Rasy rodzime koni w Polsce

Rasy rodzime koni w Polsce objęte są ochroną zasobów genetycznych. Celem tego jest utrzymanie ich różnorodności biologicznej poprzez zachowanie i zwiększenie liczebności populacji ras zagrożonych, utrzymanie na odpowiednim poziomie zmienności genetycznej oraz zachowanie specyficznych cech fenotypowych i genotypowych charakterystycznych dla danej rasy.

 

 

Zagadnienia z zakresu użytkowania i wykorzystania zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich są regulowane w Polsce w różnych aktach prawnych dotyczących szeroko pojętej dziedziny chowu i hodowli zwierząt gospodarskich. W szczególności są to ustawy: 

- Ustawa o organizacji hodowli i rozrodzie zwierzą,

- Ustawa o ochronie zwierząt,

- Ustawa o zwalczaniu chorób zakaźnych, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej,

- Ustawa o rolnictwie ekologicznym,

- Ustawa o stowarzyszeniach,

- Ustawa o społeczno-zawodowych organizacjach rolniczych. 

 

W Polsce programami ochrony dla koni objęte są rasy rodzime: Koniki polskie, Konie huculskie, Konie małopolskie, Konie wielkopolskie, Konie śląskie oraz Konie zimnokrwiste (Sokólskie, Sztumskie).

 

Koniki polskie

Koniki polskie są jedyną rodzimą, pierwotną rasą koni wywodzącą się bezpośrednio od dzikich tarpanów, które do końca XVIII wieku można było spotkać na lesistych obszarach dawnej Polski, Litwy i Prus. Po swoich dzikich przodkach odziedziczyły charakterystyczne myszate umaszczenie, z ciemną pręgą biegnącą przez grzbiet. Charakteryzują się dużą wytrzymałością, odpornością na choroby i łatwością w przystosowaniu się do ciężkich warunków bytowania. Obecny stan pogłowia w Polsce wynosi około 2500 sztuk.

 

Konie huculskie

Hucuły (na zdjęciu) to niewielkie, prymitywne konie górskie. Są jedną z najstarszych polskich ras o skonsolidowanym genotypie. Wytworzone zostały na terenie Karpat Wschodnich tzw. Karpat Lesistych, w rejonie Huculszczyzny i Bukowiny. Bytowanie w surowych warunkach górskich, stale pod gołym niebem, ciągły ruch w terenach górzystych oraz dalekie marsze pod ciężkimi jukami - wszystko to hartowało konie przez całe pokolenia i wyrobiło w nich zdrowie, odporność, niewybredność i wielką żywotność. Współczesne konie huculskie cechują się z reguły wzrostem 135-145 cm oraz zróżnicowanym umaszczeniem, jedynie maść siwa i kasztanowata są niedopuszczalne. Obecny stan pogłowia w Polsce wynosi ponad 2500 sztuk.

 

Konie małopolskie

Rasa koni wielkopolskich powstała w wyniku uszlachetniania miejscowego pogłowia końmi wschodniopruskimi i trakeńskimi oraz w mniejszym zakresie innymi rasami półkrwi pochodzenia krajowego i zagranicznego. Znaczny udział w tworzeniu i doskonaleniu rasy miały konie pełnej krwi angielskiej. W 1965 r. oficjalnie uznano rasę koni wielkopolskich. Współczesne konie wielkopolskie mają 160-170 cm wzrostu, zróżnicowane umaszczenie (głównie gniade i kasztanowate). Celem hodowlanym jest szlachetny, wszechstronny koń wierzchowy odpowiedni do wykorzystania w wyczynowym sporcie jeździeckim i zaprzęgowym oraz w rekreacji jeździeckiej. Obecny stan pogłowia w Polsce wynosi ponad 1600 sztuk.

