Kokcydioza w stadzie

Kokcydioza jest jedną z ważniejszych chorób drobiu fermowego pod względem epidemiologicznym i ekonomicznym. Jest wysoce zaraźliwą, pasożytniczą chorobą, której czynnikiem etiologicznym są pierwotniaki z rodzaju Eimeria.

Przebieg samej choroby zależy od gatunku kokcydiów (pierwotniaków) oraz stopnia ich zjadliwości. U większości gatunków drobiu, pierwotniaki zasiedlają przewód pokarmowy, natomiast u gęsi występują również w nerkach.

Do zakażenia dochodzi na skutek spożycia inwazyjnych oocyt pierwotniaków znajdujących się w ściółce, paszy oraz wodzie. Źródłem rozprzestrzenienia pierwotniaków mogą być sprzęt, gryzonie, owady, kurz, dzikie ptaki, a ich rozwojowi sprzyjają wilgoć i ciepło. Niestety im większa obsada ptaków na m² tym większy stopień zakażenia kokcydiozą. Oocyty kokcydiów są oporne na czynniki środowiska zewnętrznego oraz na działanie środków dezynfekcyjnych. Nie są natomiast odporne na niskie temperatury i wysuszenie podłoża. Giną, gdy w ściółce temperatura przekracza 37^oC, zaczyna wydzielać się amoniak lub gdy zaczną na nie oddziaływać niekorzystnie bakterie i grzyby.

Grupy ryzyka

U starszych zwierząt choroba potrafi przebiegać bezobjawowo, u młodszych ma zazwyczaj gwałtowny obrót. Nieleczona pozostawia przy życiu wyłącznie ptaki, które nabrały odporności.

Kokcydioza szczególne zagrożenie stanowi dla młodego drobiu utrzymywanego na ściółce w systemie wielkotowarowym powodując zahamowanie przyrostów oraz problemy z nieśnością, czego konsekwencją są ogromne straty ekonomiczne.

Objawy

Pierwsze objawy kokcydiozy zaczynają pojawiać się na przełomie 3 do 6 tygodni od zarażenia. W zależności od intensywności występowania objawów, choroba przybiera trzy postacie: ostra, przewlekła oraz podkliniczna.

Postać ostra objawia się brakiem apetytu, osłabieniem, apatycznością, nastroszeniem piór. Ptaki tracą na wadze, przydatki głowowe bledną, skrzydła i ogon opuszczone są do ziemi. Znacznie obniża się nieśność, która trwa nawet do 6 tygodni. W kale można zaobserwować śluz z domieszką krwi.

W formie przewlekłej, podobnie jak w postaci ostrej, ma tu miejsce biegunka oraz spadek wagi. Ponadto, zakażone zwierzęta jedzą znacznie mniej, co przekłada się na odporność (możliwość zaatakowania organizmu przez inne bakterie czy wirusy).

Z kolei w postaci podklinicznej, oprócz objawów identycznych jak w postaci przewlekłej, organizm jest tak bardzo zainfekowany przez drobnoustroje, że niekiedy może dojść nawet do zgonu. Chorobę zdiagnozować można wyłącznie poprzez badania jelit padłych ptaków lub kału.

W Polsce straty spowodowane występowaniem kokcydiozy w 2005 r. były szacowane na około 120 mln zł.

Leczenie

Leczenie kokcydiozy opiera się na środkach opartych na sulfonamidach lub toltrazurilu. Niektórzy sięgają również po preparaty zawierające wyciągi roślinne i środki eteryczne o działaniu przeciw pierwotniaczym. Działają one wspomagająco podczas leczenia oraz są dobrym środkiem profilaktycznym.

Zapobieganie

Profilaktyka kokcydiozy oparta jest na stosowaniu kokcydiostatyków w skarmianej paszy, na szczepieniach ochronnych, podawaniu naturalnych preparatów ziołowych, a także na rygorystycznym przestrzeganiu zasad bioasekuracji na fermie. Ogólna dezynfekcja pomieszczeń, sprzętu, a nawet ubrań oraz butów osób przychodzących z zewnątrz, może okazać się pomocna w zwalczaniu choroby. Bardzo ważne jest zachowanie czystości oraz dobra wentylacja pomieszczeń inwentarskich, która pozwala na utrzymanie suchej ściółki. W celu wyeliminowania zawilgotnienia i pojawienia się pleśni, które tworzą idealne środowisko do rozwoju pierwotniaków, ważna jest regularna wymiana ściółki. Istotną rolę odgrywają również siatki będące zabezpieczeniem przed przedostaniem się do ferm gryzoni, owadów oraz dzikich ptaków, które także przyczyniają się do rozprzestrzeniania choroby.

Podawanie kokcydiostatyków kurczętom rzeźnym powinno odbywać się przez cały okres odchowu uwzględniając tylko okres karencji przed ubojem. Z kolei kurczętom przeznaczonym do reprodukcji i odchowywanym na nioski powinno się podawać kokcydiostatyki przez pierwsze 8-16 tygodni życia, ponieważ dłuższe ich podawanie skutkuje odkładaniem się kokcydiostatyków w mięsie oraz jajach co szkodzi zdrowiu konsumentów. Ważne jest, aby kokcydiostatyki były stosowane wymiennie (np. wpierw w paszy STARTER, potem w GROWER), ponieważ stosowanie ciągle jednego preparatu może prowadzić do wytworzenia szczepów opornych na stosowany kokcydiostatyk.

W przypadku szczepionek, powinny być one podawane przede wszystkim zdrowym ptakom, które są wprowadzone do uprzednio zdezynfekowanych pomieszczeń. Podaje się je w wylęgarni bądź jak najwcześniej w miejscu odchowu w wodzie do picia. W niektórych krajach poza europejskich stosowane są inaktywowane szczepionki przeciwko kokcydziozie, które podaje się ptakom rodzicielskim po to, aby powstałe w ich organizmie przeciwciała przechodziły przez jaja wylęgowe na pisklęta.

Podsumowując, aby zapobiec występowaniu niechcianych pierwotniaków (kokcydiów) ważna jest odpowiednio wczesna profilaktyka. Należy zwrócić szczególną uwagę na stan pomieszczeń oraz ich higienę. Lepiej zapobiegać niż leczyć.

Dla portalu CenyRolnicze.pl
mgr inż. Alicja Matysiak
Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu