USD -
4.0688
EUR -
4.3316
GBP -
5.0615
DKK -
0.5805
Genetyczne predyspozycje zwierząt są kluczowym aspektem wydajnej produkcji w gospodarstwach. Uważna selekcja osobników do rozrodu jest przepustką do poprawy wielu parametrów u potomstwa. Niestety, wciąż mało wiemy na temat dziedziczenia różnych cech u bydła. Możliwość selekcjonowania krów i byków pod kątem wydajności paszy budzi wiele nadziei, lecz jest problematyczna.
Ceny paszy wzrastają – czy hodowla poprawi jej wykorzystanie?
Wydajność paszy zawsze była ważnym parametrem u bydła, wpływającym na ogólną rentowność gospodarstwa. Jego znaczenie obecnie jeszcze bardziej wzrasta w obliczu rosnących na całym świecie kosztów komponentów paszowych, nawozów i energii, które dramatycznie zmniejszają dochody ferm mlecznych. Niestety, przewiduje się, że ceny, zwłaszcza paszy, będą w najbliższych latach dalej wzrastać, co pośrednio związane jest z wojną na Ukrainie.
Aby uświadomić sobie jak duży stanowi to problem wystarczy dodać, że w gospodarstwach mlecznych wydatki na paszę stanowią nawet do 88% kosztów zmiennych. W obliczu tego kryzysu należy podjąć działania, które pozwolą maksymalnie zmniejszyć FCR (współczynnik konwersji paszy), a więc zredukować koszty związane z żywieniem bydła przy jednoczesnej wysokiej produkcji mleka.
Współczynnik konwersji paszy to obecnie jeden z podstawowych parametrów określający wydajność produkcyjną zwierzęcia. Pokazuje on, jak wydajnie krowa przekształca zadawaną jej paszę w mleko lub mięso. Nierzadko w tych samych stadach spotyka się osobniki tej o tak samo wysokiej produkcji mleka, jednak o zupełnie innym FCR. Z tego powodu wielu hodowców zastanawia się, czy jednym z działań zapewniających wysoką efektywność paszy może być selekcja hodowlana. Niestety, jak pokazują liczne badania, przy obecnej wiedzy genetycznej, selekcja ukierunkowana na wydajnych rodziców może tylko w ograniczonym stopniu poprawiać FCR u potomstwa.
Cechy związane z wydajnością paszy słabo się dziedziczą
Przeprowadzona przez naukowców z Irlandii i Kanady obszerna analiza publikacji dotyczących dziedziczenia przez cielęta wysokiej wydajności paszy po rodzicach wykazała, że cecha ta przekazywana jest tylko w niewielkim stopniu. Odziedziczalność FCR u bydła mięsnego jest na niskim poziomie - od 0.06 do 0.46. Jeszcze słabiej dziedziczona jest wydajność paszy (wyrażona w RFI, resztkowym spożyciu paszy) u bydła mlecznego i plasuje się na poziomie ok. 0.04-0.06.
Nadal jednak wiemy zbyt mało na temat mechanizmów dziedziczenia wydajności paszy u bydła, aby jednoznacznie stwierdzić, na ile przydatna jest selekcja pod względem tych cech. Mimo wszystko zdecydowanie warto brać ją pod uwagę w programach hodowlanych. Z pewnością wraz z lepszym zrozumieniem genetycznych i środowiskowych czynników wpływających na parametry produkcyjne bydła selekcja stanie się bardziej precyzyjna i skuteczna.
Ograniczona wiedza i wykorzystanie selekcji pod kątem FCR w programach hodowlanych w dużej części mogą wynikać z trudności w pomiarze spożycia paszy u krów. To pracochłonne i wiążące się z dodatkowymi kosztami zadanie. Wiarygodne wartości wskaźników wydajności paszy wymagają bardzo dokładnych, bezpośrednich pomiarów spożycia paszy przez poszczególne zwierzęta w momencie laktacji. W przypadku licznego stada staje się to niezwykle problematyczne. Dane o niskiej dziedziczności wydajności paszy nie zachęcają do podjęcia tego wysiłku.
