W ostatnim czasie zarówno wśród rolników ale także wśród hodowców zwierząt rośnie zainteresowanie roślinami strączkowymi.
Wzrastające w ostatnich czasach ceny poekstrakcyjnej śruty sojowej, zmuszają hodowców zwierząt do szukania tańszych alternatyw, które chociaż w pewnym stopniu umożliwią wyeliminowanie poekstrakcyjnej śruty sojowej z mieszanek dla drobiu. Rośliny strączkowe charakteryzują się dobrą wartością pokarmową (Tab.1) jak i przydatnością w żywieniu drobiu. Niestety posiadają substancje antyżywieniowe, które mogą negatywne wpłynąć na wyniki odchowu. Do głównych substancji antyodżywczych występujących w roślinach strączkowych należą alkaloidy (wyłącznie w łubinach), taniny oraz inhibitory enzymów proteolitycznych. Chociaż koncentracja alkaloidów jak i tanin została mocno obniżona na skutek prowadzenia pracy genetycznej (selekcja), to rośliny strączkowe (głównie grochy i bobiki) wciąż posiadają wysoka koncentracje inhibitorów enzymów proteolitycznych. Wspomniana substancja antyżywieniowa inaktywuje kompleksy proteolityczne enzymów trzustkowych, czego konsekwencja jest pogorszenie strawności białka jak i przyrostów masy ciała drobiu. Jednych ze sposobów umożliwiających obniżenie poziomu inhibitorów enzymów proteolitycznych w nasionach roślin strączkowych jest poddanie ich procesowi ekstruzji.
Tab.1. Wartość pokarmowa poekstrakcyjnej śruty sojowej i roślin strączkowych (Normy Żywienia Drobiu, 2005)
Komponent |
Białko ogólne (% SM) |
Skrobia (% SM) |
Energia metaboliczna (MJ/kg SM) |
Poekstrakcyjna śruta sojowa |
43.0 |
6,3 |
9.00 |
Łubin żółty |
38.3 |
3.9 |
8.31 |
Łubin wąskolistny |
29.2 |
8.4 |
7.22 |
Bobik |
26.8 |
38.2 |
10.10 |
Groch |
22.7 |
47.3 |
12.84 |
Ekstruzja jest procesem hydro-baro-termicznym, powodującym istotne zmiany fizykochemiczne w zastosowanym materiale. Wysoka temperatura (130-160 ºC) i krótki czas obróbki (30-40s), oprócz inaktywacji inhibitorów enzymów proteolitycznych wpływa pozytywnie na przyswajalność skrobi. Poprawienie przyswajalności skrobi z dużej mierze związany jest ze zmianą jej struktury na skutek procesu żelatynizacji (skleikowania). Zaburzenie naturalnej struktury sprzyja większej podatność skrobi na działanie enzymów trawiennych co w konsekwencji wpływa korzystnie na jej wykorzystanie przez organizm ptaków. Ze względu na pozytywny wpływ ekstruzji na wykorzystanie skrobi, proces ekstruzji w szczególności polecany jest w przypadku grochów i bobików ze względu na wysoka koncentracje skrobi w suchej masie (Tab.1.). Do innych naukowo potwierdzonych zalet procesu ekstruzji należy pełna i kompleksowa pasteryzacja paszy, wyeliminowanie niepożądanych mikroorganizmów na skutek wysokiej temperatury czy przedłużenie okresu przechowywania paszy.
Dla portalu cenyrolnicze.pl:
mgr inż. Marcin Hejdysz, mgr inż. Anita Zaworska
Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu