USD -
4.0417
EUR -
4.3177
GBP -
5.0220
DKK -
0.5789
Wzbogacanie środowiska jest bardzo często sugerowanym sposobem na poprawę dobrostanu kurczaków brojlerów utrzymywanych w komercyjnych warunkach. Mało kto interesuje się zdolnościami intelektualnymi drobiu, są one jednak powiązane z bardzo praktycznymi kwestiami. Jednym z poważnych problemów wpływających na dobrostan brojlerów i straty ekonomiczne jest ich lękliwość i gwałtowne reakcje na stres prowadzące nierzadko do okaleczeń i upadków. Badania pokazują, że można zmniejszyć ich występowanie dzięki prostym rozwiązaniom.
Sposób na mniej lękliwe zwierzęta
Urozmaicanie otoczenia zwierząt bardzo często podkreślane jest w wytycznych dotyczących dobrostanu. Zazwyczaj polega na dodawaniu do pomieszczeń zwierząt obiektów, które je zainteresują i zajmą. Można go również dokonać poprzez zmniejszenie zagęszczenia zwierząt, zapewniając osobnikom więcej przestrzeni do eksplorowania.
Odkryto, że wzbogacanie środowiska ma bardzo pozytywny wpływ na zachowanie wielu gatunków, w efekcie sprzyjając lepszym wynikom produkcyjnym i ułatwiając pracę ze zwierzętami. Między innymi u świń i kurczaków zaobserwowano, że zmniejsza ich reakcje stresowe i lękliwość.
W jednym z eksperymentów w zagrodach kurczaków umieszczono kolorowe przedmioty, którymi mogły manipulować. Ptaki w późniejszych testach zachowania (badających stopień lękliwości zwierząt) wykazywały mniejszy stopień odczuwania strachu.
Dlaczego to takie ważne? Lękliwość jako predyspozycja niektórych osobników do łatwego i szybkiego odczuwania strachu ma ogromną wartość adaptacyjną i prawdopodobnie pozwoliła przetrwać ich przodkom. Jednak w chowie i hodowli zwierząt jej wartość przystosowawcza jest nikła, może być za to źródłem poważnych problemów i strat. Dotyczy to zwłaszcza drobiu. Przesadne reakcje lękliwych osobników prowadzą często do okaleczeń i upadków.
Kury, które nie rozumieją przestrzeni
W kilku innych badaniach odkryto, że wzbogacone środowisko bardzo pozytywnie wpływa na rozwój funkcji poznawczych zwierząt, do których należą uczenie się i pamięć. Przykładowo kury nioski hodowane w złożonym środowisku wolierowym, w porównaniu do tych utrzymywanych w pustych klatkach, wykazują znacznie lepszą pamięć roboczą i mają lepsze poczucie przestrzeni, szybciej wykonując postawione przed nimi zadania.
W innym eksperymencie kury hodowano bez dostępu do żerdzi przez pierwsze 8 tygodni życia. W efekcie miały one upośledzoną zdolność do sięgania po nagrody w postaci jedzenia położonego na podwyższeniu. Ze zrozumieniem i wykorzystaniem trójwymiarowej przestrzeni o wiele lepiej radziły sobie kury hodowane w wolierach.
Efekty widać w mózgu
Wzbogacone środowisko ma skutki sięgające aż do wnętrza głowy kurczaka – wpływa bowiem na neuroanatomię hipokampu, części mózgu odpowiadającej za zdolności do uczenia się i zapamiętywania.
Uczenie się kurczaka może brzmieć zabawnie, proces ten jednak w pewnym stopniu występuje u wszystkich ptaków i ssaków. Rozumiany jest jako zmiana zachowania zwierzęcia wynikająca z wcześniejszego doświadczenia. Rzecz fundamentalna do przetrwania w złożonym i niebezpiecznym świecie.
Elementem kluczowym dla takiego rozwoju jest również zapewnienie zwierzęciu odpowiedniej ilości snu. Odkryto, że zbyt mała ilość snu wpływa negatywnie na proces uczenia się i zapamiętywania u wielu ptaków, ssaków, a nawet niektórych bezkręgowców. W jednym z eksperymentów zapewniono brojlerom przestrzeń do niezakłóconego snu, dodając do ich pomieszczeń grzędy i panele. Dzięki temu zmniejszyła się liczba zdarzeń zakłócających sen poszczególnych osobników.
Które wzbogacenie środowiska jest najlepsze?
W eksperymencie naukowców z Danii i Niemiec sprawdzono, jak urozmaicone otoczenie wpłynie na zdolności uczenia się i lękliwość brojlerów. W symulowanych warunkach, podobnych do tych spotykanych na komercyjnych fermach, zastosowali kilka sposobów wzbogacenia środowiska.
Umieścili w pomieszczeniach ptaków jedno z kilku urozmaiceń (platformy, pionowe panele, bele słomy lub paszę objętościową) lub zastosowali manipulację środowiska, np. zmniejszenie zagęszczenia zwierząt. Jedna grupa kurczaków dla porównania pozostała w standardowych pomieszczeniach z wyposażeniem stosowanym komercyjnie. W badaniu łącznie wykorzystano ponad 1300 kurczaków, co można uznać za bardzo wiarygodną próbę.
Słoma dodaje rozumu
Gdy brojlery osiągnęły wiek 21 dni, badacze wybierali z każdej grupy 10 losowych ptaków, a następnie poddawali je testowi behawioralnemu. Miał on sprawdzić ich zdolność do uczenia się unikania negatywnych bodźców.
Polegał na oferowaniu zwierzęciu jedzenia na czerwonym lub niebieskim papierku, z których jeden był nasączony gorzką substancją. Po zjedzeniu takiej niesmacznej niespodzianki ptak zazwyczaj potrząsał głową. Po dwóch godzinach przerwy brojlerom ponownie proponowano jedzenie na dwóch kolorowych papierkach.
Notowano wybory ptaka i sprawdzano, jak szybko potrafi skojarzyć odrzucający smak z jednym z kolorów i nauczyć się go unikać. Lepiej z tym zadaniem poradziły sobie ptaki z urozmaiconego środowiska. „Najbystrzejsze” okazały się brojlery, które otrzymały do swoich pomieszczeń wzbogacenie w postaci beli słomy.
Jak zmniejszyć ich lękliwość?
Drugą częścią eksperymentu było sprawdzenie, jak poszczególne sposoby wzbogacenia środowiska wpływają na lękliwość brojlerów. Testowi polegającego na wywoływaniu znieruchomienia kurczaków (reakcji pojawiającej się w obliczu zagrożenia) i mierzeniu czasu jego trwania poddano 31- i 32- dniowe ptaki.
Krótsza reakcja znieruchomienia oznaczała mniejszy stopień odczuwania strachu. Ponownie, mniejszą lękliwość wykazały ptaki ze wzbogaconego środowiska. Najmniej podatne na strach okazały się te brojlery, w których pomieszczeniach zastosowano podwyższone platformy.
Praktyczne rozwiązania dla brojlerów
Wzbogacanie środowiska brojlerów, poprzez dostarczenie im ciekawych obiektów lub wprowadzanie zmian w obsadzie (i przez to zwiększanie dostępności poszczególnych osobników do zasobów) mają bardzo silny wpływ na umiejętności uczenia się ptaków, ich zdolność radzenia sobie ze stresem i odczuwanie i ekspresję strachu.
Ptaki, które mają dostęp do bel słomy znacznie lepiej radziły sobie w nauce unikania negatywnego bodźca, a brojlery z dostępem do podwyższonych platform wykazywały znacznie niższy poziom lękliwości. Spośród wszystkich rodzajów wzbogacania środowiska które przetestowano we wspomnianym badaniu, bele słomy i podwyższone platformy prawdopodobnie zapewniają największy stopień złożoności środowiska.
Dają ptakom możliwość poruszania się w trójwymiarowej przestrzeni i zapewniają miejsce do odpoczynku na podwyższonym obszarze. Poprzed zapewnianie dodatkowych powierzchni imitują również efekty zmniejszania zagęszczenia obsady. Bele słomiane zapewniają również dodatkową możliwość paszy i manipulowania obiektami.
Mniejsza gęstość obsady – jak dobra alternatywa?
W opisanym badaniu nie nie stwierdzono wpływu zmniejszenia gęstości obsady brojlerów (34 kg / m2 w porównaniu do 40 kg / m2) na ich zdolność do rozwiązania zadania z unikaniem niesmacznego jedzenia. Zmniejszenie zagęszczenia redukuje stres i ma bardzo wiele pozytywnych efektów, takich jak zwiększenie aktywności ptaków i zmniejszenie problemów z nogami i częstość występowania kulawizn. Nie wpływa jednak na zdolności poznawcze ptaków, bo ich środowisko nie staje bardziej złożone.
Na podstawie:
Tahamtani, F. M., Pedersen, I. J., Toinon, C., & Riber, A. B. (2018). Effects of environmental complexity on fearfulness and learning ability in fast growing broiler chickens. Applied animal behaviour science, 207, 49-56.
