Propolis: naturalny środek do dezynfekcji jaj wylęgowych

Martyna Frątczak

W większości komercyjnych wylęgarni przeprowadza się dezynfekcję jaj za pomocą zamgławiania lub oprysków. Substancje czynne stosowane w tym celu bywają niestety szkodliwe dla piskląt oraz pracowników. Dobrym przykładem jest formaldehyd. Coraz częściej zastępują go bardziej bezpieczne substancje. Według nowych badań może do nich dołączyć również pszczeli propolis.

Obecnie stosowane środki mają wiele wad

We współczesnej, intensywnej produkcji drobiu kluczowe są wysoka wydajność i optymalna wylęgowość jaj, a także żywotność i wzrost piskląt. Osiągnięcie tego celu nie jest możliwe bez usunięcia przeszkody w postaci drobnoustrojów obecnych na powierzchni jaj. Dlatego we wszystkich komercyjnych wylęgarniach stosowane są obecnie środki dezynfekujące jaja, najczęściej w formie zamgławiania lub opryskiwania.

Jak dotąd bardzo popularną substancją czynną w środkach do takiej dezynfekcji był formaldehyd –bardzo skuteczny, ale niezwykle silny, drażniący, toksyczny i potencjalnie rakotwórczy związek o udokumentowanych skutkach ubocznych dla pracowników wylęgarni oraz piskląt.

Na szczęście coraz więcej wylęgarni rezygnuje z jego stosowania, wybierając mniej szkodliwe substancje do dezynfekcji, takie jak ozon, nadtlenek wodoru (woda utleniona), srebro koloidalne, i alkohol etylowy. Niektóre gospodarstwa przechodzą na dezynfekcję przy zastosowaniu światła UV

W dalszym ciągu eksperci z branży poszukują alternatyw, które skutecznie zastąpić mogą bardziej szkodliwe substancje stosowane do dezynfekcji w wylęgarniach. W kilku z ostatnich badań zaproponowano w tej roli roztwór propolisu – w pełni naturalnej substancji o silnym działaniu przeciwdrobnoustrojowym.

Czym dokładnie jest propolis?

Propolis, inaczej kit pszczeli, jest lepką, gęstą substancją produkowaną przez pszczoły. Wykorzystują ją do uszczelniania i wzmacniania konstrukcji ula i plastrów miodu, jak również do ochrony swojego schronienia i larw przed licznymi patogenami. Propolis produkowany jest z żywic różnych drzew, m.in. topoli, dębów, sosen i świerków, zbieranych przez pszczoły robotnice z pędów, pąków lub szczelin w korze.

Propolis wykazuje silnie działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe oraz przeciwzapalne. Z tego powodu już od wieków stosowany jest w tradycyjnej medycynie ludowej do leczenia rozmaitych dolegliwości. Jego działanie udowodniono również licznymi badaniami naukowymi, z czego korzysta również współczesna medycyna. Między innymi stwierdzono, że propolis hamuje wzrost bakterii Salmonella, Staphylococcus aureus (gronkowca złocistego) oraz Escherichia coli. Stymuluje również odporność, zwiększając m.in. odpowiedź układu immunologicznego po szczepionkach.

W kilku ostatnich badaniach sprawdzono, czy nadaje się do roli środka do dezynfekcji jaj wylęgowych przepiórczych oraz kurzych. W eksperymentach stosowano jego roztwory alkoholowe w różnych stężeniach, metodą oprysku jaj. Poniżej przedstawiamy wyniki uzyskane przy użyciu 15% roztworu propolisu.