Poprzeczkę podnosi fakt, że aby uzyskać właściwy obraz wydajności paszy w stadzie, pomiary powinny być prowadzone w kolejnych laktacjach. W uproszczonych modelach jednak analizę przeprowadza się tylko w pierwszej laktacji. Stwierdzono, że najbardziej wiarygodne wyniki osiąga się wtedy mierząc spożycie paszy u krów w między 15. a 20. tygodniem laktacji.
FCR u buhajów łatwiej ocenić i wykorzystać w hodowli
Obecnie bardzo duże nadzieje wiąże się z wykorzystaniem buhajów o wysokiej wydajności paszy w hodowli bydła nastawionej na niski FCR. Pomiar indywidualnego spożycia paszy jest łatwiejszy w odchowalniach buhajów, oceniających każde zwierzę pod względem użytkowości i jakości materiału genetycznego. Z tego powodu przy wyborze buhaja do rozrodu warto jest zwrócić uwagę na informację o jego FCR, jeśli tylko jest dostępna. Nie przyniesie to natychmiastowej i radykalnej poprawy wydajności paszy w stadzie, jednak długofalowo może się opłacić.
Eksperci uważają, że spożycie paszy u buhaja powinno być oddzielnym kryterium selekcyjnym. Wynika to z faktu, że pozostałe cechy preferowane w hodowli nie zawsze są z nią związane. W kilku badaniach naukowych stwierdzono, że potomstwo buhajów o wysokiej wartości pod względem produkcji mleka oraz zawartości białka i tłuszczu w mleku nie charakteryzuje się lepszym wykorzystaniem paszy. Selekcja nastawiona na wydajność mleczną nie prowadzi więc automatycznie do poprawy FCR.
Konieczne są dalsze prace hodowlane, aby zrozumieć te zależności. Jak dotąd wyniki badań są niejednoznaczne. Przykładowo w jednym z nich stwierdzono, że niskie spożycie paszy u buhajów może być dziedziczone przez jałówki - inny eksperyment przyniósł jednak przeciwstawne wyniki.
Za FCR może odpowiadać mikrobiom, który też się dziedziczy
Na efektywność przetwarzania paszy i inne cechy produkcyjne bydła w dużym stopniu wpływa mikrobiom (inaczej mikroflora) żwacza i jelit. Może być on łatwiejszy i szybszy w manipulacji od genetyki zwierząt. Na skład bakteryjny układu pokarmowego bydła wpływać możemy m.in. przed odpowiednie dodatki paszowe. Co ciekawe, jak wynika z najnowszych badań, skład mikrobiomu jest cechą która w pewnym stopniu również się dziedziczy.
W analizie mikroflory żwacza u ponad 700 sztuk bydła mięsnego wykazano, że liczba gatunków i taksonów drobnoustrojów, ich różnorodność oraz całkowita liczba kopii bakterii dziedziczy się na poziomie ok. 0.15. Sugeruje to, że na niektóre elementy mikrobiomu wpływa genetyka gospodarza. Co więcej, właśnie te cechy są powiązane z procesami przebiegającymi w żwaczu i wydajnością paszy u zwierząt.
Być może więc w hodowlanym ulepszaniu bydła nie powinno się zwracać uwagi wyłącznie na pomiary wydajności produkcyjnej, ale również na skład mikrobiomu zwierząt. Jako dodatkowa cecha selekcyjna, może pomóc w optymalizacji wykorzystania paszy u bydła. Do tego jednak potrzeba dalszych badań i lepszego zrozumienia związku między genetyką a składem bakteryjnym żwacza i jelit.
Więcej na temat mikrobiomu bydła: Odkrycie, które zwiększy wydajność krów. Naukowcy poznali mikrobiom żwacza.
Źródła:
Berry, D. P., and J. J. Crowley. "Cell biology symposium: genetics of feed efficiency in dairy and beef cattle." Journal of animal science 91.4 (2013): 1594-1613.
Oprzadek, J., and Karolina Rutkowska. "Możliwości wykorzystania żerności i tempa wzrostu w doskonaleniu użytkowości mlecznej bydła." Przegląd Hodowlany 85.2 (2017).
Li, Fuyong, et al. "Host genetics influence the rumen microbiota and heritable rumen microbial features associate with feed efficiency in cattle." Microbiome 7.1 (2019): 1-17.
