie). Jenot azjatycki zaczął rozprzestrzeniać się i jego populacja rosła. W latach 1997-2001 jenota skreślono z listy zwierząt łownych i nie prowadzono ewidencji tych zwierząt. W sezonie 2002/2003 pozyskano 6,2 tys. sztuk. Pozyskanie tego gatunku wzrastało z roku na rok, stwierdzono stabilizację w wielkości populacji. W roku 2011 oszacowano, iż na terenie naszego kraju występuje 54,5 tys. sztuk jenotów azjatyckich. Od sezonu 2011/2012 zauważalny był wzrost populacji tego gatunku oraz zwiększenie upolowanych zwierząt (Wykres 1.).

 

 

Jenot – gatunek inwazyjny

 

 

Komisja europejska rozporządzeniem z roku 2014 stworzyła listę gatunków inwazyjnych (IAS- Invasive Alien Species) występujących w Europie. Jenot azjatycki został wpisany na tę listę i od 2 lutego 2019 roku będzie uznany za gatunek inwazyjny. Zwierzęta te rozprzestrzeniły się na terenie naszego kraju i zagrażają krajowej faunie. Jenot azjatycki został sprowadzony ze względu na swoje futro i został wypuszczony lub uciekł z ferm przedostając się do środowiska. Z badań wynika, iż jenoty polują na rodzime ptaki, rywalizują o pożywienie z innymi gatunkami zwierząt oraz są nosicielami wielu chorób (pasożyty wewnętrzne i zewnętrzne, wścieklizna, nosówka, dur rzekomy, wąglik, gruźlica). Jenot jest największym zagrożeniem dla lisa pospolitego, borsuka europejskiego, kuny leśnej, tchórza zwyczajnego, norki amerykańskiej, wydry i niedźwiedzia brunatnego. Gatunek ten posiada sześć podgatunków, przystosowanych do warunków, w których bytują. Różnią się one wielkością, ilością tłuszczu, grubością futra, zachowaniem czy budową szczęki. Podgatunek zasiedlający Polskę pochodzi z południowo-wschodniej Syberii, jest on przystosowany do śnieżnych zim poprzez kumulację tłuszczu, a następnie hibernację. Wysoki potencjał rozrodczy tych zwierząt sprzyja zwiększaniu się populacji. Samica wydaje na świat 6-10 młodych, a według badań przeprowadzonych na fińskiej fermie, nawet 16 szczeniaków. W warunkach naturalnych jenoty często zajmują nory borsuków, które idealnie nadają się do odchowu młodych jak i do zimowej hibernacji. Zwierzęta te wpadają w „sen zimowy” około listopada i pozostają w nim do marca, jeżeli temperatura powietrza jest niższa niż -10 °C. W tym okresie temperatura ich ciała obniża się o ok. 1,4 - 2,1 stopnia Celsjusza. Kolejnym aspektem związanym z tak szybkim rozprzestrzenianiem się gatunku jest przemieszczanie się na długie odległości. W ciągu roku zwierzęta te pokonują nawet 300 km, a w ciągu 3 lat ok. 500 km. Samice poruszają się na odległość 14-48 km od gniazda, a samce od 19 do 71 km.

 

 

 

Jenot – zwierze futerkowe

 

 

Jenoty zostały sprowadzone do Europy w celu hodowli na futra. Futro jenota jest długie, miękkie nadające się do produkcji futer i wyrobów galanteryjnych. Pionierami w hodowli jenotów byli Finowie, którzy wprowadzili skóry jenotów na aukcje. Odławianie dzikich zwierząt i utrzymywanie ich na fermie spowodowało ujednolicenie umaszczenia, poprawę wyrostowości zwierząt i poprawę cech okrywy włosowej. Pierwsza w Polsce hodowla powstała w roku 1979, gdzie sprowadzono zwierzęta z fińskich ferm. Najpierw hodowano jenoty w państwowych fermach w Dąbkach, Wiartlu, Lubiechowie i Witkowiźnie. Hodowla ta w naszym kraju nie rozwinęła się, najczęściej hodowano jenoty przy fermach lisów. Produkcja skór jenotów waha się z roku na rok, przy zbyt dużej podaży cena za skórkę maleje powodując obniżenie zainteresowania w kolejnym roku i wzrost popytu powodując zwiększenie się ceny. W roku 2005 w Polsce istniało 10 ferm jenotów utrzymujących 974 samice stada podstawowego i w tym roku oferowano do sprzedaży ponad 100 tys. sztuk skór jenotów. Rok później sprzedano jedyni 37 tys. skór. Według danych Fur Europe obecnie w Europie hodowla jenotów prowadzona jest w Polsce (8 000 skór w roku 2017) oraz w Finlandii (152 000 skór w roku 2017). Według danych Saga Furs w sezonie 2018/2019 do sprzedaży przeznaczonych jest 161 tys. skór jenotów z uwzględnieniem odmiany barwnej: jenot (futro długie, gęste, brązowo-czarne lub beżowe z szarym podszyciem, włos o dzikim wyglądzie), jenot arktyczny (beżowo-brązowy długi włos z szarym podszyciem, włos o dzikim wyglądzie) oraz jenot biały (biały długi włos o dzikim wyglądzie). Największym producentem skór jenotów są Chiny. Hodowla ta w naszym kraju nie jest zbyt opłacalna, hodowcy lisów utrzymują obecnie niewielką ilość jenotów, a po wprowadzeniu jenota na listę gatunków inwazyjnych, utrzymanie tych zwierząt może zostać zakazane. W roku 2013 i 2014 dwie fermy przystąpiły do oceny Krajowego Centrum Hodowli Zwierząt, a w kolejnych latach 2015 - 2017 jedna ferma.

 

 

Podsumowanie

 

Jenoty są zwierzętami inwazyjnymi, szybko rozprzestrzeniającymi się na terenie Europy. Hodowla tego gatunku spowodowała polepszenie się jakości okrywy włosowej oraz zmianę temperamentu zwierząt. Obecnie hodowla w Polsce prowadzona jest na niewielką skalę, produkując ok. 8 tys. skór rocznie. Najczęściej zwierzęta te utrzymywane są przy fermach lisów, których hodowla jest bardziej opłacalna.