Dezynfekcja propolisem w praktyce

W eksperymencie przeprowadzonym na 600 jajach przepiórczych działanie 15% roztworu alkoholowego propolisu porównano ze skutecznością roztworu formaldehydu i nadmanganianiu potasu oraz samego alkoholu, należących do powszechnie stosowanych środków. Jaja były inkubowane w standardowych warunkach. Przed i po przeprowadzeniu ich dezynfekcji pobrano powierzchni skorupek próbki do oceny obecności patogenów – m.in. bakterii Salmonella, E. coli, Staphycoccus, oraz grzybów: drożdżaków i pleśni. Po wykluciu piskląt sprawdzono ich żywotność i stan zdrowia. Następnie do 14 dnia chowu badano kondycję i przyrosty piskląt.

Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że wszystkie trzy zastosowane do dezynfekcji środki – propolis, roztwór z formaldehydem oraz alkohol – były tak samo skuteczne pod względem ogólnego zmniejszenia liczebności bakterii i grzybów na powierzchni jaj. Co niezwykle ważne, na żadnym z dezynfekowanych jaj nie znaleziono bakterii Salmonella i E. coli. Świadczy to o bardzo skutecznym działaniu zastosowanych środków, ponieważ wymienione bakterie są głównym celem dezynfekcji w wylęgarniach. Środki dezynfekcyjne najsłabiej działały na drożdżaki i pleśnie obecne na powierzchni jaj.

Co ciekawe, dla jaj dezynfekowanych roztworem propolisu odnotowano mniejszy ubytek masy w porównaniu do dezynfekcji za pomocą alkoholu. Autorzy badania tłumaczą to mniejszą utratą wody po oprysku jaj wylęgowych propolisem, który częściowo zmniejsza przepuszczalność porów w skorupce jaja.

W eksperymencie na jajach przepiórczych nie stwierdzono, aby któraś z metod dezynfekcji inaczej wpływała na którykolwiek z parametrów wylęgowości. Jednak w innym badaniu, przeprowadzonym na jajach kurzych odnotowano wzrost wylęgowości jaj o 11% przy zastosowaniu dezynfekcji roztworem propolisu.

Przyjazny i skuteczny, ale wymaga dalszych badań

Wyniki opisywanych badań pokazują, że propolis może być skutecznym i bezpiecznym dla piskląt środkiem do dezynfekcji jaj wylęgowych. Nie jest toksyczny dla ludzi, nie wpływa negatywnie na rozwój zarodków w jajach, a w niektórych przypadkach zwiększa ich wylęgowość. Stanowi więc nową alternatywę dla bardziej problematycznych, standardowo stosowanych substancji.

Niestety i propolis nie jest pozbawiony wad. Ze względu na to, że produkowany jest przez pszczoły wykorzystujące do tego różne rośliny, w różnych proporcjach, skład propolisu nie jest stabilny i może się znacząco różnić w zależności od regionu i czasu pozyskania. Zastosowanie propolisu w wylęgarniach na komercyjną skalę wymagałoby więc optymalizacji i standaryzacji jego składu.

Więcej na temat zastosowania produktów pszczelich w chowie i hodowli zwierząt można znaleźć tutaj: Jad pszczeli pomocny w leczeniu prosiąt.

 

Na podstawie:

Batkowska, Justyna, et al. "Evaluation of propolis extract as a disinfectant of Japanese quail (Coturnix coturnix japonica) hatching eggs." Poultry science 97.7 (2018): 2372-2377.

Oliveira, G. D. S., V. M. dos Santos, and C. McManus. "Propolis: effects on the sanitisation of hatching eggs." World's Poultry Science Journal (2021): 1-12.

Martyna Frątczak
Autor: Martyna Frątczak
Lekarz weterynarii Martyna Frątczak, absolwentka Wydziału Medycyny Weterynaryjnej i Nauk o Zwierzętach Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Zainteresowana szeregiem zagadnień związanych z medycyną zwierząt, ekologią i epidemiologią, którymi zajmuje się na co dzień również we własnej pracy naukowej.

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Najnowsze artykuły autora:

Loading comments...
Wiadomość z kategorii:

Obserwuj nas w Google News 

i czytaj materiały szybciej niż inni

Google Icons 16 512

Dołącz teraz