USD -
4.0209
EUR -
4.2851
GBP -
5.0192
DKK -
0.5744
Komary i muszki są niezwykle uciążliwe dla zwierząt. Niepokojone przez nie bydło traci sporo czasu i energii na próby ich odstraszania, takie jak potrząsanie głową, poruszanie uszami, ogonem, czy tupanie. Stwierdzono, że owady prowadzić mogą w efekcie do obniżenia dobrostanu i wydajności mlecznej oraz mięsnej bydła. Jak ograniczyć ich wpływ na zwierzęta? Alternatywą dla chemicznych insektycydów są pułapki wykorzystujące wabiące światło.
Uciążliwe owady generują poważne straty
Owady takie jak komary, czy gryzące muszki, potrafią być prawdziwą zmorą dla zwierząt gospodarskich. Natręctwo latających krwiopijców silnie wpływa na ich samopoczucie i zachowanie. Zwierzęta wyrażają duży niepokój, próbując uciekać przed owadami, czy odstraszać je przy pomocy intensywnego poruszania uszami, kręcenia głową, drganiem mięśni głowy i grzbietu, tupaniem i machaniem ogonem, czy ocieraniem się o różne przedmioty.
Stwierdzono, że u bydła w efekcie wspomnianych mechanizmów obronnych zwierzęta odczuwają wysoki poziom stresu, tracą dużo energii, rzadziej odpoczywają (co przekłada się na zdrowie racic, wymion i wydajność produkcyjną) i znacznie zmniejszają spożycie i efektywność wykorzystania paszy. W efekcie zmniejszeniu ulega produkcja mleka, przyrosty masy ciała i wydajność mięsna, czy nawet produkcja obornika.
Straty te mogą mieć znaczący wpływ na rentowność hodowli. Przy dużej liczbie owadów i nieustannym nękaniu zwierzęta mogą stracić zauważalną ilość krwi, a ich kondycja może pogorszyć się w szybkim tempie. Nie można zapominać, że komary i muchy mogą być nosicielami wielu chorób zagrażających zdrowiu zwierząt gospodarskich, w tym bydła. Do patogenów przenoszonych przez muchy należą m.in. bakterie Shigella sp., Escherichia coli, Staphylococcus aureus i Salmonella spp.
Chociaż w naszej szerokości geograficznej póki co nie zdarzają się duże plagi komarów i much obserwowane w krajach tropikalnych, ich wpływ na zwierzęta nadal jest znaczący. Poza tym, wraz z ocieplaniem się klimatu ten problem może narosnąć. W nadchodzących latach można spodziewać się większej liczby natrętnych owadów i ich dłuższej aktywności w ciągu roku. Niewykluczone, że wraz ze zmianami klimatycznymi do Europy zawitają również nowe choroby zwierząt przenoszone przez owady.
Jak sobie z nimi radzić? Nowatorskie rozwiązanie
Standardowe metody kontroli i walki z owadami w gospodarstwach obejmują utrzymywanie optymalnej czystości pomieszczeń dla zwierząt, dbanie o prawidłowy odpływ wody (eliminację zagłębień wypełnionych wodą, w których mogą rozwijać się owady) oraz stosowanie różnego rodzaju chemicznych środków odstraszających. Więcej na ten temat pisaliśmy tutaj: Jak zwalczać muchy na fermach?
Stale poszukiwane są dodatkowe metody ograniczania obecności owadów na fermach, zwłaszcza proste w użytkowaniu przez cały rok i bardziej przyjazne dla zwierząt i środowiska od insektycydów. Jednym z pomysłów są świetlne pułapki na owady, już stosowane na niektórych gospodarstwach jako uzupełnienie programu kontroli owadów. W niedawno przeprowadzonym eksperymencie w Indiach (gdzie problem z owadami w gospodarstwach jest znacznie większy niż w Europie) sprawdzono ich efektywność w ochronie bydła przez komarami i muszkami. W szczególności skupiono się na analizie zachowania zwierząt, aby stwierdzić, czy są spokojniejsze i spędzają mniejszą ilość czasu na odstraszanie krwiopijców.
W badaniu wykorzystano 12 krów rasy holsztyńsko-fryzyjskiej, które utrzymywane były w półotwartej oborze. Podzielono je na 2 grupy, z których jedna przebywała w budynku, gdzie zainstalowano świetlne pułapki na owady – w których wykorzystano żarówki LED o mocy 5W w kolorze niebieskim. Zwierzęta obserwowano następnie przez miesiąc, nagrywając ich zachowanie.
Badacze następnie zanalizowali częstość przejawiania przez krowy takich zachowań, jak ruchy głowy, drżenie uszu, ruch ogona, drganie skóry, lizanie skóry i kopanie brzucha. Obserwacje prowadzone były o różnych porach dnia: o godzinach 1:00, 5:00, 9:00, 13:00, 17:00 i 21:00. Naukowcy chcieli sprawdzić, jak zmienia się aktywność owadów w ciągu dnia i związane z tym rozdrażnienie zwierząt.
Wyniki eksperymentu pokazały, że pułapki świetlne były bardzo skuteczne w ograniczaniu wpływu owadów na zwierzęta. W grupie krów, które przebywały w oborze w nie wyposażonej, znacznie rzadziej obserwowano zachowania wskazujące na niepokój. Stwierdzono, że największą aktywność owady przejawiały o godzinach 13:00 i 17:00 – wtedy też rozdrażnienie zwierząt było zdecydowanie największe.
Inne wykorzystanie pułapek świetlnych
Inny, ciekawy przykład zastosowania pułapek świetlnych do kontrolowania i zwalczania owadów na fermach bydła mlecznego opisano w Holandii. W pewnym holenderskim, ekologicznym gospodarstwie wprowadzono je jako alternatywę dla chemicznych środków odstraszających komary i muszki.
Pułapka na muchy była nieco bardziej zaawansowana od tej opisanej w eksperymencie w Indiach. Znajdowała się w niewielkim, drewnianym tunelu, usytułowanym między oborą a pastwiskiem, z dachem, przez który wpadała odrobina światła. Gdy krowy przechodziły przez tunel, światło przyciągało owady, które były więzione w specjalnie do tego skontrułowanym, dwuwarstwowym dachu. Projekt tego wynalazku oryginalnie powstał w Australii.
Właściciele holenderskiego gospodarstwa szybko zaobserwowali pozytywne efekty rozwiązania – pułapki ograniczyły liczbę owadów, a rezygnacja z insektycydów zaowocowała zwiększeniem bioróżnorodności w otoczeniu gospodarstwa, w szczególności większą liczbą ptaków i nietoperzy. Zwierzęta te wspierają wysiłki hodowców w zwalczaniu owadów.
Warto pomyśleć o zastosowaniu w jakiejś formie pułapek świetlnych w pomieszczeniach dla zwierząt. Ich skuteczność może co prawda różnić się w zależności od liczby, rozmieszczenia i wielkości budynku, co warto wziąć pod uwagę przy planowaniu. Nie powinno się również na nich całkowicie polegać – w programie kontroli owadów na fermie najlepiej połączyć kilka strategii ich zwalczania.
Na podstawie:
Dairy Global
Praveenkumar, N. B., Prasad, A., Bindu, L., Biju, S., & Gleeja, V. L. (2022). Amelioration of fly annoyance in dairy cattle by using illuminated fly traps. J. Vet. Anim. Sci, 53(1), 13-17.