 

Konie małopolskie

Hodowla koni rasy małopolskiej jest prowadzona głównie w rejonie środkowo-wschodnim i południowo-wschodnim Polski. Obecnie końmi małopolskimi nazywane są szlachetne konie, głównie półkrwi angloarabskiej, których odrębność w sensie genetycznym i pochodzeniowym była kształtowana już w wieku XVII i XVIII na podłożu dawnych koni krajowych poprzez ogiery orientalne (perskie, tureckie, turkmeńskie i arabskie), natomiast w wieku XIX i do lat sześćdziesiątych XX wieku przez reproduktory ras czystych (xx, oo, xxoo) oraz półkrwi chowu krajowego lub obcego. Współczesne konie małopolskie cechują się z reguły wzrostem 160-165 cm, dość zróżnicowanym umaszczeniem (na ogół gniadym i kasztanowatym). Głównym celem współczesnej hodowli i chowu koni rasy małopolskiej jest produkcja koni użytkowych przeznaczonych do wszystkich dyscyplin jeździeckich, ze szczególnym uwzględnieniem WKKW. Obecny stan pogłowia w Polsce wynosi ponad 1800 sztuk.

 

Konie śląskie

Rasa ta została wytworzona na terenie Dolnego i Górnego Śląska w XVII-XIX wieku. Celem hodowlanym jest utrzymanie w czystości rasy pewnej populacji koni śląskich dla zachowania różnorodności biologicznej oraz ochronienie wytworu kultury materialnej, jakim bez wątpienia są konie tej rasy. Natomiast część pogłowia jest używana do produkcji koni sportowych poprzez zwiększenie dolewu pełnej krwi angielskiej. Współcześnie konie śląskie hodowane są w 2 typach: nowym i starym. Stary typ charakteryzuje się osobnikami o maści głównie gniadej i karej, a nawet siwej, przy wzroście 158-165 cm. Obecny stan pogłowia w Polsce wynosi ponad 2700 sztuk.

 

Konie zimnokrwiste

Polski koń zimnokrwisty doskonale wpisuje się w obraz rolnictwa ekologicznego, małych rodzinnych gospodarstw lub gospodarstw położonych w niekorzystnych warunkach siedliskowych, gdzie niemożliwe jest używanie sprzętu mechanicznego. Szczególnie wskazane może być ich wykorzystanie w szeroko pojętej rekreacji, jeździectwie amatorskim, agroturystyce, kultywowaniu tradycji (np. regionalne pokazy zaprzęgów) i w hipoterapii. Tym formom użytkowania sprzyjają: zrównoważony temperament, łagodny charakter, łatwość współpracy z człowiekiem, co jednocześnie gwarantuje bezpieczeństwo osób korzystających z koni, jak i obsługi. Konie zimnokrwiste bardzo dobrze sprawdzają się również przy pielęgnacji roślinności w parkach miejskich lub na terenach chronionych, gdzie ważne jest zachowanie ciszy i naturalnych walorów. Podobnie jak przeżuwacze, konie bardzo dobrze sprawdzają się przy kontroli wegetacji i pielęgnacji naturalnego krajobrazu. Obecny stan pogłowia w Polsce wynosi około 27000 sztuk.

 

Konie Sokólskie

Typ konia sokólskiego został wytworzony w ówczesnych północnowschodnich rejonach Polski, wokół Grodna, Indury, Sokółki i Dąbrowy Białostockiej, na bazie lokalnych klaczy uszlachetnianych importowanymi ogierami bretońskimi i ardeńskimi. Bardzo duży wpływ na ich powstanie wywarło środowisko. Współczesne konie sokólskie mają wzrost w granicach 155-165 cm, przy masie ciała 600-750 kg i są głównie maści kasztanowatej, gniadej i dereszowatej.

 

Konie Sztumskie

Konie sztumskie wytworzono na terenach Powiśla i Żuław poprzez krzyżowanie miejscowego pogłowia z reproduktorami importowanymi z Francji, Belgii i Niemiec. Konie te miały sprostać zapotrzebowaniu na duże i silne zwierzęta robocze. Konie Sztumskie są najcięższą odmianą krajową, o wzroście 155-170 cm, przy masie ciała około 650-850 kg i zróżnicowanym umaszczeniu.

 

Rozwój turystyki konnej daje szerokie możliwości znacznego wykorzystania dużej liczby koni. Promocja pod tym kątem przynosi znaczące korzyści zarówno hodowli koni, jak i tworzeniu nowych rynków pracy.

 

Autor: mgr inż. Alicja Matysiak (Instytut Zoologii Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu)