Wielu konsumentów uważa oddzielanie cieląt od krów tuż po narodzinach za okrutne. Dlatego coraz więcej niszowych gospodarstw podejmuje się hodowli krów mlecznych bez odsadzania cieląt. Czy pozostawienie cielaka przy krowie faktycznie jest bardziej etyczne? Jaki wpływ na cielęta i krowy ma wczesne i późne odseparowanie?
Opinie konsumentów, a rzeczywistość
We współczesnym świecie coraz większa liczba konsumentów nie posiada dużej wiedzy na temat produkcji żywności i nigdy na własne oczy nie widziała gospodarstwa ze zwierzętami. W podręcznikach szkolnych ciężko znaleźć jest informacje na temat tego, jak powstaje żywność, w jaki sposób utrzymuje się zwierzęta, jakie są ich potrzeby i wymagania. Jest to temat warty przemyślenia – takie kwestie, jak dobrostan zwierząt, efekt różnych praktyk hodowlanych na ich samopoczucie i zdrowie, czy proces uboju i warunki w jakich jest prowadzony – są przedmiotem setek badań naukowych i posiadamy na ich temat konkretne dane i wnioski. Nie musimy pozostawiać ich sferze wyobrażeń i domysłów konsumentów.
Wielu ludzi jest wrażliwych na cierpienie zwierząt i nie chce się do niego przykładać. Konsumenci chcą jeść jak najbardziej etyczną żywność. Problem w tym, że bez wiedzy o zwierzętach, łatwo jest przekładać na nie własne potrzeby i uczucia. Najlepszym tego przykładem są opinie konsumentów na temat oddzielania cieląt od krów zaraz po ich przyjściu na świat – często nakręcane przez tzw. organizacje pro zwierzęce. Odsadzanie cieląt wydaje się okrutne, ponieważ wiele osób porównuje tą sytuację do brutalnego oddzielenia niemowlęcia od kobiety. Zwierzęta mają jednak inny poziom świadomości i sposób przetwarzania wydarzeń od ludzi. W rzeczywistości krowa buduje więź z cielęciem dopiero po jego narodzinach – przez fizyczny, wzrokowy i słuchowy kontakt z cielakiem. Im dłużej ma on miejsce, tym więź staje się silniejsza.
Dlaczego cielęta oddziela się od krów?
Cielęta odsadza się wcześnie od krów z wielu powodów. Jednym z nich jest zadbanie o ich zdrowie. Jedyną drogą, jaką cielę może uzyskać odporność - przeciwciała chroniące je przed chorobami - jest wypicie odpowiednio szybko (najlepiej w ciągu 2 h) po urodzeniu siary od krowy. Cielęta w wielu przypadkach nie są w stanie samodzielnie pobrać siary odpowiednio szybko i w dużej ilości – a powinny wypić min. 4 litry. Pisaliśmy o tym więcej tutaj: Cielęta pozostawione przy krowie: czy otrzymują zalecaną ilość siary?
Dlatego cielęta często oddziela się zaraz po narodzinach i poi siarą z butelki. Później zazwyczaj trafiają do czystych i wygodnych kojców z budkami, blisko innych cieląt, ale z dala od dorosłych krów, co chroni je przed chorobami. Mieszanie zwierząt w różnym wieku często jest przyczyną zachorowań młodych osobników, które dopiero budują swoją odporność.
Nieco starsze cielęta łączone są w grupy, w których uczą się interakcji z innymi osobnikami i budowania więzi socjalnych. Stwierdzono, że odsadzone cielęta nie mające kontaktu wzrokowego i słuchowego z krowami chętniej angażują się w zabawy z innymi cielakami. Jednak również dłuższe pozostawienie cielęcia przy krowie korzystnie wpływa na ich umiejętności socjalne. Być może dobrym kompromisem jest tutaj odchów cieląt od momentu odsadzenia w parach – co jak wykazano, pomaga im budować relacje z innymi zwierzętami. Więcej na ten temat tutaj: Odchów cieląt w parach: lepszy niż indywidualny?
Ważnym powodem oddzielenia cieląt od krów w komercyjnych gospodarstwach jest również opłacalność produkcji mleka. Pozostawienie cielęcia przy krowie generuje ogromne straty w mleku. Jeden z hodowców z Wielkiej Brytanii prowadzący gospodarstwo z takim systemem szacuje, że każde cielę pozostawione przy krowie kosztuje go 2000 litrów mleka. Poza tym krowy przeznaczają duże ilości tłuszczu w mleku dla swojego cielaka, podczas udoju oddając mleko zawierające znacznie mniejszą jego zawartość.
Skarmianie cieląt preparatami mlekozastępczymi jest znacznie bardziej opłacalne i w pełni zaspokaja potrzeby zwierząt. W niektórych badaniach stwierdzono, że cielęta odchowane przy krowie mają lepszą zdrowotność, jednak nie zawsze tak się dzieje. Tak jak wspomnieliśmy wyżej, pozostanie przy krowie niesie ze sobą również ryzyko dla zdrowia.
Co bardziej stresuje: wczesna czy późna separacja?
Badania naukowe nad zachowaniem i reakcjami krów i cieląt pokazują, że ich rozdzielenie zawsze jest stresującym zdarzeniem – im później ma miejsce, tym bardziej. Dla krów i cieląt, które spędziły ze sobą dużo czasu i zdążyły zbudować między sobą więź, separacja jest bardziej traumatyczna. Stres dodatkowo zwiększa się w przypadkach, gdy krowy i cielęta mimo oddzielenia pozostają z sobą w kontakcie wzrokowym, słyszą się, lub czują swój zapach.
W jednym badaniu sprawdzono reakcje behawioralne krów mlecznych i cieląt po ich rozdzieleniu – które miało miejsce 6 godzin, 1 dzień, lub 4 dni po narodzinach. Stwierdzono, że cielęta oddzielone później niż 6 godzin po przyjściu na świat wykazywały większy niepokój, wykonując więcej ruchów w kojcu, stojąc przez dłuższy czas i wystawiając głowę poza kojec.
Krowy po separacji, która miała miejsce 4 dni po narodzinach częściej wołały cielę (wokalizowały) niż w przypadku odsadzenia 6 godzin lub 1 dzień po wycieleniu. Cielęta oddzielone później miały nieco lepszą zdrowotność (wymagały średnio mniej dni leczenia), ich przyrosty masy ciała nie różniły się jednak od cieląt odsadzonych wcześnie.
W innym eksperymencie analizowano zachowanie i mierzono tętno u krów mlecznych i cieląt, oddzielone od siebie po 1, 4, lub 7 dniach. Dodatkowo porównano reakcję zwierząt, które miały ze sobą kontakt wzrokowy i słuchowy po separacji, od tych, które się nie widziały i nie słyszały.
Krowy, od których cielęta odsadzano później były bardziej niespokojne – więcej czasu spędzały w pozycji stojącej, wystawiały głowy poza zagrodę, wokalizowały oraz wąchały powietrze i inne krowy. Reakcja behawioralna była również bardziej intensywna, gdy krowy widziały i słyszały swoje cielęta po odsadzeniu. Tętno zwiększyło się u wszystkich krów bezpośrednio po rozdzieleniu i nie miało na nie wpływu wiek cielęcia ani kontakt wzrokowy z cielakiem po odsadzaniu.
Cielęta oddzielone w późniejszym wieku również były bardziej zestresowane – częściej stały, były bardziej ruchliwe, wystawiały głowę poza zagrodę. Kontakt wzrokowy i słuchowy z matką nasiał ich niepokój. Tętno szybko wzrosło u wszystkich cieląt po odsadzeniu, wzrost ten utrzymywał się jednak dłużej u cieląt oddzielonych później.
Co ciekawe, czas pozostania przy krowie wpłynął pozytywnie na zachowania społeczne cieląt. Cielaki odsadzone w 4. dniu częściej angażowały się w zabawy z innymi cielętami, niż te odsadzone w 1. dniu. Więcej interakcji między cielętami obserwowano również w przypadkach, gdy nie miały one kontaktu wzrokowego z krowami.
Również w badaniu, w którym oceniano skutki odsadzenia cieląt od krów w 1. lub 14. dniu po narodzinach stwierdzono, że późniejsze oddzielenie było znaczenie bardziej stresujące dla zwierząt i wpływało negatywnie na ich zachowanie. Co jednak warte podkreślenia, cielaki odsadzone po 14 dniach szybciej przybierały na wadze i chętniej angażowały się w zachowania socjalne z innymi.
Co jest lepsze dla cieląt i krów?
Wydaje się, że praktyka pozostawiania cieląt przy krowach nie jest ani mniej, ani bardziej etyczna od praktyki wczesnego ich oddzielania. Obie strategie wiążą się z pewnymi korzyściami – oraz zagrożeniami - dla ich dobrostanu i zdrowia, przysparzają wyzwań hodowcom i wymagają ich dużej wiedzy i doświadczenia, aby być prawidłowo prowadzone.
We współczesnej hodowli zwierzęcej jest miejsce na różnorodność – konsumenci coraz bardziej interesują się różnymi aspektami produkcji żywności i mają prawo do specyficznych preferencji. Wyższa cena za mleko pochodzące od krów utrzymywanych z cielętami może rekompensować trudności i straty wiążące się z tym niekonwencjonalnym systemem. Chów krów z cielętami doskonale wpasowuje się w założenia organicznej i niszowej hodowli bydła.
Hodowcy produkujący mleko w alternatywnych systemach mogą i powinni się promować. Ważne tylko, aby do konsumentów nie trafiały skrajne i zafałszowane komunikaty. Zarówno wczesne, jak i późne oddzielenie cieląt od krów jest prowadzone w ich najlepszym interesie, i nie da się stwierdzić, które z nich jest bardziej etyczne. W naturze krowy nie zostają oddzielone od swoich cieląt – żyją w wielopokoleniowych stadach ze swoim potomstwem, „wnukami” i „prawnukami”. Hodowla zwierząt nigdy nie będzie w pełni odzwierciedlać warunków, w jakich mogłyby one żyć w naturze. Zawsze jest kompromisem, w którym należy zminimalizować ich stres i cierpienie – zarówno fizyczne, jak i psychiczne.
Źródła:
Beaver, Annabelle, et al. "Invited review: A systematic review of the effects of early separation on dairy cow and calf health." Journal of Dairy Science 102.7 (2019): 5784-5810.
Flower, Frances C., and Daniel M. Weary. "Effects of early separation on the dairy cow and calf:: 2. Separation at 1 day and 2 weeks after birth." Applied Animal Behaviour Science 70.4 (2001): 275-284.
Weary, Daniel M., and Beverly Chua. "Effects of early separation on the dairy cow and calf: 1. Separation at 6 h, 1 day and 4 days after birth." Applied Animal Behaviour Science 69.3 (2000): 177-188.
Stěhulová, Ilona, Lena Lidfors, and Marek Špinka. "Response of dairy cows and calves to early separation: Effect of calf age and visual and auditory contact after separation." Applied Animal Behaviour Science 110.1-2 (2008): 144-165.
